دکتر منوچهر محسنی تحقیقی با عنوان بررسی آگاهی ها، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران در ۱۳۷۴ انجام داده که در این تحقیق رفتارهای مذهبی از قبیل: شرکت در مجالس روضه خوانی، شرکت در نماز جماعت، زیارت اماکن مذهبی، از قبیل: شرکت در مجالس روضه خوانی،شرکت در نماز جماعت، زیات اماکن مذهبی، نذر و نیاز، رفتن به دعای کمیل و پرداخت فطریه را مورد مطالعه قرار داده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که جوانان کم تر از همه در مراسم و مجالس روضه خوانی شرکت می کردها ند که با بالا رفتن سن بر تعداد شرکت کنندگان افزوده می شده است. و این مطلب در مورد رفتن به مساجد و زیارت زنان به مساجد می رفته اند. شرکت دانشجویان و محصلین درنماز جماعت بسیار اندک بوده، زنان بیش از مردان به زیارت امکان مذهبی می رفته اند و کلاً افراد میانسال بیش از سایر گروه های سنی به زیارت می رفته اند.
دکتر فریده آل آقا. تحقیقی با عنوان «وضع موجود فرهنگ عمومی بزرگسالان را در چهار استان کرمانشاه، هرمزگان یزد و آذربایجان شرقی» انجام داده که در این تحقیق به بخشی از باورهای مذهبی و دستورات اجتماعی اسلام نیز توجه کرده است. به طوری که ۶/۴۶% موافق بوده اند که مسلمانان واقعی کسی است که نماز بخواند و روزه بگیرد، ۸/۳۵% نیز مخالف این امر بوده اند و ۶/۱۷ نظر خاطی نداشته اند. ۱۰۰% پاسخگویان دستورات اسلامی را یک روش صحیح زندگی دانسته اند. میانگین باورهای مذهبی در بین زنان و مردان تفاوت معنا داری نداشته است. اما در گروه های سنی ۲۰ تا ۲۹ سال کم تر از گروه ۳۰ تا ۳۹ و معادل گروه سنی ۴۰ تا ۴۹ سال بوده است.
محمد رضا طالبان، تحقیقی با عنوان «سنجش دینداری و گرایش جوانان دانش آموز به نماز در منطقه ۵تهران در سال ۱۳۷۷ انجام داده که در این تحقیق دینداری با سه بعد اعتقادی (اعتقاد به خدا و معاد) مناسکی (نماز) متعهد مذهبی یا اهمیت دین در زندگی (اهمیت خدا در زندگی) سنجیده شده است.
نتایج به دست آمده نشان می دهند که بین گرایش به نماز، پایبندی به نماز، اعتقادات دینی و تعهد دینی ضریب همبستگی بالایی وجود داشته است چهار عامل جنس (به نفع پسران) نوع مدرسه ( به نفع مدارس دولتی) سواد پدر ومادر (به نفع زیر دیپلم) بر گرایش به نماز مؤثر بوده است.
بر بعد مناسکی دو عامل جنس (به نفع پسران) سواد پدر و مادر ( به نفع زیر دیپلم) تأثیر معنا داری داشته است.
محمودی، مهری/ رابطه قشر بندی اجتماعی وگرایشات و رفتارهای دینی در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، به راهنمایی عماد افروغ دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۸٫
تحقیق به بررسی رابطه بین قشر بندی اجتماعی به عنوان متغیر مستقل با متغیرهای دانش دینی، باور دینی، گرایش دینی، حس دینی، تجربه دینی و رفتار دینی به مثابه متغیرهای وابسته پرداخته است. جامعه آماری تحقیق ساکنان سه منطقه پانزده هشت و یک تهران می باشند که ۲۴۰ نفر به شیوه طبقه ای غیر متناسب از هر منطقه انتخاب شدند برای تحلیل داده ها از فراوانی، مقایسه میانگین ها و رگرسیون دو متغیر و چند متغیره استفاده شده است . نتایج تحقیق به اختصار نشان می دهد که :

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اولاً: بین متغیر (محل زندگی با باور دینی، حس دینی و رفتار دینی رابطه مثبت برقرار است.
ثانیا: بین متغیر سواد با باور دینی، حس دینی و رفتار دینی رابطه معکوس برقرار است یعنی اقشار با سواد تر جامعه از نظر سه مؤلفه یاد شده گرایش دینی در سطح پائین تری قرار دارند.
