- تحلیل محتوا و نمایهسازی .
- دسترسی آسان به محتوای مواد دیجیتال .
- امکان دسترسی به محتوای مواد سایر کتابخانهها یا مراکز دیجیتالی .
- مدیریت دقیق تر بر حجم گسترده ای از اطلاعات در کتابخانه های دیجیتالی .
- کاهش زمان نشر، در نتیجه کاهش زمان اشاعه اطلاعات (آقایی ،۱۳۸۸).
۲-۲-۹. خدمات کتابخانههای دیجیتالی
از جمله خدماتی که کتابخانههای دیجیتالی ارائه میدهند عبارت است از:

• • گردآوری یا تولید منابع اطلاعاتی دیجیتال مبتنی بر اصول مجموعهسازی

• • انتخاب و سازماندهی منابع اطلاعاتی توسط کارکنان متخصص

• • دسترسی کاربران به اطلاعات تمام متن دیجیتال از طریق شبکه

• • اعمال مدیریت منابع اطلاعاتی بر روی فایلهای دیجیتال

• • اعمال مدیریت سطح دسترسی (رعایت حق مولف) و در دسترس بودن طولانی مدت اطلاعات دیجیتال به مثابه منابع اطلاعاتی.

دیجیتالی شدن یک کتابخانه از یک مرحله شروع و به تدریج به مرحله تبدیل به کتابخانه دیجیتال میرسد. در این فرایند ابتدا با دگردیسی کتابخانه از شکل سنتی به شکل دیجیتال روبرو هستیم، و آن زمانی است که امکان دسترسی کاربران به محتوای برخی منابع کتابخانه از طریق وب سایت کتابخانه مهیا می شود. در متون علمی این شکل کتابخانهها را «کتابخانههای هیبرید» مینامند. یعنی کتابخانههایی که قسمتی از خدمات را به شکل سنتی و بخشی دیگر را در قالب دیجیتالی ارائه میکنند. در مراحل بعدی بهتدریج سهم خدمات دیجیتالی بیشتر میشود (مثلا ارائه خدمات جستجو، بازیابی، و خدمات مرجع دیجیتالی) ، تا آنکه کل خدمات در قالب دیجیتالی ارائه شود. در این حالت از شکل هیبرید به دیجیتالی تبدیل می شود(علیپور،۱۳۸۹).
کتابخانههای دیجیتالی جزایر دور افتاده بدون ارتباط با یکدیگر نیستند بلکه هدف اصلی، یکپارچهسازی خدمات و تسریع و تسهیل در ارائه بهکاربران است. یکپارچهسازی ریشه در خدمات سنتی کتابخانهها دارد و نمونه آن در ایران، راهاندازی طرح غدیر (اشتراک منابع ) است که پژوهشگاه علوم و فنآوری اطلاعات متولی انجام آن در سطح ملی است. ضرورت یکپارچهسازی در محیط دیجیتال چند برابر محیط سنتی است، زیرا پراکندگی خدمات در این محیط کاربر را سر در گم می کند. در یکپارچهسازی دو رویکرد عمده دنبال میشود: یکپارچهسازی منابع اطلاعاتی و یکپارچهسازی خدمات اطلاعاتی. برای یکپارچهسازی خدمات در کتابخانه دیجیتال مدلهای مختلفی پیشنهاد شده است. انتخاب هر مدل بسته به هدف و نوع کاربران، از یک کتابخانه به کتابخانه دیگر متفاوت است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سه مدل اصلی یکپارچهسازی خدمات در کتابخانه دیجیتال عبارتند از:

