۸۸ ۳۱٫۱%

۷۶ ۲۶٫۹%

۷۰ ۲۴٫۷%

۲۸۳

با پیامک دیگر نگران کنترل تماسها و حرفهایم توسط خانواده و دوستانم نیستم.

۱۷ ۵٫۹%

۴۷ ۱۶٫۲%

۵۸ ۲۰%

۷۴ ۲۵٫۵%

۹۴ ۳۲٫۴%

۲۹۰

گسترش ارتباطات
بسیاری از جامعه شناسان ارتباط جمعی معترفند که رسانه های همگانی تاثیر چشمگیری بر تمامی ارکان جامعه دارند. پیامدهای این تاثیر از جهات شخصی، سیاسی، اقتصادی، زیبایی شناسی، روانی اخلاقی، قومی و اجتماعی به قدری نیرومند است که هیچ گوشه ای از جسم و روان انسان را دست نخورده به حال خود رها نمی کند. سرانجام رسانه ها در پیدایش عادات تازه، تکوین فرهنگ جهانی، تغییر در رفتار و خلق و خوی انسانها، دهکده جهانی و همسایه شدن با ملل دوردست، سهمی بزرگ دارند (طاهری،۱۳۸۲: ۱۵).
به روایت آنتونی گیدنز و بسیاری از نظریه‌پردازان اجتماعی دیگر، هویت انسان معاصر خصلت  «بازاندیشانه یا بازتابی» دارد. بازتابندگی هویت به معنای سیال بودن هویت و تغییر آن در نتیجه تغییر شرایط فرهنگی و اجتماعی و ظهور دانش‌ها، دانستنی‌ها و به‌ویژه تکنولوژی‌های ارتباطی و رسانه‌ای جدید است. به تعبیری دیگر، آن تلقی یا تصور هویت به مثابۀ امری ثابت و ازلی و ابدی، به پایان رسیده است. از این رو هویت رنگ‌های مختلفی به‌خود گرفته و متناسب با شرایط تازه، اشکال تازه‌ای از آن ظهور و بروز می‌یابد.
از طرفی هویت فردی، منعکس‌کننده تلقی فرد از خود است. این تلقی در ارتباط معناداری با ذهنیت و عینیت‌های فردی قرار دارد. که در این طرز تلقی «نوع ارتباط» فرد با دیگران جایگاه برجسته‌ای دارد.  مثلاً ایرانیان در گذشته مانند دیگر ملت‌ها،  به‌صورت رو در رو و چهره به چهره با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند و از طریق فرایندهای ارتباط مستقیم و چهره‌به‌‌چهره نیازهای خود را تأمین و زندگی‌شان را سامان می‌دادند. فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بطور عمده منوط و متکی به روابط چهره به چهره دو یا عده‌ای از افراد بود. برای مثال، روابط میان دختران و پسران، سرگرمی‌های کودکان، ارائه و ارسال پیام و انتقال دانش، مبادله احساسات، خرید و فروش، مسابقه و رقابت و تمام اشکال دیگر روابط و کنش‌های اجتماعی مستلزم گونه‌های مختلف روابط چهره به چهره دو یا عده‌ای از افراد بود. ورود تکنولوژی‌های ارتباطی باعث تغییر الگوی روابط سنتی چهره‌به‌چهره شده است. این تغییر در الگوی روابط بر نوع و چگونگی هویت جمعی و فردی افراد جوامع و همچنین در جامعه ما تأثیر گذاشت. در الگوی سنتی روابط، حجم ارتباط، بسیار محدودتر و از نظر کمی کم‌شمارتر بود زیرا هر کس تنها در محدوده شبکه خویشاوندان، آشنایان و افرادی که اطراف او هستند امکان مراوده داشت. اما در الگوی جدید روابط، فرد با واسطه ابزارهای رسانه‌ای، نه تنها با نزدیکان و آشنایان بلکه با دایره وسیعی از افراد، امکان مبادله پیام و مراوده دارد. در نتیجه حجم ارتباط افراد به‌شدت گسترش یافته و افراد می‌توانند در گستره‌ای فراخ، دوستان مناسب برای خود انتخاب کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

