کارشناسان معتقدند که ماهانه ۱۰ درصد به تعداد کاربران اینترنت افزوده می‌شود ولی تعداد دقیق کاربران که روزانه از آن استفاده می‌کنند مشخص نیست. طبق گزارشات سازمان های بین المللی در پنج سال اخیر تعداد کاربران اینترنت در جهان دو برابر شده و هم اکنون تعداد کاربران به مرز دو میلیارد نفر رسیده است که این گزارشات از ثبت بیشترین میزان رشد کاربران در کشورهای در حال توسعه خبر می دهند.
در سالهای ۱۹۹۵ ـ۱۹۹۶ در استفاده از شبکه اینترنت تحولات عظیمی صورت گرفت و روش جدیدی به نام شبکه جهانی با علامت اختصاری( www) به وجود آمد که کار اطلاع رسانی را بسیار سریعتر ازگذشته نمود وکشورهای مختلف جهان سعی نمودند خود را هر چه بیشتر مجهز به این سلاح (شبکه اطلاعاتی) نمایند ، زیرا در آینده مؤثرترین سلاح درنبرد بین فرهنگها استفاده از فنآوری اطلاعاتی است. بدون تردید کشورهای پیشرفته صنعتی در تولید اطلاعات مختلف علمی ، صنعتی ، فرهنگی ، هنری ، و تجاری بیش از سایر کشورها نقش داشته اند و بر کسانی که طالب این اطلاعاتند سلطه و برتری خود را اعمال خواهند نمود. .( ضیایی پرور،۱۳۸۲، ۱۰۲)
اینترنت را از نظر جامعه شناسی می توان یک سیستم یا نظام دانست و یا به عبارت دیگر عامل مداخله کننده در “جامعه الکترونیک". جامعه ای که از عناصر اصلی سیستم اینترنت یعنی تولید کنندگان واسطه ها و مصرف کنندگان که در واقع همان کاربران می باشند، تشکیل شده است.
اینترنت و کاربردهای آن :
اینترنت شاید بیش از تمام فناوری های دیگر در جهان و از جمله ایران توانسته در لایه‌های گوناگون خرد و کلان زندگی اجتماعی بشر وارد شود و تاثیرات عمیق و پایداری بر چگونگی زندگی جوامع داشته باشد . هم اکنون استفاده از این فناوری تا اندازه ای ضروری به نظر می رسد که حتی کشورهای جهان سومی و فقیر نیز در حال برنامه ریزی و آماده کردن زیرساخت ها برای بهره برداری هرچه بیشتر از آن هستند .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ظهور اینترنت و گذر از عصر صنعت به فناوری که تمامی ابزارهای اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی را بر پایه فناوری اطلاعات میسر کرد سبب شد تا دنیا به دهکده کوچکی تبدیل شود که تمامی جوامع بتوانند از اطلاعات و فناوری ها برای ارتباط با یکدیگر استفاده کنند و در این بین ضعف در استفاده و بهره برداری از این پدیده بیانگرعقب ماندن از حرکت عصر خویش محسوب می شود.
اینترنت دارای کاربردهای زیادی است که کاربران بدون صرف هزینه زیاد و اتلاف وقت به دنیایی از اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند. امروزه کاربردهای اینترنت آنچنان گسترده شده که نمی‌توان تمامی کاربرد‌های آن را برشمرد. به تحوی که اینترنت به یکی از اجزای ضروری زندگی اکثر انسانها تبدیل شده است. .( ضیایی پرور،۱۳۸۴، ۱۲)
* بانک الکترونیک (E- BANKING ) : فعالیت های بانکی که از طریق شبکه های رایانه ای انجام می‌گیرد را بانک داری الکترونیک گویند . بانک الکترونیکی از طریق اینترنت صورت ‌گرفته و کلیه امور بانکی از این طریق انجام می گیرد . وجود بانک الکترونیک باعث ارائه خدمات بانکی به صورت ۲۴ ساعته و فارغ از زمان و مکان صورت میگیرد
* تجارت الکترونیک :تجارت الکترونیک عبارت است از تعامل سیستم­های ارتباطی، سیستم‌های مدیریت اطلاعات و امنیت که به‌کمک آنها امکان مبادله اطلاعات تجاری در خصوص فروش محصولات و یا خدمات میسر می­ شود. در تعاملات تجاری و الکترونیک ، رعایت حقوق مصرف‌ کننده از جمله حقوق شخصی , حافظت از اطلاعات و اطلاعات تجاری الکترونیک،رعایت قوانین تجارى بصورت شفاف و روشن به‌منظور ایجاد یک بازار الکترونیک مطمئن و معتبر از اهمیت بالائی برخوارداراست.
