صنعت گردشگری آمیزه­ای از فعالیت­های مختلف است که به صورت زنجیره­ای در جهت خدمات­ رسانی به گردشگران انجام می­گیرد. گردشگری تمامی پدیده ­ها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، عوامل طبیعی، دولت­ها و جوامع میزبان در فرایند جذب و پذیرایی را در بر می­گیرد (Mcintosh, 2011). در کشورهای صنعتی، توسعه صنعت گردشگری موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می­گردد و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات ایجاد می­ کند که نرخ رشد آن از اشکال سنتی صادرات بیشتر است (Stephen, 2010). به طوری که عصر حاضر بهره­ گیری از فرصت­های تجاری ارزشمند در بخش­های خدماتی به ویژه گردشگری می­باشد. گردش مالی صنعت گردشگری جهان در این سده از گردش مالی صنعت فراتر خواهد رفت و در چند سال آینده دست کم به ۲ تریلیون دلار خواهد رسید. در این فرایند دستیابی کشورهایی نظیر ایران که از جاذبه­های وسیع گردشگری برخوردار هستند به یک درصد ارزش گردش مالی این صنعت، سالانه درآمدی حدود ۲۰ میلیارد دلار ایجاد خواهد کرد که برای اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران، این رقم قابل توجه است و می ­تواند تمامی فعالیت­های اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد (دیدگاه ­ها و بررسی­های بازرگانی،۲۵:۱۳۹۱). این در حالی است که کشور ایران با توجه به جایگاه مناسبی که از جاذبه­های گردشگری در دنیا دارد، از لحاظ سهم گردشگری جهانی، موقعیت خوبی در دنیا ندارد، لذا نیاز به نگاه کلی به علل و عوامل موثر در این زمینه را دارد (Kerr, 2009). به نظر می­رسد تنوع بخشیدن به درآمد صادرات غیر نفتی از راهکارهای برون رفت این مساله در کشور ترکیه می باشد. از این رو گردشگری و توسعه فضایی آن در ایران بایستی در چهارچوب طرح­های منطقه­ای و همانندسایر بخش­های اقتصادی، به بخشی سازنده و مهم در ساخت و ساز و آمایش فضایی-طبیعی تلقی گردد. همچنین از صنعت گردشگری در توسعه اقتصاد غیر نفتی و در راستای «اهداف ۱۴۰۰» از پیامدهای اقتصادی و مثبت آن برای بهبود و ارتقای سطح زندگی مردم در مناطق مختلف آن بهره­ گیری شود (Mikaeli, 2011). گسترش صنعت گردشگری به عنوان صنعتی که با حوزه ­های مختلفی نظیر اقتصاد، کشاورزی، فرهنگ، محیط زیست و خدمات در تعامل بوده و به نظر می­رسد که وجود مناطق طبیعی اطراف و نزدیک شهرها در بسیاری از مناطق کشور می ­تواند زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری در این مناطق باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

توسعه آن در هر منطقه باعث رشد و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی آن منطقه خواهد شد به همین دلیل دارای اهمیت فراوان است.
استان ایلام به عنوان نمونه ­ای از این مناطق با داشتن جاذبه­های گردشگری و تنوع اقلیمی کم­نظیر در ایران، از توانمندی بسیار بالایی در توسعه گردشگری برخوردارمی­باشد. ایلام از لحاظ مناطق طبیعی اطراف شهر از موقعیت خاصی برخوردار می­باشد که می ­تواند پذیرای تعداد زیادی از گردشگران و جهانگردان، مهمانان و شهروندان ایرانی و خارجی باشد. با این همه توان­های گردشگری این سؤال مطرح می­ شود،که چرا در بعد گردشگری رشد بسیار کمی داشته؟ چه موانعی بر سر راه توسعه گردشگری در ایلام وجود دارد؟ اگر موانع برطرف گردد، آیا ایلام توانایی تبدیل شدن به یک قطب گردشگری را دارد؟ از چه روشی می­توان این صنعت نوپا و سودآور را در این استان توسعه داد؟ برای رسیدن به پاسخ سؤالات فوق، شناخت جاذبه­های گردشگری استان، امکانات، کاستی­ها، انتظارات گردشگران و برنامه­ ریزی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی استان ضرورت دارد. نگاه مثبت و حمایت دولت برای ساختن مراکز رفاهی و تفریحی در اطراف شهر ایلام می ­تواند در راستای جذب گردشگران تاثیر فراوانی داشته باشد.