زندگی در دورانی که عصر مدرنیسم و صنعت نام گرفته و در اجتماعی که، دوران گذار خود را می پیماید، آثاری دارد که یکی از آنها قربانی شدن روابط انسانی است. کشور ایران، که در حال حاضر در چنین شرایطی قرار دارد، نیازمند یافتن جایگزین هایی برای شیوه های سنتی تر روابط انسانی است. پیامک ها، بخشی از این بار اخلاقی را به دوش می کشند چه بسیار پیامک ها که موجب شکل گرفتن رابطه تازه میان دو نفر می شوند(کیا، ۱۳۸۹: ۱۰). یکی از راه های تخلیه روحی روانی داشتن رفت و آمدهای خانوادگی و داشتن ارتباط نزدیک با دیگران است. در واقع وقتی افراد از نظر روحی و روانی تحت فشارهای مختلف قرار می گیرند از طریق همنشینی با دیگران و صحبت رودررو و نزدیک با یکدیگر تخلیه می شوند ؛ اما تلفن همراه این نوع ارتباط را در جامعه کنونی کاهش داده است یا اینکه در مهمانی های امروزی به جای اینکه افرادبا یکدیگر ارتباط کلامی داشته باشند به یکدیگر پیام کوتاه یا بلوتوث می فرستند که بیان کننده کاهش تعاملات انسانی می باشد (سبحانی نژاد،۱۳۸۷: ۲۳).
حسنا در این باره می گوید :« اینجور ارتباطات می تواند ارتباطات چهره به چهره را کم کند اما بنظرم این کم کردن یک کم کردن تصنعی است. قبلا افراد مقید به این بودندکه به خانه همدیگر بروند، بعد کم کم مشکلاتی بوجود آمد، رفت و آمدها تقلیل پیدا کرد به تلفن زدن. برای همین الان مادربزرگها عمه ها و خاله های ما خیلی مقیدند به اینکه دائم بهمدیگر زنگ بزنند. بعد خب آنهم معونه ای برای خودش داشت، اینکه وقت زیادی می گرفت. در دوره همسن و سالهای ما این احوالپرسی ها تقلیل پیدا می کند به پیامک زدن. حتی دیگر اینجا صدای همدیگر را هم نمی شنوند. خب این در گام اول من را ارضا می کند از این جهت که دارم با دیگران ارتباط برقرار می کنم با آن کسانی که دوستشان دارم اما در دراز مدت نمیتواند جایگزین ارتباط چهره به چهره بشود و افراد را در واقع تنهاتر می کند. بنظرم این نقد به خیلی از وسایل ارتباطی امروزه وارده یعنی برای شما یک ارتباط تصنعی ایجاد میکنه درحالیکه افراد تنهاترن. ما به دنیای امروز می گوییم دنیای ارتباطات درحالیکه آدمها نسبت به قدیم خیلی احساس تنهایی می کنند چون اینجور ارتباطات ارتباطات مجازیه».
شبکه های اجتماعی، بافت های جامعه هستند که به وسیله تارهای نامرئی ارتباطات اجتماعی، به هم تنیده شده است. یکی از کارکردهای مهم پیامک آن است که با برقراری ارتباط با دیگران، موجب تقویت یک شبکه اجتماعی و یا ایجاد شبکه جدید می شود. البته، شبکه تازه تأسیس، ممکن است ناپایدار و کم دوام، یا پایا و بادوام باشد. مبادله کنندگان پیامک نیز می توانند یک شبکه اجتماعی مجازی ایجاد کنند شبکه اجتماعی، بسته به موضوع ارتباط اعضا، می تواند سیاسی، اجتماعی، مذهبی، ادبی و… باشد. با تشکیل این شبکه ها، می توان کارکردهای خاصی را نیز از آنها انتظار داشت. این شبکه ها، دارای ظرفیتی بالا هستند و قادرند پیامی را در زمانی بسیار کوتاه، در سرتاسر کشور و در میان لایه های مختلف مردم پخش کند (عاملی ، ۱۳۸۵: ۱۷) .
