۵

بازنگری ادبیات

۶

تحلیل چند گونه

۷

تحلیل سناریو

۸

مصاحبه ساختار یافته

۲-۴- نقش عوامل حیاتی موفقیت در برنامه­ ریزی و تعیین اهداف سازمان
چنانچه تشریح شد، عوامل حیاتی موفقیت در جهت دست­یابی به اهداف سازمان، شناسایی و تحلیل می­شوند. در مدل­های سنتی مدیریت و برنامه­ ریزی راهبردی، اهداف کیفی و کمی کوتاه مدت و بلند مدت وضوح کمی دارند. در حالی که تعریف و مفاهیم عوامل حیاتی موفقیت از آن هم وضوح کمتری دارد. اهداف، مقاصدی هستند که دست‌یابی به مأموریت را امکان­ پذیر می­سازند. کمی کردن اهداف یعنی “چه چیزی، در چه زمانی و توسط چه کسی باید انجام شود". اهداف اثربخش دارای عناصر قابل اندازه ­گیری هستند. می­توان اهداف را به نحوی به فعالیت­های عملیاتی تجزیه کرد که در همه سازمان پیاده شود. اهداف باید دارای مشخصه(اسمارت)^[۱۱] باشند. یعنی باید مشخص، قابل اندازه ­گیری، قابل دسترس، واقعی و ملموس باشند. اگر اهداف این خصوصیت­ها را نداشته باشند، ممکن است با عوامل حیاتی موفقیت اشتباه گرفته شوند. عوامل حیاتی موفقیت سطوح خاصی هستند که تمرکز بر آنها می ­تواند به سازمان در راه رسیدن به اهداف، مأموریت و چشم­انداز کمک کند [۲۶]. در شکل(۲-۲) نقش و جایگاه عوامل حیاتی موفقیت در فرایند برنامه­ ریزی راهبردی نشان داده شده است.
اهداف کمی عملیاتی
اهداف کمی عملیاتی
اهداف کمی عملیاتی
اهداف کلان و کیفی راهبردی
اثرگذار و تقویت­کننده
عوامل حیاتی موفقیت

شکل(۲-۲) : نقش و جایگاه عوامل حیاتی موفقیت در برنامه­ ریزی راهبردی [۲۸]

۲-۵- شناسایی عوامل حیاتی موفقیت آموزش و پژوهش در دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی
برای شناسایی عوامل حیاتی موفقیت آموزش و پژوهش در دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی، نخست به بررسی ادبیات موضوع مرتبط با عوامل موثر در فعالیت­های آموزش و پژوهش و تولید علم مراکز آموزش عالی پرداخته شده است. در این بررسی، عوامل موثر شناسایی شدند تا در مراحل بعدی پژوهش از آن­ها استفاده شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۵-۱- عوامل موثر در فعالیت­های آموزشی مراکز آموزش عالی
با بررسی ادبیات عوامل موثر بر آموزش و تربیت نیروی انسانی در مراکز آموزش عالی، متوجه می­شویم که پژوهش­هایی با رویکردهای مختلفی درباره عوامل موثر بر کیفیت آموزش در این مراکز صورت گرفته است و در برخی موارد به آسیب­شناسی پرداخته و موانع آموزش را بررسی کرده ­اند. با مطالعه پژوهش­های انجام شده در ادبیات موضوع، عوامل موثر بر فعالیت­های آموزش در مراکز آموزش عالی استخراج شده است.

• نفتچی­اردبیلی و همکاران [۲۹] به بررسی عوامل موثر بر کیفیت آموزش دانشکده­ های پزشکی پرداخته­اند و نظر دانشجویان و استادان را در این باره پرسیده­اند. نتایج آنان نشان می­دهد که آموزش پزشکی و فراگیر علوم پزشکی در سطوح مختلف مستلزم وجود برنامه آموزشی مدون و کارآمد، اساتید مجرب، محیط آموزشی مناسب، تجهیزات و امکانات فنی مورد نیاز می­باشد و توجه مسئولین به مشکلات آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و استفاده از مشارکت بیشتر اعضای هیأت علمی در جامعه دانشگاهی امروزی امری ضروری است.

• در پژوهش هاشمی [۳۰] در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بر اساس رتبه ­بندی مشکلات آموزشی، بالاترین رتبه اختصاص به زیاد بودن تعداد دانشجویان در کلاس­های درسی مانند تشریحی و آزمایشگاهی بوده است.

• به اعتقاد رمزگویان و همکاران [۳۱]، برگزاری جلسات اساتید با دانشجویان، برگزاری سمینارهای علمی، میزان امکانات آموزشی دانشکده، فعالیت­های فوق برنامه را در ارتقای کیفیت آموزش موثر می­باشد.

