سرخیل و همکاران (۱۳۸۸)، با بهره گرفتن از ریزنمونه های برگ، هیپوکوتیل، مریستم انتهایی، ریشه و طوقه گیاه رازیانه (Foeniculum vulgar Mill.)، در محیط کشت ۱/۲MS حاوی غلظت ها و ترکیبات مختلف تنظیم کننده های رشدی به منظور القای کالوس استفاده کردند که در این مرحله محیط ۲ و ۴ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲۵/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP، بهترین ترکیبات هورمونی و هیپوکوتیل و مریستم انتهایی بهترین ریزنمونه ها شناخته شدند. در مرحله باززایی کالوس هم محیط ۱/۲MS با ۹ ترکیب هوررمونی یاد شده به همراه ترکیباتی متفاوت از ۲,۴-D و BAP و TDZ و محیط ۱/۲MS بدون هورمون استفاده شد که محیط ۱/۲MS بدون هورمون، بهترین محیط باززایی را نشان داد.
در گزارشی نیز از ریزنمونه محور جنینی برای باززایی زیره پارسی (.Bunium persicum Boiss)، استفاده گردید. در این پژوهش مشاهده شد که بیشترین تعداد ریزنمونه تولید کننده کالوس جهت باززایی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲ میلی گرم در لیتر Kin یا ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر Kin بود. بهترین تیمار از لحاظ میانگین تعداد ساقه باززایی شده (۱/۴)، تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۴ میلی گرم در لیتر Kin بود. بیشترین فراوانی القای جنین زایی سوماتیکی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D بود (ولیزاده و همکاران، ۱۳۸۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در مطالعاتی که بر روی گیاهان متعلق به خانواده چتریان خصوصاً گیاه آب بشقابی (Centella asiatica L.) صورت گرفته، از ریزنمونه های مختلفی استفاده شده است. از این ریزنمونه ها می توان به ریزنمونه های قطعات برگی (Deshpande et al., 2010)، ریزنمونه های برگ و ساقه (Patra et al., 1998)، ریزنمونه های گره (Tiwari et al., 2000)، اشاره کرد. در بررسی گیاه دارویی آنیسون (Pimpinella tirupatiensis Bal.) نیز از ریزنمونه های برگ، میانگره و هیپوکوتیل استفاده شد که بهترین ریزنمونه، ریزنمونه های هیپوکوتیل معرفی شدند (Prakash et al., 2001). علیزاده (۱۳۹۰)، در گزارشی که به منظور باززایی مستقیم گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.)، از ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، کوتیلدون و هیپوکوتیل استفاده کرده بود، ریزنمونه گره با بیشترین باززایی (۱۰۰ درصد) را به عنوان بهترین ریزنمونه معرفی کرد.
تحقیقی به منظور شاخه زایی روی ریزنمونه های قطعات گره در گیاه دارویی Barleria priontis L. در شرایط درون شیشه ای صورت گرفت. محیط پایه MS حاوی ۴/۰ میلی گرم در لیتر TDZ و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP، بیشترین باززایی ( ۱۰ شاخه در هر ریزنمونه) را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (Yadav, 2011). از بین ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، هیپوکوتیل و کوتیلدون، بهترین ریزنمونه برای باززایی مستقیم گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، ریزنمونه گره با ۱۰۰ درصد باززایی شناسایی شد (جنگجو، ۱۳۹۰).
از بین ریزنمونه های میانگره و برگ، بهترین ریزنمونه برای باززایی در Solanum tuberosum L. ، میانگره با ۸۰ درصد تولید کالوس جهت باززایی، می باشد (Shirin et al., 2007). در گینورا (Gynura sarmentosa) از قطعات ساقه (Keng et al., 2009)، در آنتوریوم (Anthurium andreanum) از سه ریزنمونه برگ، گره و میانگره (Te-chato et al., 2006)، در سنبل (Hyacinthus orientalis L.) از قطعات فلس، گل آذین بالغ و برگهای اولیه (Salehzadeh et al., 2008)، در برگ بو (Cinnamomum tamala) از قطعات گره، نوک شاخه، شاخه، برگ و میانگره در کشت درون شیشه ای استفاده شده است (Sharma and Nautiyal, 2009).
