5. 5. سبب سعادت و دوری از شقاوت ۱۲۶

۲-۴-۲- محور دوم: کارکردهای فردی و اجتماعی عقل عملی از دیدگاه روایات ۱۲۷
بخش اول : کارکردهای فردی عقل عملی ۱۲۷

1. 1. صدق و راستگویی درگفتار و شکر منعم ۱۲۷

1. 1. عامل حیا از ذات پروردگار هنگام عمل ۱۲۷

1. 1. عقل عملی راهنمای انسان در مقام تردد و تحیر ۱۲۸

1. 1. عقل عملی ارزش اعمال انسان را بالا می برد ۱۲۸

1. 1. 1. 1. سبب تلاش و کوشش بیش از بیش برای حصول علم و دانش ۱۲۹

      ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. سبب ایمان و دوری از کفر ۱۲۹

1. 1. خشنود بودن به مقدرات الهی و پرهیز ازخشم و نارضایتی خداوند ۱۳۰

1. 1. سکوت به جا و دوری از سخن گفتن بی جا ۱۳۰

1. 1. عامل کنترل بر نفس ۱۳۱

1. 1. پرهیز از شتابزدگی در امور ۱۳۳

1. 1. پندگیری از تجربه ها ۱۳۴

بخش دوم : کارکردهای اجتماعی عقل عملی ۱۳۴

1. 1. حلم و بردباری و تواضع ۱۳۵

1. 1. مدارا با دشمنان و همدلی با دوستان ۱۳۶

1. 1. روش درست برخودر با جاهلان……………………………………………………………………۱۳۷

1. 1. عامل سخاوت و بخشش ۱۳۷

1. 1. نصیحت خالصانه ۱۳۷

1. 1. محبت و الفت نسبت به مردم ۱۳۸

1. 1. مدارا کردن با مردم ۱۳۸

جمع بندی ۱۳۸
خاتمه: خلاصه و جمع بندی مطلب ۱۴۰
فهرست منابع ۱۴۴

فصل اول

کلیات و مفاهیم

۱-۱-گفتار اول: کلیات

۱-۱-۱- مقدمه

خدای متعال حکیم مطلق است و هیچ یک از کارهای او از حکمت خالی نیست. از این رو خدای متعال انسان را برای یک هدف مشخص آفریده است و آن هدف سعادت و کمال نهایی انسان است. از این رو خلاف حکمت است که وسیله­ای برای رسیدن به آن هدف برای انسان فراهم نیاورد. لذا است که خدای متعال هر چیزی که برای هدایت بشر لازم بود، در این دنیا برای او فراهم آورده است. عقل نیز یکی از آن موهبت­های الهی است که خدای متعال آن را در وجود انسان قرار داده است و بوسیله آن به انسان، امکان شناسایی حق و باطل، خوب و بد را به انسان عطا کرده است. لذا است که عقل نیز مانند سایر منابع دینی، منبع معارف دینی و حجت قرار داده شده است.در آیات و روایات درباره اهمیت و حجیّت فراوان تاکید شده است.
تمام اندیشمندان جز گروهی از اخباریین(آنها نیز در عمل به داده ­های عقل عمل می کنند اگر چه در سخنان­شان با عقل به مخالفت می پردازند)، اهمیت و حجیّت عقل را بطور اجمالی پذیرفته اند اگرچه در اقسام آن اختلاف نظر دارند. اندیشمندان علوم مختلف برای عقل تقسیماتی قائل شده اند و آن را به اقسام گوناگون تقسیم کرده اند. یکی از آن تقسیمات، تقسیم عقل به عقل نظری و عقل عملی است که اندیشمندان آن را با تعبیرات گوناگون بیان کرده اند.
نگارنده در این نگارش پاسخ این سوال را دنبال می کند که نگاه روایات اسلامی به عقل عملی چگونه است؟
و برای رسیدن به پاسخ این سوال چند چیز باید به عنوان مقدمه بررسی شود که بعضی از آنها برخی از سوال­های فرعی پژوهش را تشکیل می دهد مانند اینکه حقیقت عقل چیست؟ اقسام عقل از نظر فلاسفه کدامند؟ بعد از رسیدن به پاسخ این سوال­ها دو سوال فرعی دیگر در این پژوهش بررسی می شود که در واقع ما را به پاسخ سوال اصلی رهنمون می شود. یکی جایگاه عقل عملی در روایات چگونه بیان شده است؟ دوم اینکه کارکرد و حدود فعالیت عقل عملی در روایات چگونه بیان شده است؟