عظیمی هاشمی، مژگان/ بررسی نگرش جوانان مشهد به دین
این پژوهش از نظر زمانی مطالعه ای قطعی است و نگرش جوانان شهر مشهد به دین و دو نسخ نگرشی (سکولار و غیر سکولار) را در برهه مشخصی از زمان مورد بررسی قرار می دهد. هم چنین مطالعه ای پنهانگر است و قصد دارد با مطالعه نمونه ای معرف، یافته های آن را با کران خطا و سطح اطمینان مشخص به جامعه آماری جوانان(۲۹-۱۹ ساله ساکن در شهر مشهد) تعمیم دهه واحد تحلیل فرد است و سطح تحقیق اکتشافی و در سطح توصیف و طبقه بندی است بنابراین درصدد تبیین عوامل مؤثر بر نوع نگرش های نمی باشد.
از آنجا که پژوهش حاضر در سحط توصیف و طبقه بندی است لذا در صدد بررسی فرضیه یا روابط بین متغیرهای مستقل یا وابسته نمی باشد متغیر اساسی پژوهش حاضر نگرش حوانان ۲۹-۱۹ سال به دین است و تغییرات نگرش بر اساس چند متغیر پیشینه ای (سن)، جنس، خاستگاه اجتماعی یا محل تولد) و متغیرهای منابع کسب اطلاعات دینی، تبلیغات و عملکرد حکومت دینی، پایپندی دینی یا دینداری خانواده ودوستان صمیمی که در واقع پیامد نوع نگرش به دین می باشد طبقه بندی خواهد شد بر اساس تعاریف مفهومی از نگرش،نگرش به هر موضوع یا پدیده دارای سه وجه شناختی و عاطفی و آمادگی رفتاری است و هر یک از اجزای نگرش نیز از حیث شدت و پیچیدگی قابل تفکیک می باشند.
نتایج حاصل از بررسی سه وجه شناختی، عاطفی و آمادگی رفتاری در این تحقیق نشان داد که موضوع عاطفی یا احساسی جوانان در برابر دین بیش از بعد شناختی سمت و سوی مثبت دارد به طوری که ۹۶ درصد بر اساس مقیاس حاضر عاطفه مثبت یا کلام مثبت، ۳ درصد بینا بین و فقط ۱ درصد موضوع منفی اتخاذ کرده اند. بررسی همسویی وجوه نگرش افراد از طریق روش تحلیل خودشه نشان داد سه وجه نگرش در بین ۵۵ درصد نمونه کاملا همسو و هماهنگ است و ۴۵ درصد باقی مانده الگوی نگرشی کاملا همسویی نداشته و برخی از وجوه جنبه قوی تر یا ضعیف تر دارد. در مقایسه با تحقیقات پیشین، با این که ابزار سنجش و مؤلفه های نگرش به دین و هم چنین جامعه آماری این بررسی متفاوت است اما از نظر رتبه وجوه سه گانه نگرش در تحقیق نگرش های سیاسی مذهبی جوانان تهرانی نیز نتیجه تا حدودی مشابه بدست آمده و بعد عاطفی نگرش در رتبه اول بعد رفتاری در رتبه دوم و بعد شناختی مرتبه سوم را داشته است.
شرفی، ابوالفضل، بررسی تطبیقی فضای مفهومی دین ورزی در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی وطلاب شهر مشهد ۱۳۸۱
این تحقیق از نوع پیمایشی و میدانی است که اطلاعات آن از طریق پرسش نامه گردآوری شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل دو گروه می شود:
دانشجویان ترم۸ کارشناسی، کارشناسی ارشد ودکتر در دانشگاه فردوسی مشهد
طلابی که سطح تحصیلات آنها بیشتر از پایه سوم بوده است در شهر مشهد.
چکیده: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد چندگانه اعتقادی، فکری یا عقلی، تجربی آیینی و بعد استنتاجی یا پیامدی در حوزه دین می پردازد که یافته های حاصل از تحقیق نتایج را در پی داشته است فضای مفهومی دین ورزی نه یک تصور و ادراک واحد بلکه طیفی از تصورات و ادراکات را شامل می شود که از کفر مطلق تا بینش سنتی دینی که بر جامعه حاکم است ادامه دارد.
با توجه به این که میانگین فضای مفهومی دین ورزی بالای حد متوسط است می توان گفت: تصویری که پاسخگویان به طور کلی از دین ورزی مطلوب ارائه کرده اند با بینش سنتی دینی فاصله کمی داشته و بیشتر تصویری محافظه کارانه بوده است.