Hassani و همکاران (۲۰۰۸)، باززایی گیاه آنغوزه (Ferula gummosa) را از طریق جنین زایی سوماتیکی، با بهره گرفتن از کشت ریزنمونه های هیپوکوتیل، در شرایط درون شیشه ای بررسی کرده و نتیجه گرفتند که محیط کشت MS همراه شده با ۵/۱ میلی گرم در لیتر کینتین و ۱ میلی گرم در لیتر NAA، مؤثرترین محیط برای جنین زایی (۳۱%) و بیشترین تعداد جنین سوماتیکی در هر ریزنمونه (۴/۸) بوده است.
در مطالعه ای بر روی گیاه ماریتیغال (Silybum marianum) جهت باززایی مستقیم از دو ریزنمونه برگ بالغ و دمبرگ استفاده شد. بیشترین درصد باززایی (۷/۶۷ درصد) در محیط حاوی ۲/۰ میلی گرم در لیتر NAA، ۳/۰ Zeatin و ۳/۰ BAP از ریزنمونه برگ بدست آمد (Gikloo et al., 2010 Samandari).
در بررسی تشکیل شاخساره، القای کالوس و کالوس زایی در گیاه ریحان (Ocimum sanctum)، از ریزنمونه های نوک شاخساره و برگ ریحان استفاده شد. بیشترین درصد تشکیل شاخساره (۹۰ درصد) و بیشترین میانگین تعداد شاخساره (۸۸/۵)، به ترتیب در غلظت ۲/۰ میلی گرم در لیتر BAP و در ریزنمونه برگی مشاهده گردید (Banu and Bari, 2007).
مطالعه ای به منظور باززایی مستقیم و غیر مستقیم در گیاه لاله زینتی (Tulipa gesneriana L. ‘Apeldoorn) با هدف بالا بردن سرعت تکثیر این گل زینتی، صورت گرفت. هدف این تحقیق شاخساره زایی به روش باززایی مستقیم و غیرمستقیم بود. ریزنمونه های فلسی از پیازهای لاله گرفته شد. تیمارهای هورمونی در دو گروه آزمایش جداگانه اعمال گردیدند. بیشترین شاخساره زایی در آزمایش اول با ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در BAP بدست آمد. در آزمایش دوم نیز ترکیب هورمونی ۱ میلی گرم در لیتر NAA با ۲ میلی گرم در لیتر BAPباعث بیشترین باززایی شد. به منظور باززایی مستقیم، ریزنمونه های دمگل نابالغ همان رقم لاله، بیشترین شاخساره زایی مستقیم را در محیط کشت ۲ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP تولید کرد ( تقی زاده، ۱۳۸۵). Beegum و همکاران (۲۰۰۶)، در آزمایشی به منظور مطالعه اندامزایی در گیاه دارویی Ophiorrhiza prostrata، از ریزنمونه های برگ و میانگره استفاده کردند که ریزنمونه گره با میانگین ۸/۹۰ گیاهچه در هر ریزنمونه، در محیط ۸/۸ میکرومولار BAP و ۴۶/۲ میکرومولار IBA بهترین ریزنمونه شناخته شد. کرمی و همکاران (۱۳۸۶)، در آزمایشی، رویان زایی بدنی مستقیم و باززایی را در میخک (Dianthus caryophyllus L.) مورد بررسی قرار دادند. رویان های بدنی بطور مستقیم از ریزنمونه های گلبرگ گیاه میخک تولید شدند. بیشترین رویان زایی روی محیط کشت حاوی ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر پیکلورام^۱ بدست آمد. وقتی رویان های کروی به محیط کشت بدون تنظیم کننده رشد دارای غلظت های مختلف ساکارز منتقل شدند، بصورت رویان های لپه ای توسعه یافتند. سپس رویان های لپه ای به محیط کشت ۱/۲MS منتقل شدند و بصورت گیاهچه درآمدند. تحقیقی بر روی گیاه آنتوریوم (Anthurium andreanum Var.Tropical) با بهره گرفتن از ریزنمونه برگ جهت باززایی انجام شد.
