• استانداردهایی که تا حد امکان لازم است به طور مداوم در انجام فعالیت های خاص به کار رود ، اما لزوما نتایج یکسانی از کاربرد آنها حاصل نمی شود . قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن ، فرمت مارک ، قوانین استاندارد بین المللی توصیف کتابشناختی ( آی.اس.بی.دی ) ^[۴۰]و شماره استاندارد بین المللی کتاب ( آی.اس.بی.ان ) ^[۴۱]نمونه های از این نوع استانداردها هستند .

• • • استانداردهای فنی با مشخصاتی که نظارت دقیق بر آنها برای بهره گیری مشترک از اطلاعات ضروری است . استانداردهای وضع شده توسط سازمان ملی استانداردهای اطلاع رسانی در آمریکا در باب موضوع هایی چون مشخصات ساختار فرمت ها و فهرست ها مواردی از این نوع هستند . ( نشاط ، ۱۳۸۵ )

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۹ : اولین استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی در ایران .
اولین استاندارد کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی در ایران در سال ۱۳۵۸ توسط اصغر دلبری پور که می توان به عنوان قدیمی ترین استاندارد کتابخانه های دانشگاهی ایران دانست ، تهیه و تدوین شده است .مفاد این استاندارد به شرح زیر است :
بخش اول
خدمات
استاندارد الف / ۱
به منظور حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی و ملی در هر دانشگاه خدمات کتابخانه های دانشگاهی با بهره گرفتن از اطلاعات مدون و مضبوط در هر شکل را جهت مراجعین آن کتابخانه تسهیل خواهد بخشید.
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی در تهیه و توسعه برنامه های خدماتی خود حق تقدم را به نیاز دانشجویان ، اعضای هیئت علمی و سایر اعضای پژوهشی خواهد داد که مشتریان اصلی کتابخانه را تشکیل می دهند . اگر کتابخانه برای سایر مراجعین نیز تعهدی داشته باشد آنان مشتریان درجه دوم خواهند بود .
هر کتابخانه دانشگاهی خدمات زیر را ارائه خواهد کرد :
خدمات مراجعه و اطلاعاتی که در تمام ساعات کار کتابخانه به طور مناسب ارائه می شود ؛
کمک به افراد در کاربرد منابع کتابخانه؛
خدمات لازم جهت دستیابی به مواد غیر کتابی و موادی که برای خواندن آنها آلات مخصوصی نیاز است ؛
خدماتی که مبنی بر آگاهی از منابع سایر کتابخانه هاست .
این خدمات باید به طور کامل کلیه نیازهای اطلاعاتی و کتابشناسی موجود در فضاهای پژوهشی و سایر قسمت های دانشگاه را برطرف سازد.
با اینکه در دانشگاه ها اهمیت زیادی به خواست دانشجویان فوق لیسانس و اعضای هیئت علمی معطوف می شود ، نیاز دانشجویان دوره لیسانس نیز نباید نادیده گرفته شود . بالاخره کتابخانه های دانشگاهی باید متوجه باشند که مسئولیت عظیم و سنگینی به عهده آنها و کتابخانه های تحقیقاتی گذاشته شده است تا علاوه بر حمایت از آموزش عالی همکاری های لازم بین یکدیگر معمول دارند .
استاندارد الف / ۲
به منظور دسترسی کامل به مجموعه و محتوای کتابخانه ها ، هر کتابخانه دانشگاهی اطلاعاتی از مجموعه خود نگهداری خواهد کرد که کامل و پیوسته بوده و با استانداردهای کتابشناسی ملی مطابقت خواهد داشت.
تفسیر
میزام اطلاعات کتابشناسی که در کتابخانه خاصی فراهم می شود ، به عنوان چند بستگی دارد . این عوامل عبارتند از :
باز یا بسته بودن کتابخانه – کمیت و کیفیت مواد پژوهشی – تاریخ و سن کتابخانه و دانشگاه – کیفیت همکاری با سایر کتابخانه ها و دنیای کتابداری.
به منظور حصول اطمینان از دسترسی مفید و موثر مجموعه ها و نیز افزایش کفایت تکنیکی ، مدارک کتابشناسی هر کتابخانه دانشگاهی باید بر اساس استانداردهای شناخته شده فهرست نویسی و رده بندی استوار باشد . جهت ثبات و پیوستگی این مدارک لیست های فصلی از مجموعه منتشر خواهد شد . هر کتابخانه دانشگاهی که از واحد های متعدد تشکیل یافته است موظف به تهیه فهرستگانی از مواد فهرست شده خود می باشد .
