سلول های عصبی مهره داران برای انجام کارهای پیچیده کاملا تخصص یافته است. یک نورون منفرد اطلاعات را از هزاران نورون دیگر دریافت می کند و به نورون های دیگر انتقال می دهد و سیستم بسیار پیچیده ای دارد. علاوه بر این شار سریع یون ها در سراسر غشاء عصبی انتقال بسیار سریع سیگنال ها را بین نورون ها امکان پذیر می سازد. بدلیل چنین عملکرد پیچیده و انتقال سریع و برای حفظ شیب یونی، مغز به انرژی بسیار زیادی نیازمند است [۲۴]. هر گونه اختلال در جریان خون و قطع منبع تغذیه پیامدهای غیر قابل جبرانی در پی خواهد داشت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• • حمله ایسکمیک گذرا

سکته ایسکمیک گذرا^[۲۱]: در اثر اختلال موقتی در جریان خون مغز بوجود می آید. علائم این نوع سکته در زمان کوتاهی برطرف می گردد و معمولا بیشتر از ۲۴ ساعت طول نمی کشد ولی نیازمند درمان پزشکی است چراکه هشدار بزرگی برای سکته کامل می باشد [۲۵].

• • سکته مغزی

سکته مغزی شایع‌ترین اختلال مغزی و سومین علت مرگ بعد از بیماریهای قلبی -عروقی و سرطان است. این بیماری، حادثه ای مغزی - عروقی^[۲۲] است که بطور ناگهانی ایجاد شده و مربوط به عملکرد ناحیه ای (یا کلی) مغز می باشد و بیش از ۲۴ ساعت تداوم می یابد، هیچ علت واضحی جز منشأ عروقی ندارد [۲۶].
(۳-۲) علت شناسی و شیوع
در مغز انسان در حدود صد میلیارد نورون وجود دارد، اگرچه مغز انسان فقط ۲% از جرم کل بدن است ولی ۲۰% از اکسیژن بدن به مغز می رسد. جریان خون وارد شده به مغز ۱۵% از کل برونده مغز است، [۲۷, ۲۸]به همین دلیل ارگانی بسیار حساس به کاهش جریان خون و اکسیژن محسوب می شود، قطع کامل جریان خون در یک منطقه از مغز ظرف ۴ تا ۱۰ دقیقه سبب مرگ بافتی خواهد شد [۲۹, ۳۰]. افت جریان خون به کمتر از ۱۶ تا ۱۸ میلی لیتر در دقیقه به ازاء هر ۱۰۰ گرم بافت مغز نیز می تواند ظرف یک ساعت منجر به مرگ سلولی شود. چراکه بدلیل ایسکمی یا نرسیدن خون کافی دچار فقر اکسیژن و گلوکز شده و متابولیت های سمی مانند اسید لاکتیک و دی اکسید کربن در آن تولید می گردد [۲۴]. سالیانه در ایالات متحده امریکا تقریبا ۷۵۰۰۰۰ مورد سکته مغزی دیده می شود. با اینکه اختلال معمولاً در سنین بالا شایع تر است ولی بروز آن در سنین پایین تر نیز روبه فزونی است بگونه ای که بر اساس اطلاعاتی منتشره از سازمان NHANES در ۱۹۹۱، حدود ۷/۳ میلیون نفر دچار سکته مغزی در ایالات متحده امریکا از ۲۵ سال به بالا بوده اند [۳۱]. بطوریکه تقریبا ۲۰% از افرادی که دچار سکته مغزی می گردند در طول ۳۰ روز می میرند [۵]. داروهایی که لخته خون را از بین می برند می توانند از آسیب مغز جلوگیری کنند، اما برای جلوگیری از، از کار افتادگی بافت مغز و کمک به بهبودی، این داروها باید در عرض سه ساعت اول شروع علائم مصرف شوند. اما مطالعات نشان می دهد که ۴۰% تا۷۰% از کسانی که سکته مغزی را تجربه می کنند در سه ساعت اول به بیمارستان نمی رسند و زمانی که پتانسیل درمان با داروهای حل کننده لخته خون وجود دارد را از دست می دهند.
نتیجه سکته مغزی، مرگ یا معلولیت جدی است که در صورت ایجاد معلولیت، میتواند به ناتوانیهای طولانی مدت و شدید منجر شود. هنگامی که منطقه ای از بافت مغز از بین برود، قسمت هایی از بدن که تحت کنترل آن منطقه است، عملکرد خود را از دست می دهند. به همین علت سکته مغزی یکی از طولانی ترین معلولیت ها را در پی خواهد داشت [۵].این بیماری جزء شایعترین علل ناتوانی جسمی است و در بازماندگان آن، اختلالات عملکردی زیادی باقی می ماند. این بیماری روند زندگی و مشارکت اجتماعی را شدیداً تحت تاثیر قرارمیدهد [۲۶].