قطعات پهنک برگ از رأس برگ و قسمت های دارای رگبرگ اصلی روی محیط های حاوی دو هورمون سیتوکینینی

Kin و BAP در ترکیب با ۲,۴-D در غلظت های مختلف کشت شدند. بیشترین حجم کالوس با بهره گرفتن از دو هورمون Kin (4 میلی گرم در لیتر) و ۲,۴-D (1 میلی گرم در لیتر) به میزان ۷۵/۳ سانتی متر مکعب در تاریکی بدست آمد.
بیشترین تعداد باززایی جوانه های رویشی با متوسط ۱۹ عدد بر بافت کالوس نیز در غلظت ۲ میلی گرم در لیتر Kin و ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA در روشنایی حاصل شد ( ابراهیم زاده، ۱۳۸۵).
۵-۲- ژنوتیپ
علیزاده (۱۳۹۰)، در مطالعات خود بر روی گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.)، از سه ژنوتیپ همدان، شیراز و مشهد استفاده کرد که بیشترین درصد باززایی در ژنوتیپ مشهد با ۹ گیاهچه در هر ریزنمونه و در تیمار ۲/۲ میکرومولار BAP مشاهده شد.
Pourjabar و همکاران (۲۰۱۲)، در آزمایشی به منظور بررسی قابلیت رشد درون شیشه ای گیاه ماریتیغال (Silybum marianum L.) جهت تولید فلاونوئید در دو رقم Budakalszi و Noor abad moghan از ریزنمونه های تهیه شده از هیپوکوتیل و کوتیلدون استفاده کردند. آنها از محیط کشت MS تکمیل شده با غلظت های مختلف هورمون ۲,۴-D (در دو غلظت ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر) و Kin (در دو غلظت ۱/۰ و ۱ میلی گرم در لیتر) استفاده کردند. بیشترین مقدار Silybin در رقم Budakalszi و از ریزنمونه کوتیلدون بدست آمد.
بر اساس تحقیقات اصغری (۱۳۸۹)، اثرات ژنوتیپ و تنظیم کننده های رشد در کشت ریزنمونه های ریحان (Ocimum basilicum) بررسی شد که بیشترین باززایی از نظر درصد و تعداد باززایی در ریزنمونه، غلظت ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP و در ژنوتیپ مجارستانی معرفی شد.
Burbulish و همکاران (۲۰۰۹)، که روی اثرات ژنوتیپ و تنظیم کننده های رشد در کشت ریزنمونه های هیپوکوتیل کتان روغنی (Linum Usitiatissimum L.) صورت گرفت، نشان داده شد که در بین ژنوتیپ های موجود، ریزنمونه های ارقام Mikael و Barbara به ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی تشکیل جوانه نابجا می باشند. نسبت بهینه تنظیم کننده های رشد برای باززایی شاخساره بستگی به ژنوتیپ یا کولتیوار دارد. نتایج این تحقیق مشخص ساخت که ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر TDZ همراه با ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA بهترین ترکیب برای باززایی شاخساره از هیپوکوتیل کولتیوارهایMikael و Barbara هستند. در رقم Szaphir بهترین نتیجه با ترکیب هورمونی BAP با غلظت ۲ میلی گرم در لیتر و NAA با غلظت ۱/۰ میلی گرم گزارش گردید.