* کتابخانه الکترونیک (E-LIBRARY ): از طریق امکانات اینترنت می توان در حداقل زمان دهها کتابخانه را جستجو نمود و با بهره گرفتن از امکانات اینترنت کتابها را مطالعه و یا بر روی کاغذ چاپ نمود.
* پست الکترونیک ( E-MAIL) : امروزه ارسال و دریافت نامه‌ در اسرع وقت از طریق شبکه اینترنت صورت می‌گیرد. با پست الکترونیک می‌توان فایلهای گرافیکی، ‌صدا، فیلم و… را بهمراه ارسال نمود. به اینگونه سرویسها، سرویس پست الکترونیکی یا E-mail گفته می شود .یکی از راه‌آوردهای اینترنت، پست الکترونیک می‌باشد که ارتباط کاربر با اینترنت است. پست الکترونیک، روشی برای ارسال پیام از طریق اینترنت (در شبکه محلی یا شبکه جهانی) و یا دریافت پیام بین دو رایانه است.
* مجلات الکترونیکی : با گسترش اینترنت در عرصه‌های مختلف اطلاع رسانی، اکثر ناشران اقدام به راه‌اندازی وب سایت نموده و محصولات خود بر روی اینترنت عرضه می‌نمایند.قبل از توسعه اینتر نت, بسیاری از مجلات و خبرنامه‌ها فقط بصورت کاغذی چاپ, تهیه و توزیع می‌گردید، ولی امروزه این امکانات از طریق اینترنت و پست الکترونیک قابل دستیابی می‌باشد.
* گروهای خبری : گروه های خبری گروه‌هایی هستند که در سطح اینترنت گسترده‌اند و تقریباً به تعداد موضوعات موجود در این شبکه ، گروه خبری فعال وجود دارد. گروه های خبری در موضوعات سیاسی،‌اجتماعی، فرهنگی،‌تجاری، اطلاع‌رسانی، فعالیت میکنند. برای دسترسی به یک موضوع خاص , باید به کارگزار خاصی دسترسی داشت.

اینترنت در ایران:

شکل گیری اینترنت به معنای امروزی در ایران به ایجاد مرکز تحقیقات فیزیک نظری در سال ۶۸ و اقدامات این مرکز برای همکاری و ایجاد پروژه های تحقیقاتی و علمی بین دانشگاههای ایران و مؤسسات بین المللی برمی‎گردد.
در سال ۷۱ با تلاش های صورت گرفته از سوی این مرکز تعداد کمی از دانشگاههای ایران از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان به اینترنت وصل شدند تا با دنیای خارج ای‎میل رد و بدل کنند. در آن سالها کسی تصور امکان تجارت، خرید و فروش، پرداخت وجه، آموزش و بسیاری از کاربردهای فعلی بر بستر اینترنت را نداشت و تنها استفاده ای که از اینترنت صورت می گرفت تبادل ای‎میل بود.
پس از این سال بود که تقریبا همه ساله اقدامات و ابداعات جدیدی بر بستر اینترنت در ایران شکل گرفت که هریک از آنها توانست مبنای استفاده اقشار مختلف مردم از این پدیده قرار گیرد.
ثبت دامنه ملی دات آی آر- IR - در سال ۷۲ یکی از اقدامات موثر در قلمرو اینترنت ایرانی محسوب می شود که توانست مشخصه ای تعیین شده برای هویت ایران در فضای اینترنت شکل دهد . این اقدام از سوی مرکز تحقیقات فیزیک نظری انجام شد که هنوز نیز تنها نهاد ثبت اسامی قلمرو دامنه های اینترنتی در ایران به رسمیت شناخته می شود. در همین سال اولین لیست ای‎میل ایرانی که موضوعی ورزشی داشت به راه افتاد تا اولین طومار ایرانیان در شبکه اینترنت راه‎اندازی شود و هزاران ایرانی از سراسر دنیا بتوانند در مورد اخبار و حوادث ورزشی ایران تبادل نظر کنند.
