جلسات شورا به درخواست هر یک از اعضای شورای امنیت و یا توصیه مجمع عمومی و یا دبیر کل و به دعوت رئیس شورا تشکیل خواهد شد و هرگاه اختلاف و وضعیتی بوجود آید رئیس شورا دعوت به تشکیل جلسات خواهد نمود. [۸۴]
گفتار پنجم:
ایران و شورای امنیت
از ابتدای تاسیس سازمان ملل متحد، مسائل مختلفی در ارتباط با ایران در شورای امنیت مطرح شده است.
مبحث اول:
قضیه اشغال ایران توسط نیروی نظامی اتحاد جماهیر شوروی
طرح نخستین شکایت در شورای امنیت توسط ایران در ۱۹ ژانویه ۱۹۴۶ مبنی بر خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از خاک ایران و در پی آن صدور قطعنامه ۳۰ ژانویه ۱۹۴۶ صورت می گیرد. درخواست مجدد ایران در ۱۸ مارس ۱۹۴۶ مبنی بر عدم تخلیه قوای شوروی از ایران، پس از توافق ایران و شوروی و اعلام رسمی کشور اخیر مبنی بر اینکه در ۶ می ۱۹۴۶ کلیه قوای ارتش سرخ بدون قید و شرط خاک ایران را ترک خواهند کرد.
موضوع در جلسه چهل و سوم شورا در ۲۲ می ۱۹۴۶ بدون حضور نماینده شوروی بررسی و رسیدگی مساله موکول به آینده می گردید و عملاً پس از خروج نیروهای شوروی مساله از دستور کار شورا خارج می گردید.[۸۵]
مبحث دوم:
قضیه ملی کردن صنعت نفت و جزایر سه گانه
در پی شکایت انگلستان علیه ایران در قضیه ملی کردن صنعت نفت و امتناع ایران از اجرای قرار موقت (۱۴ تیرماه ۱۳۳۰) دیوان بین المللی دادگستری، دولت انگلستان رسیدگی به این قضیه را به شورا ارجاع می دهد. در ۱۹ اکتبر ۱۹۵۱، نماینده فرانسه در شورای امنیت رسیدگی به ادعای بریتانیا علیه ایران را به صدور حکم توسط دیوان بین المللی دادگستری موکول می نمود. دیوان مذکور نیز نهایتاً در ۹ ژوئن ۱۹۵۲ قرار عدم صلاحیت خود در این قضیه را صادر می کرد.
در خصوص این قضیه جلسات شورای امنیت در روزهای ۱۲ تا ۲۶ مهرماه ۱۳۳۰ در نیویورک تشکیل شد و دکتر محمد مصدق نخست وزیر وقت نیز برای دفاع از حقوق ملت ایران در آن شرکت می نمود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
قضیه جزایر سه گانه:
پس از توافق حاصله بین ایران و شارجه و امضای یادداشت تفاهم توسط طرفین در ۸ آذر ۱۳۵۰ و استقرار نیروهای نظامی ایران یک روز پس از توافق مذکور، ۲۱ کشور عربی طی شکایت نامه ای در ۱۰ آذر ۱۳۵۰ خواهان رسیدگی به این مساله توسط شورای امنیت را شوند. جلسه شورای امنیت بدین منظور تشکیل شده، لیکن در نهایت به پیشنهاد موریتانی[۸۶] موضوع مختومه گردید.[۸۷]
مبحث سوم:
اشغال سفارت امریکا در تهران
پس از اشغال سفارت امریکا در تهران در ۴ نوامبر ۱۹۷۹ که همان ۱۳ آبان ۱۳۵۸ می باشد، دولت امریکا طی نامه ای در تاریخ فوق به شورای امنیت، خواهان اقدام شورا برای تامین آزادی دیپلمات ها و بازگشت سالم آنها شد.
نامه دبیر کل وقت سازمان ملل متحد به رئیس شورای امنیت در مورد وخامت وضعیت روابط ایران و امریکا بوده است. [۸۸]
- تلاش امریکا در ژانویه ۱۹۸۰ در جهت تصویب قطعنامه جدید که حاوی تحریم های خاص علیه ایران باشد بود که با وتوی اتحاد جماهیر شوروی روبرو گردید.
- و نهایتاً، قضیه گروگان گیری خارج از چارچوب سازمان ملل متحد و از طریق میانجی گری دولت الجزایر و بر اساس بیانیه های الجزیره در مورخ ۱۹ ژانویه ۱۹۸۱ حل و فصل گردید.[۸۹]
مبحث چهارم:
جنگ عراق علیه ایران و کاربرد سلاح های شیمیایی در خلال جنگ عراق علیه ایران:
پس از تجاوز عراق علیه ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ دبیر کل وقت سازمان ملل متحد طی نامه ای به رئیس شورای امنیت در ۲۳ سپتامبر ۱۹۸۰، اعضای شورا را به مشاوره دعوت می نمود. در عصر روز اول مهرماه سال ۵۹ جلسه مشاوره غیر رسمی شورای امنیت تشکیل می شود و بیانیه ای که حکایت از عدم اراده شورا برای خاتمه دادن جنگ داشت، صادر گردید.
در خلال جنگ تحمیلی، شورای امنیت ۸ قطعنامه مرتبط با وضعیت بین ایران و عراق صادر کرد.
قطعنامه نخست: شش روز پس از آغاز جنگ[۹۰]، در ارتباط با جنگ عراق و ایران صادر گردید.
قطعنامه دوم: قطعنامه ۵۱۴[۹۱] که به پیشنهاد نماینده اردن در شورای امنیت و در پی عملیات بیت المقدس و آزاد سازی خرمشهر صادر گردید. البته این قطعنامه پس از یک سال و نیم سکوت شورای امنیت به دنبال پیروزی های نظامی ایران در جبهه های جنگ تصویب شد.