۶-۲- تنظیم کننده رشد
گزارش شده است که ترکیبی از سیتوکینین مثل BAP و Kin، با مقادیر کمی از اکسین مثل IAA و NAA برای تشکیل شاخه در بسیاری از گیاهان استفاده شده است (Patnaik and Debata, 1996; Chen, 2001; Sunil, 2009). ایزدی دربندی و شکیب (۱۳۸۳)، نشان دادند که بهترین محیط برای باززایی گیاه ترشک (Rumex acetosa L.)، محیط MS حاوی ۷۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP می باشد. در گزارشی از اکالیپتوس (Eucalyptus L.) که جهت مقایسه باززایی مستقیم و غیر مستقیم صورت گرفت، بهترین محیط برای باززایی غیر مستقیم در بافت برگ کوتیلدونی و دیسک برگی به ترتیب حاوی ۴ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۵/۰ میلی گرم در لیتر Kin و ۲ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۱ میلی گرم در لیتر Kin بود. جهت باززایی مستقیم هم تیمار حاوی ۱ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۱ میلی گرم در لیتر Kin به عنوان بهترین محیط تعیین شد ( شبان زاده ممقانی و همکاران، ۱۳۸۷). در باززایی گیاه دارویی کور (Capparis spinosa L.) نشان داده شد که محیط کشت MS حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بیشترین تولید مستقیم شاخساره های نوپدید را ایجاد کرد (موافقی، ۱۳۸۶). در آزمایش دیگری جهت بهینه سازی شرایط باززایی گیاه دارویی Artemisia annua صورت گرفت، از تیمارهای هورمونی مختلفی شامل هورمون ۲,۴-D، هورمون BAP، هورمون NAA و هورمون Kin استفاده شد که درصد بالای باززایی در تیمار ۲ میلی گرم در لیتر از BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر از NAA و همچنین ۲ میلی گرم در لیتر از BAP و ۱ میلی گرم در لیتر از IAA مشاهده شد (شرفی، ۱۳۸۶). افشاری و همکاران (۱۳۸۹)، به منظور مطالعه کالوس زایی، جنین زایی و باززایی گیاه شنبلیله (Trigonella foenum- graecum L.)، نشان داد که اثر متقابل دو هورمون ۲,۴-D و Kin، محیط حاوی ۲ میلی گرم بر لیتر ۲,۴-D و ۵/۰ میلی گرم بر لیتر Kin، بهترین ترکیب هورمونی جهت القاء پینه در هر دو محیط کشت B5 و MS است. ترکیب هورمونی شامل ۵/۰ میلی گرم بر لیتر NAA و ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP، با بالاترین درصد جنین زایی به عنوان ترکیب برتر در هر دو محیط کشت شناخته شد و ترکیب هورمونی شامل ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP بهترین ترکیب هورمونی جهت القای اندام هوایی در هر دو محیط کشت بود.
جهت ریزازدیادی اکالیپتوس ((Eucalyptus L. نتایج مطالعات نشان داد، بهترین محیط جهت باززایی، به ترتیب محیط های حاوی ۱/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر از هورمون ۲ip در ترکیب با BAP، محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، محیط حاوی ۶/۰ میلی گرم در لیتر BAP، محیط حاوی ۵/۰ میلی گرم در لیتر ۲ip و محیط حاوی ۶/۰ میلی گرم در لیتر ۲ip شناخته شدند (Asareh et al., 2006). به منظور تکثیر شاخه در گیاه جوجوبا (Simmondsia chinensis)، از بین تیمارهای مختلف هورمونی استفاده شده، بهترین محیط تکثیر شاخه، محیط حاوی ۴ میلی گرم در لیترBAP و ۰۱/ میلی گرم در لیتر IBA شناسایی شد (Nasiri et al., 2001). در بررسی دیگری که روی گیاه دارویی اکالیپتوس (Eucalyptus L.) صورت گرفت، گزارش داده شد که محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، ۲/۰ میلی گرم در لیتر Kin، ۰۱/۰ میلی گرم در لیتر IBA، ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر GA₃ و ۱۰۰ میلی گرم در لیتر PVP، بهترین محیط برای شاخه زایی می باشد (Akbari khabaz et al., 2007). از میان غلظت های مختلف BAP و IAA که جهت ریزازدیادی گیاه دارویی Scoparia dulcis Linn استفاده شد، بهترین محیط جهت باززایی شاخه، محیط حاوی ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA شناخته شد (Majumder et al., 2011). در بررسی دیگری که روی گیاه دارویی اکالیپتوس صورت گرفت، گزارش داده شد که محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، ۲/۰ Kin، ۰۱/۰ IBA، ۲۵/۰ GA₃و ۱۰۰ میلی گرم در لیتر PVP ، بهترین محیط برای شاخه زایی می باشد (Akbari khabaz et al., 2007).