اما امروزه اینترنت در بخش های بسیار زیادی از زندگی روزمره مردم، نهادها و ارگان های گوناگون دولتی و غیردولتی نفوذ نموده و خود را به عنوان یک عضو بسیار موثر و موفق در برنامه های آنان جای داده، که روزانه میلیون ها نفر از آن به بهانه های مختلف استفاده می کنند.( ضیایی پرور،۱۳۸۴، ۲۳)

بزرگراههای اطلاعاتی:

روزگاری بود که انتشار اخبار توسط افرادی که شهر به شهر می گشتند صورت می گرفت و گاهی ممکن بود افراد برای نقل اخبار و وقایع ، روزهای متمادی را طی کنند تا مردم را مطلع سازند و در این میان طبیعتاً مشکلات بسیاری وجود داشت و بعضاً منجر به مرگ خبررسان یا تغییر و تحول اخبار مربوطه می شد، و یا بشر سالیان متمادی بدون داشتن وسیله محاسباتی زندگی می‌کرد و انگشتان دستانش، تنها وسیله محاسباتی او را تشکیل می‌داد. بالا بودن قدرت تفکر انسان در مقایسه با حیوان، سبب شده هیچ‌گاه به امکانات محدود خود اکتفا نکند و همواره درصدد یافتن راه‌هایی برای توسعه و تکامل این امکانات باشد.
راه های ارتباطی و اطلاعاتی کشورهای صنعتی در نیم قرن اول قرن بیستم مانند کوچه پس کوچه‌ها و خیابانها و جاده‌های معمولی بودند که عموماً هر یک، اختصاصی و متعلق به یک نوع وسیله ارتباطی بوده و کمتر با هم ارتباط داشتند. مثلاً تلفن برای مکالمات شخصی، تلگراف برای پیامهای سریع کتبی، رادیو و تلویزیون جهت ارتباطات بی سیم سمعی و بصری بکار برده می شد.
با ورود رایانه ها ، دگرگونی عظیمی در امر انتقال و بازیابی اطلاعات به وقوع پیوست. در واقع می‌توان به‌کارگیری رایانه را سومین تحول عظیم بعد از پیدایش خط، کتابت و اختراع چاپ دانست.
در چند دهه اخیر به موازات رشد رسانه های گوناگون ( سینما، تلویزیون، روزنامه و …) بکارگیری و استفاده از رایانه سبب شده، نحوه و روش پخش و دریافت اطلاعات عوض شده و ترکیب جدیدی به خود بگیرد. خطوط عمودی و مجزای اطلاعات به شبکه های موازی و پیچیده ارتباطی تبدیل شده است. در دنیای اطلاعاتی امروز، خط تلفن نه تنها برای مکالمه نزدیک و دور و دراز، بلکه مهمتر از همه، وسیله انتقال اطلاعات، داده‌ها، تصویرها و برنامه های تفریحی و غیره است. و تمام این عوامل سبب گسترش و پیدایش بزرگراههای اطلاعاتی شده اند.
بنابراین باید پذیرفت که بزرگراه‌های اطلاعاتی زمینه‌ساز بستری مناسب برای توسعه کشورها هستند و جوامعی که از این امکانات محروم‌اند، عملاً قدرت مانور تجاری و علمی خود را تا حد قابل توجهی محدود می‌بینند.
از اوایل دهه ی۱۹۸۰، مرحله ی تازه‌ای از سیاست‌های مبتنی بر لیبرالیسم اقتصادی در ایالات متحده آمریکا اجرا شد که به مقررات زدایی ارتباطی در این کشور و فروپاشی انحصار عمل کمپانی معروف «تلگراف و تلفن آمریکا» در سال ۱۹۸۲ منجر گردیده کشورهای «اتحادیه ی اروپایی» نیز در این میان، مانند بسیاری از کشورهای دیگر از اواسط دهه ی ۱۹۹۰ به این مسیر کشیده شدند و از طریق تجدیدنظر در قوانین موجود، بخش ارتباطات دور را خصوصی سازی کردند.
دولت ایالات متحده آمریکا که سردمدار لیبرالیسم اقتصادی جدید بود، از اوایل دهه ی ۱۹۸۰ توانست ابتدا از طریق توصیه بانک جهانی برای تشکیل یک کمیسیون ویژه از سوی «اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دور» به منظور مطالعه نقش تلفن در توسعه ی کشورهای جهان سوم و حمایت از ضرورت پیشرفت و گسترش شبکه‌های تلفنی در کشورهای در حال توسعه، توجه این کشورها را به خود جلب کند و به دنبال آن، در اوایل دهه ی ۱۹۹۰ همزمان با پیروی کشورهای اروپایی و ژاپن و کشورهای جنوب شرقی آسیا از سیاست‌ها و برنامه‌های جدید آمریکا در مورد بزرگراهها و زیرساخت‌های اطلاعاتی و ایجاد جامعه ی اطلاعاتی در سطح ملی و جهانی، توانست مدیران و گردانندگان اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دور را هم به تبعیت از سیاست‌های جهانی خود در زمینه ی مقررات زدایی و خصوصی‌سازی و آزادسازی شبکه‌ها و فعالیت‌ها و خدمات ارتباطی بکشاند.
