قرائن و امارات موجود باعث گمان و ظن نوعی در مورد ارتکاب جرم از سوی متهم شود.
این قرائن باید برای شخص قاضی ایجاد ظن کند (ظن شخصی قاضی در کنار قابلیت ایجاد ظن نوعی در این قرائن)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
مبحث چهارم-کیفیت اجرای مراسم قسامه در قانون جدید[۱۴۸]
با حصول لوث ابتدا از متهم خواسته می شود برای نفی اتهام از خود دلیل ارائه کند.
با ثبوت لوث :
الف) با ارائه دلیل از سوی متهم، متهم تبرئه می شود.
ب) در صورت عدم ارائه دلیل از سوی متهم لوث ثابت می شود.
شاکی می تواند اقامه قسامه کند یا از متهم مطالبه قسامه کند.
اگر شاکی اقامه قسامه نکند و از متهم نیز مطالبه قسامه نکند؛
متهم در جنایات عمدی با تامین مناسب آزاد شود.
متهم در جنایات غیر عمدی بدون تامین آزاد می شود.
نکته: البته در این حالت حق اقامه قسامه یا مطالبه آن برای شاکی باقی می ماند که در صورت اخذ تامین به شاکی حداکثر ۳ ماه فرصت اقامه قسامه یا مطالبه قسامه از متهم داده می شود که پس از پایان مهلت از تامین اخذ شده رفع اثر خواهد شد.
اگر شاکی از متهم درخواست قسامه کند؛
ولی متهم حاضر به قسامه نشود متهم به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. اگر متهم اقامه قسامه کند متهم تبرئه می گردد و شاکی حق ندارد برای بار دیگر با قسامه یا بینه دعوا را علیه او تجدید کند.
اگر متهم درباره اصل جنایت یا خصوصیت جنایت ادعای عدم علم کند شاکی می تواند از وی مطالبه اتیان سوگند بر عدم علم نماید:
اگر متهم بر عدم علم به اصل جنایت سوگند یاد کند دعوا متوقف شده و او بدون تامین آزاد می شود.
اگر متهم بر عدم علم به خصوصیات جنایت سوگند یاد کند دعوا فقط در مورد آن خصوصیت متوقف می شود.
اگر متهم از سوگند خوردن خودداری کند و شاکی بر علم متهم سوگند یاد کند ادعای متهم به عدم علم رد شده شاکی حق دارد از متهم اقامه قسامه را درخواست کند و اگر متهم قسامه اقامه نکند محکوم به دیه می شود.
اگر شاکی اقامه قسامه کند با رعایت مقررات و حد نصاب مربوطه، موضوع ادعا ثابت می شود.
هرگاه متعاقب اجرای قسامه از طرف شاکی، حکم قصاص داده شود ولی قصاص به هر دلیل اجرا نشود به نظر می رسد که امکان اعمال مجازات های مذکور در ماده ۶۱۲ قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ و ماده ۶۱۴ همان قانون علیه وجود نخواهد داشت زیرا قسامه یکی از ادله خاصی است که بنا به تصریح تبصره ماده ۱۶۰ ق.م.ا مصوب ۱۳۹۲ صرفاً در راستای اثبات یا نفی قصاص و دیه ( و نه تعزیر) به کار می رود.[۱۴۹]
مبحث پنجم-اتیان سوگند به وسیله افراد قابل توکیل نیست. [۱۵۰]
با فوت مجنی علیه یا ولی دم، اگر برخی ورثه، اصل اتهام یا برخی خصوصیات آن را از متهم نفی کنند، حق دیگر ورثه در صورت لوث، برای اقامه قسامه محفوظ است .[۱۵۱]
مبحث ششم- شرکت در جنایت (تعدد متهمین)
اگر چند نفر متهم به شرکت در جنایت باشند و لوث علیه هم آنها باشد اقامه یک قسامه برای اثبات شرکت در جنایت کافی است. لزومی به اقامه قسامه برای هر یک نیست.[۱۵۲]