استاندارد الف / ۳
در چهار چوب مسئولیت ها و اولویتهای دانشگاهی ، هر کتابخانه ی دانشگاهی دسترسی کامل به مواد را برای تمام دانشجویان و مشتریان خود فراهم خواهد ساخت.
تفسیر
عواملی چند از قبیل امانت و توزیع ، ساعات خدمت ، ترتیبات امنیتی و کفایت خدمات در فراهم آوردن امکانات دسترسی به مواد کتابخانه موثر هستند. با این که اعمال در کتابخانه های مختلف به یک شکل انجام نمی گیرد اصولی وجود دارد که تمام کتابخانه ها ملزم به رعایت آن می باشند . اغلب مواردی که جزو موجودی کتابخانه هستند باید علاوه بر مطالعه در داخل کتابخانه به مشتریان مجاز به امانت داده شوند . استفاده از کتاب های کمیاب ، ناپایدار و آنهاییکه طالب بیشتری دارند ، باید به تناسب کنترل و ممنوع گردد . به خاطر اینکه بتوان نهایت استفاده را از مواد کتابخانه به عمل آورد ، لازم است شرایط امانت به طور دقیق تعیین و برای همه مراجعین به طور یکسان عمل شود . به علاوه در مورد مواد گمشده یا آنهاییکه در اثر استعمال خسارت دیده اند باید چاره ای اندیشید . برگشت و اعاده مواد را بلافاصله پس از استفاده و در شرایط خوب باید به مشتریان کتابخانه تفهیم کرد .
کارهای مربوط به امانت از مخازن در یک کتابخانه دانشگاهی باید به طور موثر و کافی انجام یابد و در این راه برنامه منظم و مداوم قفسه خوانی کمک بزرگی به حساب می آید . ساعات کار کتابخانه باید جوابگوی مطالعات مقرره و مرجوعه بوده و به وجود کتابخانه های اختصاصی موجود در سیستم و نیز به فضاهای دیگر مطالعه در دانشگاه بستگی دارد .
بخش دوم
مواد
استاندارد ب / ۱
مجموعه یک کتابخانه دانشگاهی از لحاظ کیفیت و کمیت جوابگوی نیازهای آموزشی دانشگاه بوده و به برنامه های پژوهشی آن کمک خواهد کرد .
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی کلیه مواد و منابعی را که لزوم آنها در برنامه های آموزشی دانشجویان در سطوح لیسانس و فوق لیسانس محرز است تهیه خواهد کرد . کتابخانه ای که فاقد این مواد باشد به پیشرفت برنامه های تعلیماتی کمک نخواهد کرد . این منابع عبارتند از مواد خواندنی برای استفاده کوتاه و دراز مدت ، مواد مراجعه و کتابشناسی ، روزنامه ها و سریالهای اساسی و نیز سایر مواردی که دانشجویان برای مطالعات و تهیه رساله های خود از آنها استفاده می کنند .
مجموعه ای ناتوان مانع پیشرفت تحقیق است . گردآوری و نگهداری مجموعه های اساسی و معتبر و اجرای برنامه جامع تهیه کتاب شرایطی را در دانشگاه ایجاد خواهد کرد که تحت آنها علم و دانش به طور موثر توسعه و انتقال یابد . پر واضح است که هیچ کتابخانه دانشگاهی نمی تواند کلیه اطلاعاتی مدون را که مورد نیاز دانشجویان دوره های فوق لیسانس و دکتری برای انجام تحقیقات خود می باشد را تهیه کند . مع الوصف مجموعه از لحاظ اندازه و محتوی طوری تهیه خواهد شد که مانعی در راه تحقیق نبوده و در پیشبرد آن نیز سهمی داشته باشد . هر کتابخانه علاوه بر اینکه مجموعه خود را در زمینه های مورد علاقه خود توسعه داده است و به اولویتهای آکادمیکی و توانایی ها در دانشگاه توجه می کند ، لازم است از راه همکاری های بین کتابخانه ای که از مدتها پیش برای همکاری دو جانبه در به دست آوردن مواد تحقیقاتی استثنایی عنوان شده است در تکمیل مواد تحقیقاتی بکوشد .