1. 1. مدل جست وجو ی هم زمان

1. 1. مدل برداشت اطلاعات

1. 1. مدل پراکنده

یک کتابخانه دیجیتال میتواند در برگیرنده خدمات دیگری هم باشد:
- ارجاع آنلاین : روشی برای تماس با اعضای هیات علمی و یا ال.ار.اس^[۱۶] برای درخواست کمک
نقد و سفارش کتاب از طریق فهرست کتابخانهها.
- آموزش مهارتهای اطلاعاتی به اعضای هیات علمی و دانشجویان .
- قابلیت جستوجو: توانایی جستجو از طریق طیفی وسیع از منابع .
- مرور و جستوجو بر اساس سرفصل درس.
- تلفیق با نرم افزار مدلی ^[۱۷] (بسته نرم افزاری ).
- ذخیره و نگهداری منابع دیجیتالی در یک مخزن.
۲-۲-۹-۱. خدمات مرجع در کتابخانههای تخصصی
اصطلاح مرجع الکترونیک از تازهترین اصطلاحات رایج در حرفه کتابداری است. همگان متفقالقول و بر این باورند که مرجع الکترونیکی، خدمات مرجع را از طریق پست الکترونیکی با نرمافزار گپ زنی و با ویدیو کنفرانس، که به مرجع زنده نیز معروف است، فراهم میآورد. اصطلاح مرجعهای الکترونیک و مرجعهای مجازی هم تنها به مرجعی اشاره دارد که بهواسطه مسافت و فضای فیزیکی نامحدود میباشد. خدمات مرجع الکترونیکی، خدمات مرجعی هستند که با بهره گرفتن از امکانات و ابزارهای الکترونیکی و شبکه های رایانه ای به مراجعه کنندگان ارائه میشود(ویکی پدیا).
۲-۲-۱۰. مجموعهسازی و توسعه منابع اطلاعاتی در کتابخانههای دیجیتالی
یکی از مهمترین مسایلی که در کتابخانههای دیجیتالی مطرح است توسعه منابع اطلاعاتی آنهاست که باید به صورت دیجیتالی به کاربران ارائه شود. بنابراین همآنطور که فرمت منابع اطلاعاتی در کتابخانههای دیجیتالی با کتابخانههای سنتی متفاوت است، روش های توسعه این منابع اطلاعاتی نیز متفاوت خواهد بود و انواع مختلفی از اطلاعات در قالب متن، تصویر، عکس، صوت و فیلم وجود دارند که برای ارائه در کتابخانههای دیجیتالی باید به فرمت الکترونیکی تبدیل شوند. کتابداران برای توسعه منابع اطلاعاتی الکترونیکی در کتابخانه های دیجیتالی خود روش های مختلفی اتخاذ میکنند .
مراکز اطلاعرسانی و کتابخانههای سازمانهای مورد مطالعه با توجه به امکانات خود دست به ایجاد این گونه کتابخانهها میزنند و آن را مکمل کتابخانههای سنتی خود میدانند. حتی بعضی از آنها که فاقد کتابخانههای سنتی هستند نیز به فکر ایجاد کتابخانه دیجیتالی افتادهاند. کتابخانههای دیجیتالی مورد مطالعه دارای مجموعه عظیمی از منابع اطلاعاتی الکترونیکی هستند. پیچیدگی دستیابی به منابع الکترونیکی با پیچیدگی تهیه این منابع همراه است. در این کتابخانهها تجهیزات مورد نیاز، خرید یا اجاره منابع، و نیز قیمت و زمان تهیه مد نظر قرار می گیرد.
کتابخانههای مورد مطالعه، منابعی را انتخاب و تهیه میکنند که فنآوری کاربرد آن را داشته باشند. در توسعه منابع اطلاعاتی، تعیین پوشش موضوعی مورد نیاز، نوع مخاطبان، ویژگیهای خاص منابع، و روز آمد بودن مطرح است. متنوع بودن این منابع، که بسیاری از آنها منابع اطلاعاتی آنالوگ (چاپی) تهیه میشوند، فرایند توسعه را مشکل میسازند.
به هر جهت اطلاعاتی که به شکلهای مختلف چاپی، صوتی و تصویری وجود دارند باید به مخازن کتابخانه های دیجیتالی راه پیدا کنند. پس لازم است از طریق مجموعهای از اصول و روشها این منابع اطلاعاتی وارد مخازن این کتابخانهها شوند. اساساٌ چهار روش برای توسعه منابع اطلاعاتی الکترونیکی در کتابخانههای مورد مطالعه وجود دارد که شامل موارد زیر است :
تبدیل منابع از آنالوگ به دیجیتال(پویش منابع ): یعنی تبدیل رسانه های کاغذی، مجموعه های موجود به شکل دیجیتالی که قابل فهم توسط رایانهها باشد.