۱-۲-­ اهمیت و ضرورت پژوهش
بررسی ضرورت این پژوهش باید از دو بعد مورد توجه قرار گیرد. نخست، ضرورت توسعه خود فعالیت­های گردشگری است و دوم، تاثیرات مناطق طبیعی اطراف شهرها در توسعه گردشگری می­باشد که در این راستا موارد زیر قابل توجه می­باشد:
-­ اصولاً برنامه­ ریزی توریسم در کلیه سطوح برای دستیابی به توسعه و مدیریت موفق آن امری اساسی است و شناسایی نواحی مناسب برای توسعه فعالیت­های توریستی، از مهم­ترین موضوع­ها برای برنامه­ ریزی توریسم است (فرج زاده اصل، ۴۲:۱۳۸۳).
-­ بخش گردشگری از سال ۱۹۵۰ میلادی دچار تحولات عظیمی شد (معصومی، ۹:۱۳۸۵) که برخی آن را به نام « انقلاب گردشگری » نام نهادند. این تحول به بروز «گردشگری انبوه» منجر شد و بیش از ۲۰ درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است. این صنعت، پس از صنایع نفت و خودرو سازی، سومین صنعت درآمدزای هزاره سوم به شمار می ­آید و با توجه ویژه به خدمات در این هزاره پیش بینی می­ شود به سرعت به نخستین رتبه درآمدزایی در جهان تبدیل شود (کارگر، ۱۶۰:۱۳۸۶).
-گردشگری از نظر زیست محیطی، همچون تیغی دو لبه در پیوند با محیط طبیعی و انسانی عمل می­ کند (Manely, 2010) چنانچه توسعه خردمندانه و بر مبنای اصول توسعه پایدار طراحی شود، امکان دستیابی به بسیاری از منافع زیست محیطی این صنعت وجود دارد و چنانچه فعالیت­های گردشگری بی­برنامه رشد یابد، حاصلی جز لجام گسیختگی گردشگری و تخریب محیطی از آن ناشی نخواهد شد.
۱-۳-­ اهداف پژوهش
۱-۳-۱-­ اهداف کلی
۱-­ شناسایی مناطق طبیعی گردشگر پذیر اطراف شهر ایلام
۲-­ بررسی نقش و جایگاه مناطق طبیعی اطراف شهر ایلام در گردشگری استان
۱-۳-۲-­ اهداف جزئی
۱-­ تاثیر مناطق تفریحی و طبیعی اطراف ایلام در گردشگری ساکنین شهر ایلام
۲-­ بررسی عملکرد سازمان­های دولتی در راستای ارتقای مناطق تفریحی اطراف شهرها
۳-­ بررسی نقاط قوت و ضعف موجود در این مناطق و راهکارها و پیشنهادات اصلاحی از نظر گردشگران.
۱-۴-­ سوالات پژوهش
۱-­ با توجه به اینکه در اطراف شهر ایلام مناطق تفریحی طبیعی متنوعی وجود دارد جذب گردشگر و بهره­ گیری از آن­ها چگونه است؟
۲-­ آیا نواحی طبیعی اطراف ایلام می­توانند زمینه ساز تحول گردشگری کشور باشند؟
۳-­ چگونه می­توان چنین مناطقی را برای رونق گردشگری و حتی جذب گردشگر خارجی سازماندهی و مدیریت کرد؟
۱-۵-­ فرضیه ­ها
۱-­ عدم توسعه گردشگری در چنین مناطقی نداشتن زیرساخت­های تفریحی و رفاهی در مناطق طبیعی اطراف شهرها می­باشد.