• عوامل موفقیت آموزش از سوی دانشجویان پزشکی دانشگاه بیرجند توسط خزاعی و همکاران [۳۲] شناسایی و تحلیل شده است. وجود برنامه ­های مدون و دقیق آموزشی، رعایت انضباط آموزشی، وجود اساتید باسابقه و انسجام گروهی، وجود وسایل کمک آموزشی و تهیه اسلاید توسط اساتید و برآورده شدن احتیاجات اقتصادی دانشجویان و امنیت شغلی آنها از عوامل موفقیت آموزش هستند.

• بهرامی و همکاران [۳۳]، عوامل تأثیرگذار بر ارزشیابی درونی گروه ­های آموزشی را شناسایی کردند. پژوهش و برنامه ­های آموزشی از عوامل تأثیرگذار بر کیفیت گروه معرفی شدند. سپس زیر عوامل تأثیرگذار بر پژوهش و آموزش تعیین شده و با کمک پویایی­های سیستم تأثیر عوامل بر یکدیگر نشان داده شده­ است.

۲-۵-۲- عوامل موثر در فعالیت­های پژوهش و تولید علم مراکز آموزش عالی
تولید اساس دانایی و دانایی اساس توانایی است. تولید علم و دانایی تنها از طریق پژوهش و نوشتن حاصل می­ شود و فقط توسعه مبتنی بر دانایی و علم­گرایی یک توسعه پایدار است که در آن یک اقتصاد پویا دنبال می­ شود. یکی از شاخص­ هایی که بر اساس آن، کشورهای مختلف از نظر علمی درجه­بندی می­شوند و جایگاهی برای آنها در توسعه در نظر گرفته می­ شود، وجود محیط­های دانشگاهی و میزان مشارکت آنها در تولید علم و دانش و استناد سازی یافته­های علمی است. یافته‌های تحقیقات بیانگر این است که میزان تولیدات علمی محققان کشور در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است. برای مثال، موسوی در تحقیق خود عنوان داشته است ایران از سال۱۳۸۰ به بعد، بیشترین میزان رشد مقاله‌ها در سطح جهان را داشته است [۳۴]. امروزه مهم­ترین وظیفه و کارکرد دانشگاه در بیشتر کشورهای توسعه یافته، تولید علمی و انجام پژوهش­های بنیادی و کاربردی و در راستای این وظیفه است. به نظر یورگن هابرماس، دانشگاه­ها بایستی متناسب با نیازهای جوامع صنعتی برای نسل جدید محدود شده و ایفای وظیفه کنند، ولی در همان حال بایستی به باز تولید آموزش خودشان توجه کرده و آن را در نظر داشته باشند و این شامل اطلاعاتی است که به تبع آن پژوهش صورت می­گیرد [۳۵]. با بررسی ادبیات عوامل موثر بر پژوهش و تولید علم در مراکز آموزش عالی، متوجه می­شویم که پژوهش­هایی با رویکردهای مختلفی درباره عوامل موثر بر پژوهش و تولید علم در این مراکز صورت گرفته است و در برخی موارد به آسیب­شناسی و شناسایی موانع پژوهش و تولید علم پرداخته شده است. با مطالعه پژوهش­های انجام شده در ادبیات موضوع، عوامل موثر بر فعالیت­های پژوهش و تولید علم در مراکز آموزش عالی استخراج شده است.

• گدازگر و علی­زاده­اقدم [۳۵] در پژوهش خود عوامل موثر بر تولید علم در بین اعضای هیأت علمی دانشگاه­ها را شناسایی کرده ­اند. از نظر آنان، بالا رفتن امنیت شغلی و تضمین شغلی، سوگیری به هنجارهای علمی، عدم ارزش داوری، خود اثربخشی بالا، امکانات کافی دانشگاهی و وجود دانشجویان تحصیلات تکمیلی، موجب بالا رفتن تولید علمی اعضای هیأت علمی دانشگاه­ها می­ شود.

• جواهری­زاده [۳۶] در پژوهش خود برای شناسایی و بررسی عوامل موثر بر گرایش دانشجویان به پژوهش، تحلیل عاملی انجام داده است. وی شش عامل آشنایی با روش­های پژوهش، نبودن جایگاه دقیق در دروس دانشگاهی برای پژوهش، عضویت در انجمن­های علمی پژوهش دانشگاه در رشته مربوطه، وجود مشاورین پژوهش در دانشگاه، آشنا نبودن اساتید با پژوهش و علاقه دانشجویان به پژوهش را عواملی می­داند که بیشترین تأثیر را بر گرایش دانشجویان به پژوهش می­داند.