تهیه منابع اطلاعاتی الکترونیکی: تهیه منابع اطلاعاتی از طریق خرید، اهدا و مبادله اطلاعات.
تولید منابع اطلاعاتی: گردآوری اطلاعات دیجیتالی شده که به وسیله پژوهشگران، دانشجویان و یا سایر متخصصان مراکز ایجاد می شود .
اشتراک منابع: دسترسی به منابع اطلاعاتی الکترونیکی کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی دیگر(ماهر النقش،۱۳۸۵).
۲-۲-۱۱. مواد اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی
کارکردهای جدید گزینش و فراهمآوری منابع جدید گزینش و فراهم کردن منابع دانش بشری از نخستین کارکردهای حرفه‌ای کتابداری تلقی می‌شود و کتابداران برای انجام آن اصولی را تدوین کرده‌اند که مبتنی برچند قرن تجربه و دانش است. بدون تردید، این وظیفه در حیطه مستقیم کارکردهای کتابداران متخصص بوده و متولی دیگری ندارد. اکنون که در عصر اینترنت حجم منابع اطلاعاتی و تنوع در اشکال فیزیکی آنها نیز بطور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته‌است، حرفه کتابداری می‌تواند با تکیه بر اصول مترقی گزینش و مجموعهسازی، همچنان خدمات سودمند خود را به جامعه در دسترسی به مجموعه‌های کیفی تداوم بخشد که این امر با توجه به شرایط کنونی و با توجه به آشفتگی محیط اطلاعاتی و عدم آشنایی جامعه نسبت به چگونگی شناسایی منابع مناسب بسیار ارزشمند است. استفاده از فنآوری های جدید به ویژه پست الکترونیکی و وب سایت برای برقراری تعامل با کاربران و شناسایی نیازهای آنان الزامی است. مجموعه مواد اطلاعاتی کتابخانه‌های تخصصی امروزی حتی با کتابخانه‌های تخصصی دهه گذشته بسیار تفاوت کرده‌است. جلوه‌های گوناگون این تفاوت را می‌توان در فراهمآوری انواع مواد جدید مشاهده کرد. اکنون بخش مهمی از منابع اطلاعاتی به ویژه منابع مرجع، مانند دایرهالمعارف‌ها، انواع واژهنامه‌ها، اطلسهای جغرافیایی و جز آن و پایگاه ها اطلاعاتی مانند چکیدهنامه کتابداری و اطلاع رسانیلیزا^[۱۸] به شکل الکترونیکی منتشر می‌شوند. وجود مجله‌های الکترونیکی و پایگاههایی که متن کامل مقاله‌ها را به صورت الکترونیکی در بردارند و همچنین وجود شبکه‌های اطلاعرسانی پیوسته (آن لاین^[۱۹]) تحولات زیادی را در امر فراهمآوری مواد موجب شده‌است. کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعرسانی اکنون با بهره گرفتن از انواع شبکه‌های محلی، ملی و جهانی قادرند اطلاعات مورد نیاز مراجعان خود را فراهمآورند و از سفارش و خرید بسیاری از منابع بینیاز گردند، امری که تا چند سال پیش میسر نبود.
کتابدارانی که وظیفه مجموعهسازی و فراهمآوری در کتابخانه‌های تخصصی آینده را بر عهده خواهند داشت، باید بتوانند از امکانات پست الکترونیکی ارتباط خود را با کسانی برقرار کنند که در کار انتخاب مواد با کتابخانه همکاری می‌کنند. باید امکان دسترسی پیوسته و همیشگی انتخاب کنندگان را با فهرستهای ناشران و منابع کتابشناختی تجاری مانندبی.آی.پی^[۲۰]، فراهم کرد .
تهیه مواداطلاعاتی دیجیتال به طرق زیرانجام می گیرد:
- اسکن و دیجیتال کردن منابع انتخاب شده
- خریداری و یا تهیه منابع موجود به صورت دیجیتال و چندرسانه‌ای
- گردآوری برخی منابع مرتبط با اهداف سازمان از شبکه جهانی وب با رعایت مسائل مربوط به حق مؤلف
- گزینش و تبدیل منابع میکروفرمی موجود در سازمان به صورت دیجیتال
- تهیه برخی منابع مورد نیاز از طریق مبادله با سایر مراکز و کتابخانه‌های داخلی و خارجی(فتاحی،۱۳۷۷)