Sobri و همکاران (۲۰۰۵) گزارش کردند که در گیاه دارویی Eurycoma longifolia محیط MS تکمیل شده با ۱ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D، بیشترین تأثیر را در تولید کالوس جنین زا دارد.
سرخیل و همکاران (۱۳۸۸)، با بهره گرفتن از ریزنمونه های مختلف (برگ، هیپوکوتیل، مریستم انتهایی، ریشه و طوقه) گیاه رازیانه (Foeniculum vulgar Mill.)، در محیط کشت ۱/۲MS، حاوی غلظت های مختلف تنظیم کننده های رشدی ۲,۴-D و BAP به منظور القای کالوس استفاده کردند، که در این مرحله محیط ۲و ۴ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲۵/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بهترین ترکیبات هورمونی شناخته شدند. در مرحله باززایی کالوس هم محیط ۱/۲MS با ترکیبات متفاوت هوررمونی BAP و به همراه ۲,۴-D و TDZ و محیط ۱/۲MS بدون هورمون استفاده شد که محیط ۱/۲MS بدون هورمون، بهترین محیط باززایی را نشان داد.
در گزارشی نیز از ریزنمونه محور جنینی برای باززایی زیره پارسی (Cuminum cyminum L.) استفاده گردید. در این پژوهش مشاهده شد که بیشترین تعداد ریزنمونه تولید کننده کالوس مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲ میلی گرم در لیتر Kin یا ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر Kin بود. بهترین تیمار از لحاظ میانگین تعداد ساقه باززایی شده، تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۴ میلی گرم در لیتر Kin بود. بیشترین فراوانی القای جنین زایی سوماتیکی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D بود (ولیزاده و همکاران، ۱۳۸۵).
تحقیقی به منظور شاخه زایی روی ریزنمونه های قطعات گره در گیاه دارویی Barleria priontis L. در شرایط درون شیشه ای صورت گرفت. محیط پایه MS حاوی ۴/۰ میلی گرم در لیتر TDZ و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP، بیشترین باززایی ( ۱۰ شاخه در هر ریزنمونه) را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (Yadav, 2011). در مطالعه ای که بر روی باززایی درون شیشه ای گیاه دارویی Gypsophila paniculata L. صورت گرفت، با استفاده ریزنمونه های نوک شاخه و جوانه های جانبی، بهترین محیط، محیط MS حاوی ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA با درصد باززایی ۳/۸۸ درصد بود (Barakat and Heba, 2010).
برای باززایی گیاه دارویی Verbena officinalis L.، از غلظت های متفاوت BAP، TDZ و IAA استفاده شد. نتایج نشان داد که محیط حاوی ۳۲/۱۳ میکرومولار BAP و ۷۱/۵ میکرومولار IAA بیشترین تعداد (۱/۱۷) گیاهچه در هر ریزنمونه را القاء کردند (Uare Turker et al., 2009).