جهانی سازی جامعه اطلاعاتی با تأکید بر بزرگراههای اطلاعاتی و ضرورت مقررات زدایی از ارتباطات دور دنبال شد. به طوری که “آلبرت گور” معاون وقت ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، طی یک سخنرانی در کنفرانس عمومی نمایندگان عالی مقام و تام الاختیار کشورهای عضو «اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دور» با عنوان «نخستین اجلاس جهانی ارتباطات و توسعه» در بوئنوس آیرس مرکز آرژانتین برگزار شد، در مورد بزرگراههای اطلاعاتی در تمام کشورهای جهان سخن گفت. وی هدف اصلی بزرگراههای اطلاعاتی را تأمین یک سرویس اطلاعاتی عمومی و جهانی دانست که برای تمامی اعضای جوامع قابل دسترس باشدکه به افزایش عملکرد دموکراسی و گسترش مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها کمک خواهد کرد.(رابرتسون، رونالد- ۱۳۸۰-۱۵)
“آلبرت گور"، ضمن تأکید بر نقش مهم شبکه‌ای جدید اطلاعاتی به عنوان ابزارهای توسعه و همبستگی جهانی و ضرورت اداره ی این شبکه‌ها از طریق مؤسسات خصوصی در تمام کشورها، ابراز امیدواری کرد که شبکه‌های مذکور بتوانند مسایل مربوط و عدم تعادل‌های بزرگ اجتماعی و اقتصادی کنونی دنیا را که مانع پیشرفت کشورهاست، حل کنند.
در کنفرانس بروکسل درباره ی جامعه ی اطلاعاتی که در ۲۵ و ۲۶ فوریه ۱۹۹۵ با کوشش کشورهای بزرگ صنعتی جهان در حمایت از سیاست‌های مراجع به گسترش بزرگراههای اطلاعاتی و ایجاد زیرساخت‌های جامعه اطلاعاتی برگزار شد، آلبرت گور این بار نیز سخنرانی مهمی دربارهٔ «همکاری در زمینه زیرساخت اطلاعاتی جهانی» ایراد نمود و ضمن آن، بر ضرورت سرعت گرفتن مقررات زدایی ارتباطات دور و از میان برداشتن انحصارهای دولتی مربوط به آنها، به منظور ایجاد شرایط مناسب برای توسعه بزرگراههای اطلاعاتی، تأکید گذاشت.(همان -۵۲)
بزرگراههای به اصطلاح امروزی حاصل تحقیقات و سرمایه گذاری دولتهای بزرگ امریکای شمالی و اروپا در سه رشته کامپیوتر، ماهواره ها و صنایع فضایی و هوایی است که چند دهه قبل با خاتمه جنگ جهانی دوم شروع و گسترش پیدا کرد و به تدریج پس از آنکه مورد استفاده صنایع جنگ و دفاعی قرار گرفت، به شرکتهای بازرگانی و تجاری غرب واگذار شد و نتیجه آن تأسیس و استقرار شرکتهای بزرگ خصوصی الکترونیک، رایانه، ماهواره ها و صنایع فضایی و هوایی در آمریکا، ژاپن، آلمان، انگلستان، فرانسه و دیگر کشورهای دنیای سرمایه داری قرار گرفت.
به عبارت دقیق تر باید گفت که در دنیای امروز، بدون استفاده از بزرگراههای اطلاعاتی، اموری چون تجارت جهانی، فعالیت بازارهای صنایع فرهنگی، گسترش رسانه ها و شرکتهای اطلاعاتی، حرکت میلیونها سرباز، مسافر و توریست در دنیا، نفوذ و تسلط اطلاعاتی و علمی و بانکی و …. ممکن نیست.