۲-­ عدم اطلاع رسانی در خصوص جاذبه­های طبیعی یکی از عوامل ضعف در جذب گردشگر این مناطق می­باشد.
۳-­ سازماندهی مطلوب جاذبه­های طبیعی اطراف شهرها توانایی تبدیل شدن آن­ها را به قطب گردشگری در کشور خواهد داشت.
۱-۶-­ روش پژوهش
۱-۶-۱-­ ابزار گردآوری داده ­ها
از طریق استفاده از پرسشنامه و همچنین بازدید از جاذبه­های طبیعی منطقه مورد نظر صورت گرفته است.
۱-۶-۲-­ ابزار تجزیه و تحلیل
برای تجزیه و تحلیل داده ­ها با به کارگیری نرم افزارهای SPSS و از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی ضمن طراحی یک مقیاس و تعریف پنج وضعیت ممکن برای متغیر گردشگری طبیعی منطقه ایلام و مؤلفه­ ها و شاخص­ های آن از شاخص­ های مرکزی شامل میانگین، میزان همبستگی، واریانس و درجه معناداری استفاده شده است. برای تحلیل داده ­ها علاوه بر استفاده از آمار توصیفی از ضریب همبستگی پیرسون، و ضریب تشخیص، تحلیل واریانس و برای برازش مدل از مدل­یابی معادلات ساختاری استفاده شده است.
۱-۷-­ تعریف مفاهیم یا اصطلاحات پژوهش
۱-۷-۱- گردشگری
به دلیل چند وجهی بودن و میان رشته­ای بودن گردشگری، از دیدگاه­ های مختلفی اعم از اقتصادی، جامعه شناختی، جغرافیایی و مدیریتی می­توان آن را مورد بررسی قرار داد. شاید به همین دلیل است که تا کنون تعاریف متعددی از جهانگردی با توجه به دیدگاه رشته­ های مختلف صورت گرفته است.
آرتور بورمن (۱۹۳۱) جهانگردی را چنین تعریف کرده است: «جهانگردی مجموعه مسافرت­هایی را در بر می­گیرد که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیت­های شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام گیرد و غیبت شخص جهانگرد از محل سکونت دایم خود در طی این مسافرت موقتی و گذرا می­باشد. بدیهی است کسانی که اقدام به مسافرت­های شغلی منظمی بین محل کار و زندگی خود می­ کنند مشمول این تعریف نمی­شوند». از دیدگاه بازاریابی و بازاریابان گردشگری به مجموعه فعالیتی گفته می­ شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می­افتد. این فرایند شامل هر فعالیتی که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می­افتد می­ شود. این فرایند شامل هر فرایندی از قبیل برنامه­ ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می­ شود. همچنین فعالیت­هایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می­دهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و میهمان را نیز در بر می­گیرد. به طور کلی می­توان هر ­گونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحت­گر اتفاق می­افتد گردشگری تلقی کرد (Lumsdon, 1997).
در سال ۱۹۴۲ اقتصاددان­های سوییسی که بیشتر جهانگردی را محور تحقیقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعریف نسبتاً بهتری به دست دادند که از آن جمله می­توان از تعریف هونزیکرـ کراپف نام برد. به عقیده آنان جهانگردی عبارت است از ظهور مجموعه روابطی که از مسافرت و اقامت یک نفر غیر بومی بدون اقامت و اشتغال دایم در یک محل به وجود می ­آید. این تعریف مدت­ها از جانب انجمن بین المللی متخصصین علمی جهانگردی یعنی AIEST مورد قبول قرار گرفت (رضوانی، علی اصغر؛ ۲۸:۱۳۷۴).
