در فصل سوم شاخص های ترکیبی فازی استهلاک سرمایه برای ۲۱ کشور در حال توسعه محاسبه شده است. در چارچوب منطق فازی، نخست چهار شاخص استهلاک برای سرمایه های انسانی، اجتماعی، فیزیکی-زیرساختی و منابع طبیعی از طریق ترکیب ده متغیر مرتبط به دست آمده، سپس با ادغام این چهار شاخص، برآوردی از شاخص استهلاک کل ارائه می شود. نتایج حاصل حاکی است که تفاوت عمیقی در شاخص های استهلاک میان کشورهای در حال توسعه وجود دارد به نحوی که این شاخص در کشورهای شوروی سابق در بالاترین میزان (حدود ۷۰/۰) و در کشورهای در حال توسعه اروپا در پایین ترین سطح (حدود ۴۰/۰) قرار دارد. نتایج مدل فازی بیانگر آن است که بسیاری از کشورهای مورد بررسی در محدوده استهلاک بالا قرار دارند. با این حال مواردی نظیر اسلوونی نیز وجود دارد که سطح استهلاک مطلوب (کم) ارزیابی شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هر چند به دلیل کمبود اطلاعات برآورد شاخص استهلاک در ایران مقدور نمی باشد، در این تحقیق با بهره گرفتن از منطق فازی یک میزان حداقل برای استهلاک محاسبه شده که نشانگر وضعیت بحرانی استهلاک در ایران است.
حداقل نرخ استهلاک برآوردی برای ایران با ۲۱ کشور نمونه مقایسه شده است که بهترین برآوردهای حداقل نرخ استهلاک در ایران نتوانسته است رتبه ای بهتر از ۱۷ در میان ۲۲ کشور کسب نماید.
در فصل چهارم رابطه بلایای طبیعی و شاخصهای فقر چندوجهی، میپل کرافت و نرخ سرشمار فقر آزمون شده است. از سوی دیگر در مدل حاضر علاوه بر متغیرهای سطح، متغیرهای رشد نیز آزمون شده اند. با توجه به تفاوتهای فوق، در برخی موارد نتایج همسو و در سایر موارد نتایج متناقضی در این دو تحقیق دیده می شود.
سرمایه های یک اقتصاد ممکن است مولّد و یا محافظ باشند و سرمایه محافظ، اقتصاد را از گزند بلایای طبیعی و یا حوادث انسان - ساخت مصون می کند. در صورتیکه انباشت سرمایه محافظ در یک کشور کمتر از آستانه باشد ، آحاد جامعه مطلع هستند که با وقوع بلایای طبیعی سرمایه خویش را از دست خواهند داد و بنابراین به سرمایه گذاری بلندمدت رغبتی نشان نمی دهند. از سوی دیگر در کشورهای در حال توسعه و نیز جزایر فقر کشورهای توسعه یافته (مانند محلات فقیرنشین شیکاگو) اگر انباشت سرمایه محافظ به سطح آستانه نرسیده باشد وقوع بلایا به تخریب سرمایه مولّد انجامیده و اقتصاد ممکن است به تله فقر بیافتد. این تله به ویژه در کشورهای فقیر می تواند «گریز ناپذیر» باشد که در این صورت تزریق سرمایه تاثیری در رها سازی اقتصاد از این نقطه تعادلی شوم نخواهد داشت.
در کشورهای با سطح بهره وری کل پائین سیستم مالیات بر دستمزد نمی‌تواند انباشت سرمایه حفاظتی لازم را برای برونرفت از تله فقر پشتیبانی کند. به همین جهت، بهبود بهره وری به برنامه‌های کاهش فقر از دو جهت کمک خواهد کرد: اول، بهره وری بیشتر متضمن درآمد بیشتر و در پی آن سرمایه گذاری بیشتر در سرمایه محافظ است؛ و دوم، بهره وری بالاتر اقتصاد را برای پشتیبانی از سطح آستانه بالاتر سرمایه حفاظتی از طریق مالیات بر درآمد، توانمند می‌سازد.
یکی از نتایج پژوهش حاضر این است که کمبود سرمایه محافظ می‌تواند یک عامل توضیح دهنده برای این واقعیت باشد که مقادیر فراوانی از کمک‌های خارجی و وام‌های خارجی که به کشور‌های کمتر توسعه یافته اعطا می‌گردد ، نمی‌تواند توسعه ای به ارمغان بیاورند. در حقیقت تزریق سرمایه مولّد به این کشورها می‌تواند فاقد اثر باشد زیراکه سرمایه مولّد در صورت نبود سرمایه محافظ در سطح مورد انتظار، به هدر خواهد رفت.
در کشورهایی که آثار درآمدی بر آثار جانشینی غلبه دارد، تله گریزناپذیر بی اثر بودن کمکهای مالی خارجی را آشکار می‌سازد. البته اگر کشوری وجود داشته باشد که در آن آثار جانشینی غالب باشد، تزریق مقادیر فراوان پول از منابع خارجی زمانی که مقدار تزریق شده از شکاف محافظت بزرگتر باشد، مؤثر خواهد بود.