توسعه سریع مواد پژوهشی و هزینه های لازم برای دسترسی به این مواد برای اشخاص که در دانشگاه ها فعالیت می کنند ، ترتیباتی را فراهم آورده است که حداکثر دسترسی را به این قبیل مواد داشته باشند . روش های متداول در اشتراک منابع و بهبود وضع دسترسی به آنها عبارتند از : امانت بین کتابخانه ای ، تمدید امکانات جهت بازدید محققان ، توافق در تهیه مواد و اشتراک در ارائه اطلاعات کتابشناسی .
با توجه به اینکه همکاری بین کتابخانه ای به شکلی که در حال حاضر مورد نظر است قادر به حذف کامل هزینه در آینده خیلی نزدیک نیست ، روش های قابل توجهی در مورد تکمیل منابع محلی در مرحله طرح ریزی است . کتابخانه های دانشگاهی با شرکت در توسعه این مکانیسم ها ی جدید دسترسی به مواد ، به تمام نیازهای محلی و منطقه ای و ملی و بین المللی خدمت خواهند کرد . سعی بر این است که مقیاس دقیقی از اندازه مناسب مجموعه و میزان توسعه یک کتابخانه دانشگاهی ارائه شود . ولی هنوز فرمول کلی که قابل عمل در کلیه کتابخانه ها باشد به دست نیامده است. در حال حاضر این چنین فرمول ها فقط شامل تخمین هایی هستند که در آنها به سطح کلی نیاز است و در صورتیکه آنها را به دلخواه به کار ببریم ، وضع مفروض را تعریف خواهند کرد . ناگفته نماند که مقیاسهای کمی در راهنمایی قضاوت کیفی که باید سرانجام در کتابخانه های دانشگاهی و مجموعه های آنها مورد توجه قرار بگیرد نقش اساسی بازی می کنند. یکی از روش های تجزیه و تحلیل برگشتی است که از آن به منظور تسهیل بخشیدن به مقایسه کتابخانه های مشابه استفاده می شود . روش دیگر که می تواند جنبه عمومی داشته باشد ، ( نمایه کیفیت ) است که شورای علوم تربیتی آمریکا برای ارتباط دادن اندازه مجموعه به کیفیت برنامه های آموزشی عرضه کرده است .
استاندارد ب / ۲
مجموعه یک کتابخانه دانشگاهی بطور سیستماتیک و مداوم و با توجه به خط مشی های مفصل و معین توسعه خواهد یافت.
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی هر چند مجموعه عظیم و تنوع قابل توجهی در موضوعات مورد علاقه خود داشته باشد از یک خط مشی جهت توسعه منابع پیروی می کند که راهنمودی در انتخاب و تهیه مواد است .
با ایجاد یک چنین خط مشی ، کتابداران مطمئن خواهند شد که طرح ریزی و توسعه مجموعه کتابخانه با توجه به اهداف آکادمیکی ، تحقیقاتی ، خدماتی و با عنایت به اولویت ها و در محدوده منابعی که در دسترس است انجام می پذیرد.
مشورت نزدیک با اعضای هیئت علمی و مدیریت کتابخانه و مخصوصا متخصصان موضوعی ، مسئولیت تهیه و اجرای این خط مشی را تضمین خواهد کرد .
تشخیص مشکلات ذاتی و لاینفک در توسعه مجموعه مستلزم اطلاعاتی است که کتابخانه از توسعه برنامه های آموزشی ، پژوهشی و خدماتی دانشگاه و اجزای آنها که روی کتابخانه اثر می گذارند داشته باشد .
وقتی روش توسعه مجموعه کتابخانه مشخص شد ، باید به اطلاع اعضای هیات علمی و هیات مدیره دانشگاه برسد . به خاطر اطمینان از این که این خط مشی منعکس کننده تحولات و تغییرات دانشگاه است به طور منظم مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت .
استاندارد ب / ۳
هر کتابخانه دانشگاهی باید حاوی انواع مختلف اطلاعات مدرن باشد .
تفسیر : مطابق معمول و بر حسب سنت ، کتابخانه دانشگاهی محل استقرار اطلاعات چاپی است که برای حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی مورد نیاز می باشد . با توجه به نقش مهمی که امروزه مواد غیر کتابی از قبیل فیلم ها ، صفحات موسیقی و نوارها در ارائه اطلاعات مدرن بازی می کنند کتابخانه دانشگاهی به استثنای مواردی که این مواد صرفا در کلاسهای درسی به کار خواهد رفت ملزم به تهیه آنهاست .
بخش سوم
کارکنان
استاندارد ج / ۱