در جهانی سازی جامعه اطلاعاتی و پیروی از سیاست‌های اقتصادی، تکنولوژی‌های اطلاعات نقشی کلیدی ایفا کردند. این فناوری‌ها گردش سریع سرمایه‌ها و کالاها در صحنه جهانی را تسهیل و تسریع نمودند و مراکز صنعتی جدید کشورهای جنوب به بازارهای ارتباطات دور، به عنوان عامل کمک به سرمایه‌گذاری وسیع و تحقیق و توسعه در زمینه فناوری‌های اطلاعاتی و ایجاد زیرساخت‌های فنی ضروری برای تولید و مبادله کالاهای اطلاعاتی جدید، معرفی گردید . (همان -۸۳)
عناصر تشکیل دهنده بزرگراههای اطلاعاتی: عناصرتشکیل دهنده بزرگراههای اطلاعاتی عبارتند از کلیه وسایل ارتباطی شنیداری، دیداری، شفاهی، مکتوب، تصاویر و … که زمینه اخذ پیام را در اشکال و قالب های مختلف برای مخاطب خود فراهم می آورد.
از عناصر تاثیرگذار در بزرگراههای اطلاعاتی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
* اینترنت که شامل کلیه درگاههای موجود در آن، شبکه های اجتماعی و سایت های مختلف و گوناگون می شود و روزانه میلیون ها نفر از آن به دلایل گوناگون استفاده می کنند. که در قسمت بعدی به آن اشاره مختصری خواهد شد.
* رسانه های تصویری شامل سینما، تلویزیون و امثال آن که روزانه بیش از میلیاردها انسان از آنها به ویژه تلویزیون به انحاء مختلف استفاده می کنند.
* روزنامه ها و مجلات- رسانه های نوشتاری- که علی رغم پیشرفت گسترده رسانه های دیجیتال و …. هنوز به عنوان منبع عظیم و بسیار مهم در امر اطلاع رسانی و ارائه پیام نقش موثر و کلیدی ایفا نموده و در سرتاسر جهان طرفداران خاص خود را دارد.
* رسانه های مخابراتی – تلفن، فکس، موبایل و ….- که در دنیای امروز و حتی در فقیرترین و محرومترین کشورها ، مردم به این رسانه ها دسترسی داشته و جزئی از ضروریات زندگی روزمره آنها گردیده است.
* ماهواره ها که از طریق ایستگاههای زمینی و هوایی و به شیوه های مختلف، کلیه مرزهای جغرافیایی را در نوردیده، فیلم ها، اخبار، اطلاعات و سرگرمی ها و …. را با کمترین هزینه مالی و بدون فوت وقت در اختیار مخاطبان خود قرار می دهد.

تاثیرات بزرگراههای اطلاعاتی:

بزرگراههای اطلاعاتی تاثیرات فراوان و گوناگونی را درزندگی خصوصی و عمومی مردم و دولتها به جای گذاشته که در اکثر موارد نمی توان از آن اجتناب نموده و یا گریزان بود، بلکه چاره ای جز قبول و باور کردن تغییرو تحولات در زندگی روزمره دولت و ملت داشته و بعضا ضروری است تا به تغییرات حال شده تن داد. از جمله تاثیرات بزرگراههای اطلاعاتی می توان به موارد زیر اشاره نمود.
الف) مشاغل: بزرگراههای اطلاعاتی با بهره گرفتن از وسایل ارتباطی، این امکان را فراهم آورده تا رفت و آمد به مراکز کار و اشتغال افراد کاهش پیدا نموده و با ایجاد خدمات اطلاعاتی، مشاغل جدیدی نیز بوجود آمده و افزایش یابد.
ب) دانش: با گسترش و توسعه بزرگراههای اطلاعاتی، امکان دسترسی به اطلاعات، دانش های مختلف از جمله علوم انسانی، علوم تجربی و …. و نیز دسترسی به مراکز دانشگاهی و پژوهشی افزایش یافته و این مساله سبب تغییر مرزهای جغرافیای دانش گردد.
ج) فرهنگ : از آنجایی فرهنگ جایگاه خاص و ویژه ای در برنامه و سیاست های دولت ها و افراد دارد و به شدت با هرگونه تغییر در فرهنگ و عادات و رسوم خود مقاومت می کنند، لکن بزرگراههای اطلاعاتی کانال های جدید و متنوعی از فرهنگ ها را برای کشورها به ارمغان آورده که در اکثر کشورها منجر به تغییر رفتار و عادات و فرهنگ مردم شده، و دولت ها نیز نتوانسته اند عکس العمل قانع کننده ای از خود نمایش دهند.