اگر شاکی ادعا کند که تنها یک نفر از چند نفر مجرم است و قسامه بر شرکت در جنایت اقامه کند شاکی نمی تواند غیر از آن یک نفر را قصاص کند. اگر دیه قصاص شونده بیش از سهم دیه جنایت او باشد شریک یا شرکا دیگر باید مازاد دیه مذکور را به قصاص شونده بپردازند. رجوع شاکی از اقرار به انفراد مرتکب در جنایت، پس از اقامه قسامه مسموع نیست. [۱۵۳]
با تعدد متهمان هر یک از آنها می توانند به نفع متهم دیگر در قسامه شرکت کنند با تعدد متهمان هر یک از آنها برای برائت خود باید قسامه مستقل اقامه کند.[۱۵۴]
مبحث هفتم-تعدد صاحبان حق قصاص یا دیه و تعدد شاکیان[۱۵۵]
اگر برخی از صاحبان حق قصاص یا دیه درخواست قسامه کنند قسامه متهم فقط حق مطالبه کنندگان را ساقط می کند. و حق سایرین برای اثبات ادعایشان محفوظ است اگر سایرین بتوانند موجب قصاص را اثبات کنند باید قبل از استیفای قصاص سهم دیه گروه اول را حسب مورد به خود آنها یا مرتکب بپردازند. با تعدد شاکیان، اقامه یک قسامه برای همه شاکیان کافی است.
با تعدد متهمان (شرکت در جنایت) و تعدد شاکیان در یک پرونده کیفری که منتهی به اقامه قسامه شده است؛
هر یک از متهمان، می توانند به نفع متهم دیگر در قسامه شرکت کنند.هر یک از متهمان، برای برائت خود باید جداگانه اقامه قسامه کنند.ر مورد شاکیان، اقامه یک قسامه برای همه شاکیان کافی است.
محدوده اثبات موضوع اتهام مبنی بر قسامه [۱۵۶]
قسامه فقط به مقداری که لوث حاصل شده، موجب اثبات خواهد بود.
اثبات خصوصیات جنایت از قبیل:
عمد ، شبه عمد، خطا؛
مقدار جنایت؛
شرکت در ارتکاب جنایت؛
انفراد در ارتکاب جنایت؛
اگر نسبت به خصوصیات جنایت لوث حاصل نشود؛ یا سوگند خورندگان بر آن خصوصیات سوگند نخورده و صرفاً بر انتساب جنایت بر مرتکب سوگند خورند؛ اصل ارتکاب جنایت با قسامه اثبات و دیه تعلق می گیرد.اگر اصل ارتکاب جنایت با دلیلی جز قسامه ثابت شود، خصوصیات آن با حصول لوث به وسیله قسامه قابل اثبات خواهد بود.
یکی از دو شاهد عادل به اصل قتل و دیگری به قتل عمد شهادت دهند اصل قتل با شهادت ثابت شده و با حصول لوث، عمدی بودن قتل با اقامه قسامه ثابت می شود.حصول لوث علیه دو یا چند نفر به شکل مردد: [۱۵۷]
پس از تعیین مرتکب به وسیله مجنی علیه یا ولی دم او و اقامه قسامه علیه او، وقوع جنایت اثبات می شود.در جنایات بر اعضا و منافع اعم از عمد و غیر عمد، قسامه حق قصاص را ثابت نمی کند و با قسامه جنایت مورد ادعا ثابت و دیه آن مطالبه می شود.[۱۵۸]
با تکرار سوگند، قتل ثابت نمی شود. [۱۵۹]
اگر تعداد قسم خورندگان متهم برای قسامه در اثبات برائت متهم کمتر از حد نصاب باشد سوگندها تا تحقق نصاب تکرار می شوند و خود متهم می تواند در صورت نبود سوگند خورنده، همه سوگندها را تکرار کند تا تبرئه شود. [۱۶۰]
سوگند شاکی خواه مرد خواه زن جزء نصاب قسامه محسوب می شود.[۱۶۱]