در بررسی دیگری بر روی گیاه دارویی آب بشقابی (Centella asiatica)، گزارش شده است که محیط کشت MS حاوی ۶ میکرومولار BAP و ۴ میکرومولار NAA از ریزنمونه های برگ، بهترین محیط برای باززایی می باشد (Deshpande et al., 2005).
در مطالعه ای که به منظور مقایسه باززایی مستقیم و غیر مستقیم در لاله (Tulipa gesneriana L.) صورت گرفت، دو آزمایش با تیمارهای هورمونی متفاوت انجام شد. بهترین ترکیب هورمونی جهت باززایی شاخه در آزمایش اول ، ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP و در آزمایش دوم ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP معرفی شد (Taghi zadeh et al., 2007).
Shirzadian khoramabadi and Lotfi (2002)، بیان کردند که جهت ریزازدیادی رز (Elizabet cultivar)، بهترین محیط MS حاوی ۱/۰ میلی گرم IAA و ۱ میلی گرم در لیتر BAP می باشد.
Lucchesini و همکاران (۲۰۰۹) در باززایی از کالوس ریزنمونه های برگ گیاه دارویی سرخارگل (Echinaceae angustifolia)، گزارش کردند که محیط CH تکمیل شده با ۳ میلی گرم در لیتر BAP در ترکیب با ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA، بیشترین باززایی را با میانگین ۹۸/۳ شاخساره داشته است.
۷-۲- ریشه زایی
رایج ترین هورمون ها که اغلب در محیط کشت برای انگیزش ریشه در کشت های درون شیشه ای گیاهان استفاده می شود عبارتند از: IAA 1/0 تا ۱۰ میلی گرم در لیتر، IBA 5/0 تا ۳ میلی گرم در لیتر و NAA 05/0 تا ۱ میلی گرم در لیتر. این اکسین ها در ریشه زایی تأثیر دارند و می توان آنها را به جای همدیگر استفاده کرد. اما گاهی تشکیل ریشه با یک اکسین بهتر از اکسین دیگر است (Edwin and Paul, 1984).
در بررسی تأثیر هورمون IBA در ریشه زایی گیاهچه های باززایی شده گیاه بادرنجبویه (Melissa officinalis) مشخص گردید بیشترین میانگین تولید ریشه (۹ ریشه در هر گیاهچه)، مربوط به محیط MS حاوی ۹۲/۴ میکرومولار IBA می باشد (جنگجو، ۱۳۹۰).
در بررسی تأثیر هورمون IBA در ریشه زایی گیاهچه های تولید شده از گیاه مرزنجوش مشخص گردید بیشترین تأثیر با ۹۶ درصد ریشه زایی مربوط به غلظت ۵/۰ میلی گرم در لیتر با ۷/۲۳ ریشه در هر شاخساره و کمترین با ۱۲ درصد مربوط به غلظت ۱ میلی گرم در لیتر هورمون IBA حاصل گردید (Oluk and Cakir, 2009).