فصل چهارم نشان می دهد که در کشورهایی که سرمایه محافظ کافی ندارند، بلاخیزی عاملی مستقل برای ماندگاری فقر است.
توصیه های سیاستی
با توجه به نتایج این پایان نامه توصیه می گردد:
پیش از اقدام به سرمایه گذاری هر پروژه بزرگ آثار مثبت و منفی بر استهلاک سرمایه های موجود بررسی شود.
در ارزیابی پروژه ها راه های افزایش عمر مفید آنها بررسی شده و نحوه استهلاک آنها پس از پایان دوره بهره برداری کاملاً مشخص گردد.
در صورتی که پروژه ای تاثیرات مخرب درازمدت بر سرمایه های موجود به ویژه سرمایه های زیست محیطی باقی می گذارد در طول دوره بهره برداری «مالیات استهلاک» اخذ شود.
در جمع آوری داده ها، آمارگیری ها و سرشماری ها توجه ویژه بر اندازه گیری استهلاک مبذول شود.
برنامه راهبردی ارتقای فرهنگ «حفاظت از سرمایه ها» تدوین و اجرا گردد.
سیاستهای تشویقی برای سرمایه گذاری های محافظ خصوصاً در پیشگیری از خسارتهای ناشی از بلایای طبیعی تدوین گردد.
در تدوین برنامه های توسعه و سیاستگذاری ها به متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی در جهت جذب سرمایه های مستهلک شده به اقتصاد توجه ویژه صورت گیرد.
در سیاستهای فقر زدایی نقش بلایای طبیعی و انسان- ساخت در بروز و گسترش فقر دیده شده و پیشگیری بر درمان تقدم یابد.
زنجیره های عمده تولید در کشور بررسی شده و در هر مرحله، سیاستهای مربوط به کاهش استهلاک و افزایش ماندگاری تدوین و اجرا شود. به عنوان مثال، در مرحله تولید محصولات کشاورزی به هدررفت آب، فرسایش خاک و انهدام منابع طبیعی، در مرحله توزیع به اتلاف محصولات و در مرحله مصرف به بازیافت توجه شود.
پیشنهادها
این پژوهش نخستین گام در به رسمیت شناختن نقش عوامل اتلاف سرمایه در ادبیات تجربی رشد و توسعه است. در این تحقیق برآوردی از شاخصهای استهلاک سرمایه های انسانی، اجتماعی، فیزیکی و طبیعی به همراه شاخص استهلاک کل برای ۲۱ کشور در حال توسعه ارائه شده است. پژوهشهای بیشتری در راستای توسعه مدل فوق به کشورهای دیگر و نیز افزودن سایر متغیرهای مرتبط نیاز است. همچنین پیشنهاد می شود جهت گیری نهادهای مسئول جمع آوری اطلاعات علاوه بر عوامل انباشت سرمایه به عوامل موثر بر استهلاک سرمایه تسری یابد.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که کشور ایران از نظر حفاظت از سرمایه های انسانی، اجتماعی، فیزیکی و طبیعی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. توصیه سیاستگزاری آن است که با اتخاذ راهبردهای موثر حفاظت از سرمایه ها خصوصاً سرمایه های انسانی و اجتماعی در اولویت قرار گیرد. تلاش در جهت کاهش و مدیریت نرخ استهلاک برای نیل به رشد اقتصادی و توسعه پایدار ضروری است.
تلاش در جهت پیشگیری و مدیریت خسارات ناشی از بلایا تاثیر مستقیم در کاهش سطح فقر خواهد داشت.
همچنین تزریق منابع خارجی حاصل از درآمد فروش منابع طبیعی مانند نفت، یا سرمایه گذاری مستقیم خارجی یا استقراض خارجی در شرایط کمبود سرمایه حفاظتی راه موثری در برونیافت از تله فقر نخواهد بود.
مطالعات بیشتری نیازاست تا ارتباط عملی تله‌های فقر گریزناپذیر و گریزپذیر را نشان دهد. اگر نگاه ما در انتخاب کشورهای توسعه نیافته صحیح باشد آنگاه باید رابطه ای میان وجود رکود طولانی در این کشورها و کمک‌های خارجی وجود داشته باشد.
پژوهش پیش رو قدم ابتدایی برای شناخت میزان تاثیر حوادث بر سطح فقر است. در این خصوص پیشنهاد می شود، آثار بلایای طبیعی بر سایر شاخصهای فقر به ویژه شدت فقر مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین مناسب است متغیرهای کنترلی دیگر خصوصاً با تاکید بیشتر بر نابرابری آزمون شوند. نظریه رابطه انباشت سرمایه محافظ و فقر بر نقش هر نوع حادثه ای که به از میان رفتن سرمایه مولّد به صورت گسترده می انجامد تاکید دارد. لازم است دامنه این تحقیق به سایر حوادث به ویژه سوانح انسان - ساخت مانند جنگها گسترش یابد.