۱-۱-۲- بیان مسئله

عقل یکی از با ارزش ترین نعمت های الهی است که حق تعالی آن را به بشر ارزانی داشته، او را از سایر موجودات ممتاز ساخته است.چون عقل یکی از مهمترین ابزار شناخت است، اندیشمندان برای این نعمت الهی اهمیت ویژه قایل شده از آن از جهات مختلف بحث کرده اند و برای آن تقسیماتی مطرح کرده اند.یکی از تقسیمات عقل از لحاظ شناختاری آن است که از این جهت برای عقل دو قسم بیان کرده اند که عبارت اند از عقل عملی و عقل نظری.
عقل با علوم زیادی در ارتباط است لذا می توان عقل را در علوم متعدد بحث کرد. وقتی با توجه به این موضوع به آیات قرآن نگاه می کنیم، می بینیم که آیات فراوانی درباره تعقل و تفکر آمده است لذا از نظر قرآن این موضوع جای بحث دارد. همچنین عقل با علم کلام هم رابطه تنگاتنگ
ی دارد. چون اندیشمندان کلامی برای اثبات مدعایشان با عقل استدلال می کنند لذا می توان نقش عقل در اثبات عقاید را بحث کرد. علم عرفان نیز از سیر و سلوک بحث می کند و عقل عملی نیز در شناخت رفتار شایسته و ناشایسته نقش اساسی را ایفا می کند لذا می توان از نگاه عرفانی هم به این بحث پرداخت. هم چنین در علوم دیگر مانند علم فقه، علم اصول، علم تفسیر وغیره هم از آن بحث کرد.
عقل عملی یکی از اقسام عقل و قسیم عقل نظری است. همانطور که عقل نظری انسان را به واقعیات این عالم می رساند، عقل عملی برای او باید و نبایدهای رفتاری را نشان می دهد. کارکردهای عقل در زندگی انسان بر کسی مخفی نیست و عقل مهمترین ابزار شناخت است که خدا آن را در اختیار انسان قرار داده است. اهمیت عقل و نقش آن در شکل گیری ایدؤلوژی و رفتار یک انسان ناقابل انکار است لذا اندیشمندان علوم مختلف از آن بحث کرده اند.از طرفی وقتی ما به ریشه علوم نگاه می کنیم، می بینیم که سرچشمه تمام علوم در روایات محمد و آل محمد-صلوات الله علیهم- یافت می شود. نقش فرامین آن حضرات-صلوات الله علیهم- در شکوفایی علوم بر کسی پوشیده نیست. وقتی اهمیت این دو مطلب برای ما روشن شد این سؤال مطرح می شود که نگاه روایات اسلامی به عقل عملی چیست؟

۱-۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق

عقل مهمترین موهبت الهی است که خدای متعال به انسان عطا کرده و آن را حجت باطنی انسان قرار داده است و یکی از مهترین شرایط تکلیف هم سالم بودن عقل است. به خصوص عقل عملی در تشکیل رفتار انسان بسیار حائز اهمیت است پس شناخت عقل و اقسام آن برای همه انسان یک امری ضروری است. از طرفی علم تمام اشیاء و حقایق آنها را خدای متعال به پیامبر گرامی صلی­الله­علیه­وآله­وسلم و اهل بیت آنحضرت(ع) عطا کرده است لذا می توان شناخت عقل و کارکرد های آن را از طریق ارشادات آنها حاصل کرد.