در مطالعه روی ریشه زایی گیاهچه های تولید شده از کشت بافت گیاه دارویی (Scoparia dulcis L.)، با سه هورمون IBA، IAAو NAA در محیط ۱/۲MS، مشخص گردید که بیشترین درصد (۱۰۰ درصد) مربوط به ترکیب دو هورمون، ۱ میلی گرم در لیتر IBA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA و میانگین ۱۴ ریشه در هر گیاهچه بود. میانگین طول ریشه هم در این محیط ۴ سانتی متر بود (Majumder et al., 2011 ).در مطالعه دیگری جهت ریشه دار کردن گیاهچه های باززایی شده در گیاه Picrorhiza kurroa، محیط ۱/۲MS همراه با سه هورمون IBA، IAA و NAA استفاده شد که محیط حاوی ۳ میلی گرم IBA با ۱/۷۰ درصد ریشه زایی بهترین محیط شناخته شد. میانگین طول ریشه در هر گیاهچه، ۶/۳ ریشه و میانگین طول ریشه ۹/۵ سانتی متر گزارش شد (Sood and Chauhang, 2009). در گزارش Ucar Turker و همکاران (۲۰۰۹)، که بر روی ریشه زایی گل شاه پسند (Verbena officinalis L.) صورت گرفت، از ۴ هورمون اکسینی (IAA، IBA، NAA، ۲,۴-D) استفاده شد. از بین این تیمارها، محیط حاوی ۹۲/۴ میکرومولار IBA، بیشترین تعداد ریشه با میانگین ۱/۷ در هر ریزنمونه را نشان داد و محیط حاوی ۵ میکرومولار از هورمون IAA، بالاترین درصد مربوط به شاخه هایی که باززایی شده بودند را نشان داد. گزارش شده است که ریشه زایی توسط عوامل مختلفی مانند وجود تنظیم کننده های رشد در محیط، وجود نمک های پایه، ژنوتیپ و شرایط کشت کنترل می شود (Rines and Mc Co, 1981). Bacil و همکاران (۲۰۱۰)، در مطالعه بر روی گیاه دارویی گل راعی (Hypericum maculatum)، با بهره گرفتن از دو هورمون اکسینی IAA و IBA بیان کرد که بیشترین درصد شاخه های ریشه دار شده مربوط به محیط ۱/۲ MS حاوی ۱ میلی گرم در لیتر IAA می باشد. متوسط تعداد ریشه در هر گیاهچه ۶۹/۶ ریشه و میانگین طول ۰۱/۳ سانتی متر بود.
در مطالعه ای روی ریشه زایی گیاهچه های حاصل از کشت درون شیشه ای گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.) با هورمون IBA در محیط MS و ۱/۲MS، مشخص گردید بیشترین درصد ریشه زایی (۶۶/۸۶ درصد) مربوط به محیط MS تکمیل شده با ۸۴/۹ میکرومولار IBA می باشد (علیزاده، ۱۳۹۰).
در ریشه زایی گیاهچه های پرآوری شده گیاه Naringi crenulata، از غلظت های مختلف هورمون IBA استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان تولید ریشه در محیط ۱/۲MS تکمیل شده با ۱ میلی گرم در لیتر IBA می باشد (Singh et al., 2011).
فصل سوم
مواد و روش ها
۱-۳- مکان و زمان انجام تحقیق
این پژوهش به منظور بررسی فاکتورهای مؤثر در باززایی درون شیشه ای گیاه زنیان در سال ۱۳۹۰ در پژوهشکده زیست فن آوری دانشگاه ارومیه انجام گردید.
۲-۳- آماده سازی محیط کشت
برای تهیه محیط کشت پایه MS از محیط کشت آماده شرکت زیست آرمان سبز استفاده گردید. برای آماده سازی ۱ لیتر محیط پایه مقدار ۴/۴ گرم از محیط آماده در آب مقطر حل شده و سپس ۳۰ گرم ساکارز به آن اضافه گردید و در پایان به حجم ۱ لیتر رسانده شد. گاهی به جای محیط کشت آماده MS، از محیط کشت پایه MS تهیه شده از عناصر کم مصرف و عناصر پر مصرفی که استوک آنها از قبل تهیه شده بود، همراه با مقادیر متفاوتی از هورمون ها، ویتامین ها و سایر مواد مورد نیاز استفاده شد. ابتدا محلولهای ذخیره ای^۱ محیط کشت شامل عناصر پرمصرف و عناصر کم مصرف نظیر آهن، ویتامین ها و هورمون ها (BAP و IAA) تهیه شده از شرکت Sigma- USA با غلظت های چند برابر تهیه می شود و در یخچال نگهداری می شوند و در هنگام تهیه محیط کشت مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از محلولهای ذخیره، دقت و سرعت تهیه محیط کشت را افزایش می دهد ( جدول ۱-۳).