(۴-۲) علل سکته مغزی
جریان خون مغز در اثر دو مکانیزم دچار اختلال میشود: شایعترین نوع آن کاهش خونرسانی است که به سکته ایسکمیک موسوم است و در موارد کمتری نیز پارگی عروق و خونریزی در داخل بافت مغز یا سکته هموراژیک علت بیماریست.
(۱-۴-۲) سکته ایسکمیک، ناشی از انسداد جریان خون مغز است وبعلت تشکیل لخته خون ایجاد می گردد. تجمع پلاک در دیواره عروق ( آرترواسکلروز و یا سخت شدن شریانها)، آمبولیک و یا انسداد ترومبوتیک عروق مغزی از عوامل ایجاد کننده آن است که عامل اساسی برای بسیاری از سکته های مغزی است.
آرترواسکلروز: فرآیندی است که در آن، رسوب چربی یا پلاک در داخل رگ های خونی بدن بویژه در کاروتید گردن، عروق کرونری قلب و شریان های پا ساخته می شود. این پلاک های آرترواسکلروتیک باعث انسداد جریان خون و یا بخاطر جدا شدن پلاک ها (آمبولی) و حرکت به مغز، باعث انسداد عروق خونی شده و منجر به سکته مغزی میگردد.
(۲-۴-۲) در سکته هموراژیک، به دلیل آسیب عروق یا در اثر ضربه در مغز (خونریزی درون بافت مغز) و یا در اطراف مغزکه می تواند در داخل پارانشیمال، اپیدورال، فضاهای ساب دورال یا ساب آراکنوئید رخ دهد. خونریزی مغزی ممکن است به علت عدم کنترل فشار خون بالا و در برخی موارد می تواند در اثر مشکلات ساختاری در داخل رگ های خونی (به عنوان مثال: آنوریسم یا ناهنجاری های عروقی) ایجاد شود. استفاده از کوکائین و آمفتامین که باعث افزایش سریع فشار خون می گردد، نیز از عوامل ایجاد خطر است [۲۵].
خونریزی داخل می تواند به تشکیل لخته خون^[۲۳] در مخ، مخچه و یا ساقه مغز منجر شود، که به نوبه خود ممکن است جریان خون به مناطق اطراف مغزی را محدود کند و به تشدید اثرات سکته مغزی بیانجامد. خونریزی اپیدورال، ساب دورال وآراکنوئید اغلب حاصل ضربه مغزی یا پارگی آنوریسم شریانی است که در نتیجه آن علاوه بر آسیب مغز بر اثر خونریزی هموراژیک، به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه آسیب بیشتری وارد خواهد کرد.
مکانیسم صدمات مغزی در طول سکته مغزی
هنگامیکه نورون ها از تغذیه محروم می گردند به سرعت توانایی پتانسیل غشاء را از دست داده قطبی می شوند و پتانسیل عمل بالا می رود. شلیک آنها باعث آزاد شدن واسطه های عصبی مخصوصا گلوتامات می گردد که به نوبه خود باعث دپلاریزاسیون سلول های عصبی مجاور می گردند. این چرخه معیوب بر رهایی واسطه های عصبی اثر گذاشته باعث فعالسازی بیشتر آنها می گردند که در طولانی مدت باعث افزایش شیب یونی گشته، هجوم عظیم کلسیم ⁺⁺۲ باعث تورم، فعال شدن پروتئاز و لیپاز سلولی، آسیب های میتوکندری، تولید رادیکال های آزاد و در نهایت مرگ گسترده عصبی می گردد. فقط چند دقیقه ایسکمی باعث آسیب دائمی مغز می گردد. اساس مکانیسم بیوشیمیایی مسئول این فرایند آسیب و مرگ نورونی بطور کلی نکروز یا آپوپتوز نامیده می شود [۲۴, ۳۲].
(۵-۲) علائم سکته مغزی

• • سکته مغزی در اغلب موارد با یکی از علائم ناگهانی زیر تظاهر می یابد:
    ضعف یا فلج یک طرفه بدن ( و یا احساس بی حسی) یک طرفه که می تواند تنها در اندام فوقانی ، تحتانی ، صورت و یا هر سه با هم بروز کند.
    کاهش و یا اختلال شدید حسی یک طرفه

• • اختلال ناگهانی در تکلم به صورت قطع کامل تکلم و یا تغییر قابل توجه در نحوه بیان کلمات
    بروز سردرد ناگهانی و شدید

• • اختلال در درک کلمات یا جملات ( همراه یا بدون اختلال در حرف زدن )

• • سردرد بسیار شدید و ناگهانی بویژه در بیماری که سابقه سردردهای شدید نداشته که می تواند نشانه ای از خونریزی داخل بافت مغز باشد