این وسیله، ارتباطات و همچنین نیازهای ارتباطی جدیدی را شکل داده است، پیام‌هایی که پس از ساعت اداری، بی‌بهانه با مضامین طنز، تبریک مناسبت‌ها، پیام‌های عاطفی و .. بین دوستان و کارمندان جنس مخالف رد و بدل می‌شود، شاهدی بر این مدعاست که بدون شک قابل چشم‌پوشی در میان روابط معمول کاری نیست. روابط شکل‌گرفته جدید که هیچ‌گونه ابزاری حتی ایمیل‌های  جذاب نیز، آن را به این شدت نرسانده بود، دلیل دیگری بر قابلیت‌های این ابزار ارتباطی جدید در ایجاد تغییراتی در پیکره ارتباطات معمول بین فردی است.
از طرفی با نادیده گرفتن شرایط مکانی و زمانی و کمرنگ‌تر شدن وضعیت تأهل افراد در برقراری رابطه پیامک با دوستانشان مواجه‌ایم و از سوی دیگر در جامعه کنونی افراد به راحتی دلیل تماس نگرفتن با یکدیگر را با توسل به دروغگویی‌ حل می‌کنند و آن را ناشی از وجود مشکلات فنی تلفن‌همراه بیان می‌کنند.پیش از این، افراد حتی صحبت‌های ساده کاری را به بهانه‌های رودربایستی‌های معمول بیان نمی‌کردند؛ اما مطالعه پیامکهای ردوبدل شده بین کارمندان، کارمندان و رؤسا و هم‌چنین معلمین و شاگردان نشان می‌دهد پیام‌هایی اعم از اعتراض به یک رفتار ناعادلانه اداری، قرارهای کاری، قرار ملاقات، اعتراض به نمره، همچنین جوک، پیام‌های حکیمانه، مذهبی،‌ سیاسی و … در ساعات مختلف شبانه‌روز ارسال می‌شود. بدون شک محتوای این پیام‌‌ها،‌ به علاوه ساعت ارسال و هم‌چنین نسبت گیرنده و فرستنده در این ارتباطات جدید، پیش از این، در هیچ کدام از حفره‌های ارتباطی اعم از ارتباطات چهره به چهره، ارتباطات تلفنی، نامه و حتی ایمیل تجربه نشده بود.
اکرم: «با کسی که همکارت است فقط سلام علیک داری ، خب بخودت اجازه نمیدهی به او پیامک بدهی. ترجیح میدهی که زنگ بزنی چون پیامک یک چیزخودمونی است بیشتر برای دوستان.کسی که دوستش داری، کسی که با او راحتی، بهش پیامک می دهی. حالا درسته کاری هم ممکنه باشه گاهی اوقات آدم نمی تواند صحبت کند به همکارش پیامک می دهد که مثلا صبر کن من میایم یا ماشین را نگه دار و… ولی به همه همکارا یا رئیسش که نمی تونه بزنه ».
در عرصه ارتباطات تلفن همراه، متون و تصاویر به دنیای بیرونی فراتر از دال ها اشاره ندارد. بلکه بیشتر به زنجیره ای از مدلول ها ، متون و تصاویر دیگر اشاره دارند. قطب بندی دوگانه تخیل و واقعیت زوال می یابد یا از نظرها محو می شود ، ایماژ، سطوح، ظاهر وحضور همه جایی در تفکر دوران اخیر است، ظاهر و نمود به باطن و جوهر تبدیل می شود(نوذری، ۱۳۷۹: ۷۰). از این روی در ارتباط تلفن همراه به محتوا بهایی داده نشده و بر ظواهر گفت و گو تاکید می شود.چراکه این نوع مکالمه یک ارتباط مصنوعی است که در عرض چند دقیقه و بدون اینکه از حالات روانی و ظاهری فرد آگاه شویم ایجاد می شود (سبحانی نژاد،۱۳۸۷: ۲۳).
حسنا در این باره معتقد است: «خب بله الان دیگه عادت کردیم شما هر خدمتی را جدید به بشر عرضه کنید اولش شاید متوجه نباشه که این چقدر مهمه بعد کم کم لذت میبرد ازینکه همچین چیزی دارد و بعد کم کم یکی از ارکان زندگی اش می شود. من فکر می کنم پیامک الان توجامعه ما اینجوری شده ولی اساساً من توی ارتباطات، ارتباط چهره به چهره را ترجیح میدهم . این ارتباطات تکنولوژیکی که ما داریم خیلی حقیقتاً ارتباط نیستند و نمیتوانند اون حقیقت ارتباط را بیان کنند. در ارتباطات چهره به چهره ، دو فرد مستقیماً با هم در ارتباط اند. احساساتشون، حالاتشون و… اینها خیلی مهمه. وقتی شما با یک ابزار سروکار دارید شاید این نتواند همه احساسات و حالات شمارا انتقال بدهد… ارتباطات چهره به چهره چیزهایی توش هست که توی ابزارهای ارتباطی نمیشه لحاظ کرد».