سیاستهای مناسب برای چتر حمایتی در مقابل حوادث غیر متقربه در کنار گسترش صنعت بیمه خصوصاً با تاکید بر بیمه سوانح می تواند در جلوگیری از تشکیل تعادل شوم موسوم به تله فقر موثر باشد.
این تحقیق همچنین به بیکاری به عنوان عاملی که آسیب پذیری فقرا را افزایش می دهد اشاره می کند. در نتیجه می توان نقش افزایش اشتغال و کارآفرینی را بیش از تاثیر مستقیم درآمدی آن دانست زیرا اشتغال در خلاصی از تله فقر می تواند کارآمد باشد.
منابع و مأخذ
ابریشمی، حمید و محسنی، رضا (زمستان ۱۳۸۱)؛ نوسانات صادرات نفتی و رشد اقتصادی؛ فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، شماره ۱۳ ، صفحات ۳۲-۱٫
ابونوری، اسماعیل و عباسی قادی، رضا؛ (بهار ۱۳۸۶)؛ برآورد اثر رشد اقتصادی بر فقر در ایران؛ فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، ۳۰، صفحات ۵۳-۲۳٫
اخوی، احمد؛ (۱۳۷۵)؛ پژوهشی در تغییرات فقر غذایی در طول برنامه اول توسعه، آیا فقیران افزایش یافته اند؟ مجموعه مقالات تحلیل و بررسی اقتصادی فقر مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران
باقری، فریده و کاوند حسین؛ (۱۳۸۷)؛ اثر رشد اقتصادی بر فقر و نابرابری در ایران (۱۳۸۴-۱۳۷۵)؛ فلصنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، ۲۸، صفحات ۱۹۰-۱۷۳٫
پروین، سهیلا؛ (۱۳۷۲)؛ زمینه های اقتصادی فقر در ایرا ن؛ پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
پژویان، جمشید؛ (۱۳۷۴ )؛ شناسایی و حمایت از اقشار آسیب پذیر؛ تهران؛ معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصاد و دارایی.
پژویان ، جمشید؛ (۱۳۷۵)؛ فقر، خط فقر و کاهش فقر؛ گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقرزدایی، تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی
پیرحیاتی، لیلا و راغفر، حسین و فطرس، محمد حسن؛ (۱۳۸۸)؛ بررسی تاثیر تجارت خارجی بر شاخص های فقر در ایران؛ مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی /جلد ۱ / شماره ۴، صفحات ۱۲-۱٫
تارى، فتح اله و ارضرومچیلر، نسرین (تابستان ۱۳۸۱)؛ بررسی نقش وتأثیر هزینه های آموزش رسمی بر رشد اقتصادی درایران طی سال های (۱۳۷۷-۱۳۴۲) فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران / شماره ۱۱٫
جعفری صمیمی، احمد و کاردگر، ابراهیم (تابستان ۱۳۸۵)؛ آیا توسعه بیمه رشد اقتصادی را حمایت می کند؟ تجزیه و تحلیل اقتصاد ایران ۱۳۸۲-۱۳۳۸؛ فصلنامه پژوهشهای اقتصادی؛ شماره دوم.
حسن زاده، علی؛ (۱۳۷۹)؛ بررسی عوامل موثر بر فقر (مطالعه موردی ایران)؛ فصلنامه پژوهشی مطالعات اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره ۴٫
خالدی، کوهسار و پرمه، زورار؛ (بهار ۱۳۸۴)؛ بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی ایران؛ اقتصاد توسعه و کشاورزی، سال سیزدهم، ۴۹، ۸۴-۵۷٫
ختایی، محمود و سیفی پور، رویا (۱۳۷۹)؛ نقش منابع مال بلند مدت در رشد اقتصادی ایران؛ فصلنامه پژوهشهای اقتصادی؛
خداد کاشی، فرهاد و حیدری خلیل (۱۳۸۸)؛ انداره گیری شاخصهای فقر بر اساس عملکرد تغذیه ای خانوارهای ایرانی؛ فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، سال نهم، شماره ۳، صفحات ۲۳۱-۲۰۵٫
درگاهی، حسن و قدیری، امرالله ؛ (بهار ۱۳۸۲)؛ تجزیه و تحلیل عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی ایران )با مروری بر الگوهای رشد درون زا(؛فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره ٢۶ صفحات ۳۳-۱٫
دینی، علی؛ (۱۳۷۵)؛ بررسی وضعیت فقر غذایی در ایران؛ مجموعه مقالات تحلیل و بررسی مصادیق فقر، تهران: مؤسسه مطالعات و پژهشهای بازرگانی، تهران.
راستی، محمد؛ (۱۳۷۸)؛ توسعه مالی و اثر آن بر رشد اقتصادی؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
راغفر، حسین و ابراهیمی، زهرا؛ (۱۳۸۶)؛ فقر در ایران طی سالهای ۱۳۸۳-۱۳۶۸؛ فلصنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، ۲۴، صفحات ۸۲-۵۵٫