در قسامه بر جنایت اعضا و منافع در صورت نبودن نفرات لازم مجنی علیه خواه مرد خواه زن می تواند به همان اندازه قسم را تکرار کند. [۱۶۲]
مبحث هشتم-قسامه در جنایت موجب زوال یا نقصان منفعت[۱۶۳]
اگر بر اثر جنایت، مجنی علیه یا ولی او مدعی زوال یا نقصان منفعت عضو باشند و لوث حاصل شده باشد و دسترسی به کارشناس و اختبار موجب علم نباشد، ادعا مجنی علیه یا ولی او با قسامه اثبات می شود.اگر میان مرتکب و مجنی علیه یا ولی او نسبت به بازگشت تمام یا بخشی از منافع زائل شده یا نقصان یافته اختلاف حاصل شود با فقدان دلیل اثباتی، قول مجنی علیه یا ولی او با سوگند مقدم است و قسامه اجرا نشود.اگر مجنی علیه در مدتی که توسط کارشناس مورد وثوق برای بررسی بازگشت منافع تعیین شده فوت کند و مرتکب مدعی بازگشت منافع قبل فوت باشد و اولیاء میت منکر آن باشند. اگر مرتکب ادعای خود را نتواند ثابت کند، قول اولیاء با سوگند مقدم است و قسامه اجرا نمی شود و اگر فقط برخی از اولیا سوگند خورند دیه نسبت به سهم آنها ثابت می شود.اگر در اثر جنایت واقع شده مجنی علیه یا ولی او مدعی زوال یا نقصان منفعت عضو شود در صورت لوث و عدم دسترسی به کارشناس مورد وثوق و عدم امکان آزمایش و اختیار موجب علم، ادعای مجنی علیه یا ولی او با قسامه به ترتیبی که در مقررات قسامه ذکر شد اثبات می شود. [۱۶۴]
مبحث نهم-قسامه در صورت علم اجمالی به ارتکاب جنایت توسط یک نفر از چند نفر معین [۱۶۵]
در صورت حصول لوث، بر برخی اطراف علم اجمالی طبق مواد قسامه عمل می شود.
در صورت عدم وجود لوث صاحب حق می تواند مطالبه سوگند کند که اگر همگی سوگند یاد کنند در خصوص قتل دیه از بیت المال پرداخت می شود و در غیر قتل دیه به نسبت مساوی از متهمان دریافت می شود.اگر منشاء علم اجمالی اقرار متهمان باشد، مجنی علیه یا اولیاء دم در مراجعه به هر یک و اخذ دیه از آنها مخیرند.با عدم امکان تعیین مرتکب اگر جنایت عمدی باشد قصاص ساقط و حکم به پرداخت دیه داده می شود.اگر مجنی علیه یا اولیاء دم ادعا کنند که مرتکب شخص نامعینی از میان چند نفر معین است با تحقق لوث مدعی می تواند اقامه قسامه کند با اجرای قسامه بر مجرم بودن یکی از آنها مرتکب به علم اجمالی مشخص می شود و مفاد مواد فوق اجرا می گردد.اگر مرتکب هر رفتار مشخص نباشد همه آنها باید دیه نفس یا دیه صدمات را بطور مساوی پرداخت کنند.[۱۶۶]
مبحث دهم-با وقوع قتل و عدم شناسایی قاتل [۱۶۷]
با تحقق لوث نوبت به قسامه مدعی علیه می رسد و او اقامه قسامه می کند و دیه از بیت المال پرداخت می شود.در غیر موارد لوث اگر نوبت به سوگند متهم برسد و طبق مقررات بر عدم انجام قتل سوگند بخورد دیه از بیت المال پرداخت می شود.
فصل پنجم-نتیجه گیری و پیشنهاد ها
قَسامه (yasama (-e)) اسمی است که جانشین مصدر شده است یعنی اسم است از «أقسم، یقسم، إقساما » مثل کرامه از اکرم، یکرم ، اکرام، برخی از لغویین به کسانی که قسم می خورند قسامه می گویند » و برخی بخاطر کثرت سوگندها در آن بدان قسامه گفته اند » جمع این واژه «قسامات » می باشد.