در مجموع تلفن‌همراه توانسته است نیازهای دارندگان آن را در شرایط مختلف با توجه به گزینه‌ها و همچنین کارکردهای مختلفش به خوبی مرتفع کند و با توجه به گسترش استفاده از تلفن همراه در سال‌های اخیر، شاهد تسهیل فرایند ارتباطات میان‌فردی و علاوه بر آن تغییرات چشمگیری در نوع،‌ میزان و سطح ارتباطات و تعاملات اجتماعی ایران خواهیم بود.
روشنک: «البته روی عمق نه ، تاثیری نداشته گاهی آدم دوست دارد رودررو صحبت کند، دوست دارد یک حرفهایی را به دوستش بگوید که پیامکی نمی تواند آن حس را منتقل کند خیلی خشک و دیجیتالی و تکنولوژیکه. فقط در مواقع عادی میشود از آن استفاده کرد». اکرم: «چیزی که برای من ملاکه اینه که واقعا به یاد طرف باشم و براش پیامک بفرستم بعضی ها بی حد و اندازه با معنی و بی معنی برای ادم پیامک می فرستند همینجوری قروقاطی جوک و طنز و نکته و … می فرستند براشون مهم نیست ولی برای من همه اینها مهمه هم اون حس و حالی که دارم هم محتوای جوکی که هست یا متن ادبی که هست». شقایق :« ارتباطاتم رو بیشتر کرده، اما چون نوشتاریه بیشتر سردی و دوری میاره . حداقل اگه تلفنی باشه همین که صدای همدیگرو میشنویم بهتره . ادم رو از خانواده هم دور می کنه چون همش سرگرم پیامک دادنه . اونا هم میگن یک کم وقتتو به ما بده همش مشغول موبایلی . توی ارتباط چهره به چهره ارتباطات اجتماعی ادم قویتر میشه با پیامک ادم منزوی تر میشه ».
حمید:« البته مرام آدمها فرق می کنه . ربطی به گوشی همراه نداره. بعضی از آدمها زنگ میزنن ساعتها حرف میزنن، میان می بینند ادم رو ، بعضی ها هم به یک پیامک اکتفا می کنند. مرام آدمها فرق می کنه. پیامک یه ابزاری هست که ما در قالب این ابزار مرامشون رو راحت تر می بینیم صرفا ربطی به خود گوشی همراه نداره. شاید گوشی مارو تنبل می کنه، سست می کنه یا پایه های اخلاقیمونو ضعیف می کنه اما ربطی به گوشی همراه نداره». نرگس اما نظر دیگری دارد: « ارتباط رو یه مقدار صمیمی تر می کنه چون همیشه نمی شه زنگ زد یا همدیگرو دید اما با یک پیامک کوتاه همیشه می شه باهم در ارتباط باشیم کلا ارتباط رو بیشتر و صمیمی تر می کنه البته اینم هست که تو اس ام اس لحن کلام طرف رو نمی دونی. او یک جمله ساده پیامک می کنه اما با لحن بد و نامناسبیه و تو متوجه این مطلب نمیشی».شیما:« من فکر می کنم برمی گرده به اون روابط اجتماعی ادمها که خراب شده ما هم دنبال یک بهانه می گشتیم حالا پیامک و موبایل هم کمک کرده راحت تر از سر خودمون باز کنیم . الان فقط پیامک میفرستیم که بدونه ما بیادش بودیم و مثلا این تبریک رو گفتیم ». محمدجواد:« بعضی از رابطه ها با پیامک خراب می شه. اصلا خوب نیست . من روزی ۱۰۰۰ تا پیامک داشتم. از وقتی از خواب بیدار میشدم تا وقتی چشام بسته میشد». علی: « اگر ارتباط رودرو باشه خیلی بهتره الان خیلی بد داره فرهنگ سازی می شه . طرف می خواد به یکی تبریک بگه با یک پیامک تبریک میگه بالاخره اون طرف نیاز به محبت داره که پیامک نمی تونه اینو برسونه .طاهره اما با پیامک بیشر مأنوس شده است : «پیامک وقت کمتری می بره. زحمت و دردسر کمتری داره ».