نوع تحصیلات (حوزوی یا دانشگاهی) بیشترین تأثیر را برفضای مفهومی دین ورزی داشته است. بطوری که تصوری که دانشجویان از دین ورزی مطلوب داشته اند فاصله بیشتری یا بینش سنتی دینی داشته تا تصویری که طلاب از دین ورزی مطلوب داشته اند. تأثیر گذاری معکوس محل زندگی ودرآمد سرانه خانوار بر تصور سنتی از دین ورزی نشان می دهد که تصور غیر سنتی از دین ورزی یک فرایند اجتماعی است که ازقشرهای بالای جامعه شروع شده و به تدریج در قشرهای پایین جامعه اشاعه می یابد.
میزان احساس بی عدالتی نسبی با تصور سنتی از دین ورزی رابطه معکوس داشته است یعنی هر چقدر افراد احساس بی عدالتی بیشتری کرده، تصور غیر سنتی تری از دین ورزی داشته اند. از آنجا که پایگاه اجتماعی (شامل: وضعیت اشتغال، درآمد سرانه و محل زندگی) با میزان احساس بی عدالتی نسبی رابطه مستقیمی داشته بطوری که با ارتقاء سطح زندگی، بر میزان احساس بی عدالتی نسبی افزوده شده است. بنابراین تنها تأکید کردن بر ارتقاء سطح زندگی در جامعه نه تنها از میزان احساس بی عدالتی نسبی نمی کاهد بلکه بر میزان آن به شدت می افزاید.
پژوهش های انجام شده در خارج از کشور
چارلز گلاک و رودنی استارک در آمریکا پژوهشی انجام دادند که در کتاب سه جلدی (پارسایی آمریکایی و ماهیت تعهدات دینی) منتشر شد.
آنها به این نتیجه رسیدند که مسیحیان آمریکا از استوار ترین و بنیادی ترین امور دینی خود پنداشت های متفاوتی دارند و تنوع پنداشت ها حتی در بین فرقه های مختلف مذهب پروستتان نیز خیلی شدیدتر است.
۵۵% پوتستانها و ۵۴% کاتولیک ها عبادت و نماز را عامل رستگاری می دانسته اند ولی در مقابل ۱۶% پروتستانها و ۲۳% کاتولیک ها عضویت در کلیسا را عامل رستگاری قلمداد می کرده اند. اکثریت افراد (به خصوص جوانان و تحصیل کرده های بزرگسال، آموزه های سنتی ایمان مسیحی، نظیر: معجزات مسیح ، پس از مرگ، وعده های بازگشت و ظهور صبح، تولد مسیح از دوشیزه و وجود شیطان را رد کرده و نپذیرفته اند.
فصل سوم
تعاریف مفاهیم و متغیرهای اساسی تحقیق:
۱- تعریف دین:
معنای اعتقاد به یک ارائه تعریف جامع و مانع از دین مشکل است.ولی برخی گفته اند دین به دانسته اند. گروهی دیگر گفته اند: دین امر قدسی است.عده ای آن را: ایمان به موجودات روحانی دین ۱- بشتری که شایسته اطاعت و عبادت است و عبارت است از ایمان به یک یا چند نیروی فوق عبارت است از یک تداوم مشترک و الزام آور از باورها و اعمال که به کارهای مقدس یعنی آن دسته از چیزهایی که جدا و محترم و مقدس هستند مربوط می شوند. (فصل نامه تخصصی جامعه شناسی دین دکتر آشفته تهرانی ص ۲۰)
نماز:
در همه ادیان گذشته و در هر شریعت و ملتی بوده است زیرا که انبیاء با الف و لام بیان شده و جمع با لام اعاذه عموم می کند آخرین وصیت پیامبران در دم رفتن به امت خود سفارش به نماز بوده است. بدیهی است از این تفکر که نماز یگانه هدف و متبلور پیامبران بوده علاوه بر آن که در دوران بعثت خود او مقام و فضیلت آن مردم را با خبر می نمودند در حین به هنگام رخت بر بستن از این عالم سفارشهای اکیدی درباره نماز به امت خود می کردند و این خود برترین دلیل بر اهمیت نماز می باشد.
قرآن یکی از اسرار نماز را یاد خداوند ذکر می کند زیرا انسان در زندگی این جهان با توجه به عوامل غافل کنند نیاز به یادآوری و تذکر دارد. به این معنی که زندگی بشر دریایی بی پایانی است که بدون یاد خدا گمراه کننده است و بشر را به هلاکت می کشاند.