• • سرگیجه شدید و ناگهانی با یا بدون حالت تهوع

• • اختلال در راه رفتن به صورت ضعف یا فلج یکطرفه و یا عدم تعادل در راه رفتن ویا زمین خوردن بی دلیل

• • گیجی و سردرگمی^[۲۴] [۲۵]

(۶-۲) پیامدهای سکته مغزی
به طور کلی پیامدهای بیماری سکته مغزی را می توان به دو گروه تقسیم بندی نمود:
(۱-۶-۲) پیامدهای زودرس، که در مدت کوتاهی پس از بروز بیماری ظاهر می شوند. مانند ضعف یا فلج یک طرفه بدن، اختلال هوشیاری و شناختی اختلال تکلم، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، اختلال در بلع، مشکلات بینایی و اختلالات حرکتی (مانند لرزش یا حرکات غیر ارادی اندام ها کندی حرکت بدن و…)
(۲-۶-۲) عوارض دیر رس، که به تدریج و از همان ابتدای بیماری شروع به پیشرفت نموده و در صورت عدم پیشگیری و درمان صحیح نهایتاً مشکلات قابل توجه و بعضاً کشنده ای را برای بیمار ایجاد خواهند کرد، مانند:
بروز سفتی در عضلات اندامها و تنه یا اسپاستیستی^[۲۵]، کوتاهی و سفتی دائمی در عضلات و مفاصل یا کنتراکچر^[۲۶]، زخمهای فشاری (زخم بستر)، پنومونی (ذات الریه) در بیماران مبتلا به اختلالات بلع، رسوب نابجای کلسیم در بافتها^[۲۷]، حملات صرع^[۲۸]، نیمه در رفتگی مفصل شانه^[۲۹]، بروز دردهای قابل توجه در اندامهای مبتلا، عوارض ناشی از افتادن بیمار، تشکیل لخته در عروق اندام ها، سوء تغذیه و عوارض مربوطه، پسرفت سریع شرایط جسمی قبلی^[۳۰] و نهایتاً عوارض جدی روحی مانند افسردگی شدید و اضطراب است.
(۷-۲) پیش آگهی
سکته مغزی عارضه ای ناگهانی و ناتوان کننده است که در اغلب موارد بدون هشدارهای قبلی بیمار را غافلگیر می کند و از این جهت می توان گفت که اضطراب آمیزترین تجربه یک فرد در طول زندگی می تواند باشد. هر ساله تعداد زیادی از افرادی که از سکته مغزی جان سالم بدر می برند دچار معلولیت می گردند. همی پارزی علت عمده معلولیت پس از سکته مغزی است، حدود ۷۰% تا ۸۵% از بیماران را درگیر کرده و تخمین زده شده که ۶۰% از این افراد نیاز به توانبخشی دارند [۶]. این بیماری به دلیل نوع و طول مدت خدمات تشخیصی و درمانی از جمله پر هزینه ترین بیماریها برای بیماران و سیستم درمانی محسوب می شود. بطوریکه در کشور ایالات متحده آمریکا سالانه بیش از ۱۳ تا ۳۰ میلیارد دلار هزینه در این بیماری بر آورد می شود [۳۱].
(۸-۲) تاثیرات و عوارض سکته مغزی
بروز سکته مغزی منجر به اختلالات مختلف و متنوع جسمی و روانی-شناختی میگردد که این اختلالات را میتوان بطور عمده به دو دسته تقسیم نمود.
(۱-۸-۲) مشکلات درکی- شناختی در بیماران سکته مغزی: این بیماران بدنبال صدمه مغزی علاوه بر نقایص حسی – حرکتی به درجات مختلفی دچار ابتلا به نقایص درکی – شناختی نیز می شوند. ادراک یا بعبارتی یکپارچگی داده های حسی در قالب اطلاعات روانشناختی هدفمند در این بیماران دچار اختلال می گردد. خصوصا” در بیمارانی که نیمکره راست مغز آنان آسیب دیده (همی پارزی چپ) ، مشکل ادراکی به صورت فقدان سازماندهی برای انجام فعالیت های پیچیده بروز می کند. نقایص ادراکی این بیماران به صورت زیر تقسیم می شوند:

• • نقص در آگاهی از قسمت های مختلف بدن^[۳۱] که خود شامل موارد زیر است:

• • عدم تمایز چپ و راست، آسیب در شناخت قسمت های بدن، عدم شناخت انگشتان^[۳۲]، عدم شناخت یا آگاهی از نقایص، فراموشی طرف مبتلا^[۳۳].

• • اختلال درارتباطات فضایی و وضعیت شیء در فضا.

• • اشکال درتشخیص شکل از زمینه^[۳۴].

• ناتوانی در پیدا کردن راهی از مکانی به مکان دیگر.( جهت یابی مکانی )