تلفن همراه و بخصوص سرویس پیامک بعنوان تکنولوژی ارتباطی همه‌جا حاضر که فرد را در همه ساعات روز و شب و در همه مکان‌ها در ارتباط با «دیگران» قرار می‌دهد، ابزاری برای توسعه تعاملات و بالتبع «توسعه قدرت فرد» محسوب می‌شود. احساس متصل بودن به جهان، نیز تأثیر جدی بر توسعه «احساس آزادی» در فرد و جامعه دارد.این سرویس فرد را در هر زمان و در هر مکان برای همگان در دسترس قرار می دهد. قابل دسترسی بودن فرد سه پیامد عمده را به همراه داشت. در درجه اول حجم ارتباطات فردی را با واسطه تلفن توسعه می بخشید. در درجه بعد واسطه‌های تماس با فرد را کاهش داده است و در واقع تماس را با خصیصه «ارتباط حضوری» که بدون واسطه می‌باشد، برخوردار نموده است و سرانجام فضایی برای تولید «فرهنگ عکس العملهای فوری» به دلیل «دسترسی‌های فوری» بوجود آورده است. پیامک ضمن اینکه فرد را از ظرفیت «دسترسی دائمی» برخوردار کرده است، امکان انتقال «خوشی‌ها» و «بدی‌ها»، خبرهای خوشحال‌کننده و ناراحت‌کننده را بصورت گسترده فراهم کرده است. فرهنگ فوری، به خودی خود هم عامل آرامش است، زیرا نگرانی‌های ناشی از «بی‌خبری» را کاهش می‌دهد و هم به دلیل سرعت انتقال اطلاعات، می‌تواند عامل اضطراب و افزایش تشویش باشد.
جدول بیانگر آنست که نزدیک به ۵۵ % با این گویه که «با این سرویس گروه های دوستی ام در ادارات یا محافل رسمی بیشتر شده است.» چندان موافق نبوده اند و تنها ۲۳ % پاسخگویان موافق این موضوع بوده اند که شاید بخاطر آن باشد که ۷۰ % پاسخگویان صرفاً دانشجو بوده و نه در ادارات دولتی و نه شرکت های خصوصی مشغول به کار و فعالیت نیستند و از این میان تنها ۲۸ % صاحب شغل می باشند. بیش از ۴۰ % پاسخگویان اذعان داشته اند که دسترسی به پیامک سبب افزایش حجم ارتباطاتشان با دوستان و اطرافیانشان شده است. ۳۴ % نیز میزان متوسطی موافق این امر بوده اند و تنها ۲۵٫۴ % با این گویه مخالفت نشان داده اند.در خصوص گویه سوم بنظر میرسد پاسخگویان در انتخاب گزینه مدنظر خود دچار شبهه شده و عدم موافقت خود را شاید که با گزینه اصلا ، به جای علامت زدن گزینه زیاد یا بسیار زیاد نشان داده باشند. امری که در مصاحبه ها اینگونه برداشت می شود.در هر حال با گویه «بنظرم با فراگیر شدن استفاده از پیامک، حجم کلی ارتباطات افزایش یافته اما کیفیت و عمق ارتباطات انسانی افزایشی نداشته است». ۴۴٫۶ % پاسخگویان چندان موافق این کاهش کیفیت و عمق ارتباطات نبوده و تنها ۹٫۳ % پاسخگویان با این امر موافقند ۳۶ % نظری بیابین داشته اند.
جدول ۳۶ : توزیع پاسخگویان بر حسب ارزیابی آنها از کارکرد پیامک در گسترش ارتباطات

گویه ها

اصلا

کم

متوسط

زیاد

بسیار زیاد

جمع

با پیامک گروه های دوستی ام در ادارات یا محافل رسمی بیشتر شده است.

۵۵ ۱۹٫۴%

۷۲ ۲۵٫۴%

۹۱ ۳۲٫۲%