• در پژوهش پورکاظمی و شاکری نوائی [۳۷] فرهنگ سازمانی دانشکده­ های مدیریت دانشگاه تهران و نقش آن در بهره­وری دانشکده­ بررسی شده است و در نتیجه بهبود فرهنگ سازمانی از طریق موارد زیر حاصل می­ شود: تشکیل هسته­های علمی دانشجویی، ایجاد نظام مشارکتی برای افزایش روحیه همکاری بین دانشجویان، نگرش مثبت به دانشجویان و شخصیت آن­ها، توجه به آرا و نظرات دانشجویان در زمینه درسی برنامه­ ریزی از طرف مسئولان، مد نظر قرار دادن نظرات و پیشنهادات دانشجویان در تصمیم ­گیری­های شورای دانشکده، اختصاص ساعاتی مشخص در هفته توسط مسئولان برای حل مشکلات دانشجویان، برگزاری مسابقات علمی بین دانشجویان و تشویق نفرات برتر، تشویق دانشجویانی که در مقاطع بالاتر پذیرفته می­شوند، برگزاری مراسم مذهبی و اردوهای تفریحی بین دانشجویان، ایجاد وجه مثبت بیرونی برای دانشگاه برای علاقه ­مندی بیشتر دانشجویان به دانشگاه خود.

• عبادی­فر و همکاران، کورکی و همکاران و اعظمی [۳۸و۳۹و۴۰] عوامل زیر را جزء عوامل کلیدی تولید علم می­دانند: بهره­ گیری از نتایج تحقیق، بالا بردن فرهنگ تحقیق و نوآوری، تشویق مالی و معنوی محققین، تدارک امکانات آزمایشگاهی برای محققین، آشنایی محققین با اصول و روش تحقیق، چاپ نشریات علمی معتبر در دانشکده، فراغت اعضای هیأت عملی برای پژوهش، همکاری علمی بین محققین و اعضای هیأت علمی، تسلط دانشجویان و اساتید به زبان انگلیسی، آشنایی محققین با روش مقاله نویسی، آشنایی محققین با روش تهیه پروپوزال­های تحقیقاتی، آشنایی محققین با روش­های جستجوی اینترنتی.

• نصرالهی، فهیمیان، گنجی، قائمی­طلب و اسدزاده [۴۱و۴۲و۴۳و۴۴] در تحقیقات خود به شناسایی عوامل مؤثر بر تولیدات و فعالیت­های علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها پرداخته‌اند. آنها دریافتند که عوامل مشوق نشر مقاله در مجله‌های معتبر عبارتند از: ذوق و علاقه به تحقیق، آشنایی با زبان‌های خارجی، ارتباط با سایر مراکز تحقیقاتی داخل و خارج، وقت کافی، شیوه مدیریت و خط مشی امور پژوهشی، میزان تخصیص بودجه. عوامل بازدارنده نیز عبارتند از: محدودیت­های اداری، مشکلات اقتصادی و معیشتی، بی‌انگیزگی، مسئولیت­های اجرایی، نبود آموزش­های ضمن خدمت و غیره.

• تأثیر اعضای هیئت علمی با مدارج علمی بالاتر در تولید مقاله‌های ISI در تحقیقات رضوی و گنجی [۴۲و۴۵] آشکار شده است .

• باقریان [۴۶] نیز در پژوهش خود افزایش خودباوری اعضای هیأت علمی و توانایی و به روز بودن در زمینه تخصص خود، تأمین درآمد کافی، برخورداری از امکان برابری فرصت­های مطالعاتی، ارزیابی بر اساس توانایی­ها و کفایت علمی را در بهبود پژوهش پیشنهاد می کند.

• نتایج پژوهش­های دیگری [۳۱و۴۷و۴۸] نشان می­دهد که تأمین مالی طرح پژوهش و سهل­الاجرا کردن مراحل تصویب طرح می ­تواند در بالا بردن میزان پژوهش نقش اساسی داشته باشد.

• در مطالعه­ ای دیگر که در سیدنی [۴۹] با هدف تعیین عوامل موثر در ارتقای پژوهش انجام گرفته، نخستین گام در راستای ارتقای کیفیت پژوهش را نیاز سنجی و تحلیل نیازهای پژوهشی اعضای هیأت علمی ذکر کرده ­اند.

• برات­پور [۵۰] در بررسی عوامل تأثیرگذار بر فعالیت­های علمی- پژوهشی از دیدگاه هیأت علمی گروه ­های کتابداری دانشگاه­ های دولتی ایران، نشان داد که عوامل بوروکراسی اداری، اجتماعی، انگیزشی، رفاهی و حمایتی به ترتیب بیشترین تأثیر را در فعالیت‌های مذکور داشته اند.

• سلامی و شفیعی­پور [۵۱]، به شناسایی و اولویت­ بندی عوامل سازمانی موثر بر اثربخشی فعالیت­های تحقیق و توسعه پرداخته­اند. این عوامل در دو بخش عوامل درون سازمانی شامل مدیریت، نیروی محقق، فرهنگ سازمانی، امکانات و تجهیزات تحقیق، تکنولوژی اطلاعات و سرمایه ­گذاری و عوامل برون سازمانی شامل عوامل جهانی، روابط منطقه­ای و بین‌المللی، سیاست­های دولت در سطح ملی و در سطح صنعت، موقعیت رقابتی صنعت و عوامل غیر کنترل است.