ملکه صلوه در قران به چهار معنی استعمال شده است که در مجموع البحرین به آن اشاره آورده است:
به معنی دعاء معنی نماز واجب شده، معنی ترحم، معنی دین
مفهوم لغوی حجاب
حجب و حجاب هر دو مصدر و به معنی پنهان کردن است. “امرئه محجوبه” زنی که پوشانیده است. کلمه حجاب به معنی پرنده یا حائل میان دو چیز است.
“و من بیننا و بینک حجاب” (صوره فصلت آیه ۵) و بین ما و شما پرده ای است یا ممنوعیت یا فاصله یا چیز پنهان شده ای.” کلا انهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون” (سوره الطففین آیه ۱۵)
همانا آنان از پروردگارشان در این روز، پوشیده اند. و ما کان لبشر ان یکلمه الله و حیا او من وراء حجاب اویرسل رسولا فیوحی باذنه ما یشاء انه علی حکیم (سوره ی شوری آیه ۵۱)
و نبوده است بشری را که گویدش خدا مگر سروشی یا از پشت پرده یا فرستد پیکی، پس وحی کند به دستورش آنچه خواهد همانا اوست بلند مرتبه و حکیم. “اذا قرات القرآن جعلنا بینک و بین الذین لایومنون بالاخره حجابا مستورا” (سورا اسراء آیه ۴۵)
و هنگامی که قرآن قرائت می کنی بین تو و آنان که ایمان به آخرت ندارند حائلی ( پرده ای یا پنهان شده ای) قرار دادیم. چون مستورا صفت حجاب است لذا این حجاب غیر مریی است: مثل مؤمن و غیر مؤمن یا عالم و غیر عالم با آنکه کنار هم اند از هم بیگانه اند و فاصله زیاد دارند و به زبان هم آشنا نیستند و احوالات و اموراتشان از هم پنهان است لذا تعبیر شد به اینکه میانشان پرده نامریی وجود دارد که آنها را از هم جدا می کند.
بنابراین کلمه حجاب در قرآن کریم همه جا پنهان کردن پوشش یا امر پنهانی، فاصله یا پرده ای پوشاننده یا حائل میان دو چیز به کار رفته است. او اذا سئلتموهن متاعا فاسئلوهن من وراء حجاب (سوره احزاب آیه ۳۲) چون از زنان پیامبر متاعی خواستید از پس پوشش بخواهید. حجاب غیر از لباس است. گاهی لباس حجاب تلقی می شود ولی کلاً حجاب به لباس گفته نمی شود.
۲- مفهوم اصطلاحی حجاب:
- حجاب در اصطلاح یعنی پوشاندن تمام بدن (بجز گردن صورت، دستها تا مچ و پاها تا مچ) برای زن و پایین ناف و زانو یا قسمت ضخیم ران، برای مرد در مقابل ناظر نا محرم به شرطی که هر کدام از آنها بالغ، آزاد و مختار باشند و ضرورتی و نیازی به کشف پیدا نشود.
اسلام با قاطعیت معتقد است که پوشش، امنیت زن را در جامعه فراهم می سازد و در حریم پوشش است که می توان با خیالی آسوده به جامعه آمده و به فعالیت پرداخت و در سنگر حجاب حضور یعنی خود را در ابعاد مختلف اجتماع تحقق بخشید.
نظریه رفاه اقتصادی
تعریف رفاه اقتصادی جامعه- تابع رفاه جامعه با فرض توابع مطلوبیت مستقل شرایط نهایی برای رفاه اقتصادی جامعه- رفاه اقتصادی جامعه اسلامی با ملاحظه انفاقات و صدقات بعنوان ابزارهای ارشادی در توزیع محدود درآمدها و مصرف- هزینه و منافع اجتماعی – تأثیر اجرای ضوابط اسراف، اتلاف و لاضرر بر رفاه جامعه.
تعریف معلومات دینی
معلومات یا دانش دینی شامل اصول عقاید، اطلاعات تاریخی و آگاهی های لازم از تکالیف شرعی و آداب عبادی می باشد. در عین حال باید توجه داشت که به جای دغدغه و اهتمام دینی فرد قدرت حافظه او مورد سنجش قرار نگرفته باشد.
مفاهیم و متغیرهای اساسی تحقیق:
کلیه تعاریف از دین
پایبندی به دین
فضای اسلامی: منظور از فضای اسلامی در این تحقیق جو فکری و فرهنگی حاکم در مکان یا محیط خاصی است که در این تحقیق محیط دانشگاه مورد توجه است.