سومین قطعنامه: قطعنامه ۵۲۲[۹۲] در پی عملیات مسلم بن عقیل در منطقه سومار که با هدف بازگشت به مرزهای بین المللی صورت گرفته بود، صادر گردید.
چهارمین قطعنامه: قطعنامه ۵۴۰[۹۳] بود که در پی جنگ شهرها به تصویب رسید.
پنجمین قطعنامه: قطعنامه ۵۵۲[۹۴] بود که در پی جنگ نفتکش ها که مانع از آزادی کشتیرانی و حمل سوخت به سایر کشورها شده بود، صادر گردید.
ششمین قطعنامه: قطعنامه ۵۸۲[۹۵] بود که پس از ورود نیروهای ایرانی به فاو صادر گردید.
هفتمین قطعنامه: قطعنامه ۵۸۸ که در ۱۶ مهر ۱۳۶۵ صادر شد.
و بالاخره هشتمین قطعنامه: قطعنامه ۵۹۸ بود که در ۲۷ تیرماه ۱۳۶۷ صادر و از سوی ایران پذیرفته شد و به دنبال آن آتش بس بین ایران و عراق برقرار گردید.[۹۶]
کاربرد سلاح های شیمیایی در خلال جنگ عراق علیه ایران
در پی به کار گیری سلاح های شیمیایی توسط عراق علیه نیروهای ایران، شورای امنیت اقدام به صدور چنین بیانیه و قطعنامه نمود. چهار بیانیه در تاریخ های ۳ مارس ۱۹۸۴، ۲۵ آوریل ۱۹۸۵، ۲۱ مارس ۱۹۸۶ و ۱۴ مه ۱۹۸۷ صادر گردید که در کلیه این بیانیه ها کاربرد سلاح های شیمیایی توسط عراق علیه نیروهای ایرانی محکوم شده بود.
همچنین شورای امنیت دو قطعنامه به شماره ۶۱۲[۹۷] و ۶۲۰[۹۸] را در این خصوص صادر کرد.[۹۹]
فصل چهارم
شورای امنیت و تحول مداخلات بشر دوستانه پس از جنگ سرد
گفتار اول:
مداخله بشر دوستانه در حقوق بین الملل سنتی
دایره المعارف حقوق بین الملل مداخله بشر دوستانه را بدین گونه تعریف می کند: «استفاده از زور توسط یک دولت علیه دولت دیگری به منظور حمایت از جان و آزادی اتباع دولت دیگر که یا نمی توانند و یا نمی خواهند رأساً کاری انجام دهند. » در این چارچوب دو موضوع به چشم می خورد که در آن دولت یا گروهی از دولت ها می توانستند برای پایان دادن به نقض های فاحش و شدید حقوق بشر در سرزمین یک دولت دیگر دخالت کنند. یک دولت قادر بود با بهره گرفتن از نیروهای نظامی برای حمایت از زندگی و اموال شهروندان خود در سرزمین های دولت دیگر وارد عمل شود. علاوه بر این یک دولت یا گروهی از دولت ها مجاز بودند تا قبال وضعیت و نحوه رفتار دولت های دیگر با اتباعشان که خلاف استانداردها و موازین بین المللی در زمینه حقوق بشر بود، دخالت نمایند.
بنابراین رویه مداخله بشر دوستانه با هدف حمایت از اتباع خود در خارج یا حمایت از اتباع سایر دول در حقوق بین الملل سنتی وجود داشته است. یعنی دولت ها می توانستند به بهانه نقض حقوق اتباع خود یا اتباع دول ثالث مبادرت به انجام دخالت نظامی در جهت رفع نقض حقوق بشر نمایند. اما در این امر که انگیزه اصلی دول مداخله کننده صرفا حمایت از حقوق افراد بوده است، جای تردید و تأمل است.[۱۰۰]
مبحث اول:
تکوین اصل منع توسل به زور
ملاحظات بشر دوستانه در حقوق بین الملل سنتی عموما تحت تأثیر این مسئله بود که توسل به زور به عنوان ابزار سیاست ملی، امری مشروع شناخته شده بود. هر دولتی برای دستیابی به اهداف و منافع ملی خود می توانست به جنگ مبادرت ورزد، اما با آغاز قرن بیستم شاهد روند تدریجی منع توسل به زور هستیم.
آغاز حرکت برای ممنوع ساختن جنگ با تدوین و تصویب میثاق جامعه ملل آغاز شد. در میثاق جامعه ملل جنگ به طور مطلق منع نشده بود، بلکه کوشش در جهت محدود ساختن توسل به آن، لحاظ بود.
اما منع کامل توسل به زور با تصویب منشور ملل متحد و تشکیل سازمان ملل متحد است که جنبه عملی و کامل به خود می گیرد. در بند ۴ ماده ۲ منشور آمده است که:
«کلیه اعضا در روابط بین المللی خود از تهدید به زور یا استعمال آن علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری یا از هر روش دیگری که با مقاصد ملل متحد مباینت داشته باشد خودداری خواهند نمود. »
منشور ملل متحد حتی محدودیت هایی در مورد مداخله به وسیله خود سازمان ملل در درون دولت ها ایجاد کرده است. در بند ۷ ماده ۲ منشور چنین آمده است:
«هیچ یک از مقررات مندرج در این منشور، ملل متحد را مجاز نمی داند در اموری که ذاتا جزو صلاحیت داخلی هر کشوری است دخالت نماید و اعضا را نیز ملزم نمی کند که چنین موضوعاتی را تابع مقررات این منشور قرار دهند. . . »