در مسابقاتی که اتحادیه بین المللی جهانگردی برای به دست آوردن یک تعریف جامع از جهانگردی گذشته بود، تعریف زیر از میان تعاریف به دست آمده برگزیده شده، بر طبق این تعریف، جهانگردی عبارت است از مجموعه تغییرات مکانی انسان­ها و فعالیتی است که ازآن منتج می­شوند. این تغییرات خود ناشی از به واقعیت پیوستن خواست­هایی است که انسان را به جا به ­جایی وادار می­ کند و بالقوه در هر شخصی با شدت و ضعف متفاوت وجود دارند (رهنمایی، تقی؛ ۲۵:۱۳۶۹).
سازمان جهانی جهانگردی تعریف ذیل را در مورد جهانگردی ارائه کرده است: «جهانگردی یا گردشگری، مجموعه کارهایی است که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط محصول خود انجام می­دهد، این مسافرت بیش از یک سال طول نمی­کشد و هدف ان تفریح، تجارت یا فعالیت­های دیگر است» (W.T.O, 1997).
در تمام تعاریف بالا، اشتراکاتی از قبیل جداشدن فرد از محل زندگی دایمی خود، موقتی بودن سفر و فعالیت­هایی مانند تفریح و سرگرمی و یا بازدید مشاهده می­ شود.
۱-۷-۲-­ گردشگر
گردشگر به کسی اطلاق می­ شود که مدت زمان سفر او بیش از ۲۴ ساعت و کم­تر از ۱۲ ماه به طول انجامد، فاصله مکانی مسافرت باید بیش از ۷۰ کیلومتر باشد و سفر او با یکی از انگیزه­ های تفریحی، استراحتی، فرهنگی، دیدار از آثار باستانی و تاریخی، بازدید از مناظر طبیعی و یا موارد مشابه صورت گیرد.
۱-۷-۳-­ جاذبه­ها
مناطق طبیعی، غارها، یخچال­ها، جنگل­ها، دریاچه­ها، سواحل و جزایر،کویرها و بیابان­ها، چشمه­های آب معدنی، مناطق حفاظت شده، مرداب­ها و تالاب­ها، آبشارها و…
۱-۷-۴-­ گردشگری طبیعی
به معنی سفر و بازدید از مناطق طبیعی است و ارتباط بسیار نزدیگی با اکوتوریسم دارد، اما لزوماً به راهکارهای حفاظتی و با ثبات و پایداری منطقه ارتباط ندارد.
۱-۷-۵-­ گردشگری پایدار سبز
نوعی از گردشگری که منابع طبیعی به صورت عاقلانه، خردمندانه و آگاهانه استفاده می­ شود. این نوع گردشگری را می­توان نوعی از گردشگری نام برد که باعث شکوفایی صنعت توریسم می­ شود. رشد و توسعه توریسم سبز و پایدار از این نظر واقعاً این ارزش را دارد که برای حفظ منابع حفاظت شده از طریق توریسم بر روی این مسئله سرمایه ­گذاری گردد. برخی معتقدند که رشد و ترویج گردشگری پایدار و به صورت گسترده از نظر حفاظتی خیلی بهتر از تمرکز بر روی خود مناطق حفاظت شده می­باشد.
۱-۷-۶-­ طبیعت­گردی
راهبرد پایداری در حفظ عرصه و تنوع زیستی آن حفظ و ارتقاء فرهنگ بومی، توسعه مناطق روستایی و دور دست با حداقل میزان سرمایه ­گذاری و ایجاد شغل در روستاها و جلوگیری از مهاجرت روستاییان و ارائه الگوی مناسب در صرفه­جویی و همراه با ارتقای روحیه مباهات و غرور ملی است. طبیعت­گردی را می­توان بخشی از گردشگری پایدار تلقی کرد.

فصل دوم

مبانی نظری تحقیق