۱-کمک به سایر همکاران (نوع دوستی) ۲- کمک به مشتریان خارجی
۳- وجدان کاری

فار و همکاران

۲۰۰۴

نوع دوستی ۲-وظیفه شناسی ۳-روحیه جوانمردی ۴-ادب و مهربانی ۵- فضیلت مدنی ۶-مشارکت وظیفه ای ۷-مشارکت دفاعی ۸-وفاداری سازمانی ۹-رای و نظر

ارهارت

۲۰۰۴

رفتارهای کمکی ۲- وظیفه شناسی

کاستر و همکاران

۲۰۰۴

۱-نوع دوستی ۲-وجدان کاری۳- روحیه جوانمردی ۴-فضیلت مدنی

کرنودل

۲۰۰۷

۱-پذیرش سازمانی ۲-روحیه جوانمردی ۳-وفاداری سازمانی ۴-ابتکارات فردی ۵-فضیلت مدنی ۶-رفتارهای کمک کننده ۷-توسعه شخصی

جدول ۲-۳) ابعاد مختلف ارائه شده برای رفتارشهروندی سازمانی از سوی نظریه پردازان

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شاید بتوان گفت معتبرترین تقسیم بندی ارائه شده درباره ابعاد و مولفه های رفتار شهروندی سازمانی توسط ارگان ارائه شده است که در تحقیق های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد (مارکوزی و زین ،۲۰۰۴) به دلیل ظرافت مفهوم سازی ارگان از رفتار شهروندی سازمانی ، بعدها پدساکف ، مکنزی ، مورمن و فیتر در پژوهش های خود ، از الگوی او استفاده نمودند . ارگان پنج بعد زیر را بعنوان ابعاد شهروندی سازمانی بیان کرد :
رفتار شهروندی سازمانی
وظیفه شناسی
نوع دوستی
احترام و تکریم
جوانمردی
فضیلت شهروندی
نمودار ۲-۴) الگوی رفتار شهروندی سازمانی ارگان
وظیفه شناسی :
وظیفه شناسی حاکی از رفتاری است که فرد در اجرای یک شغل ، بیش از الزامات و حداقل وظیفه ای عمل میکند (هویدا و نادری ۱۳۸۸) .به عبارت دیگر افرادی که دارای رفتار شهروندی مترقی هستند در بدترین شرایط و حتی در حالت بیماری و ناتوانی هم به کار ادامه می دهند ، که این نشان دهنده وظیفه شناسی بالای آنهاست (رامین مهر و همکاران ۱۳۸۸) این گونه رفتارها اعتماد را در بین کارکنان افزایش می دهد .
اگر کارکنان به موقع سر کارشان حاضر شوند ؛ از زمان به طور اثربخش استفاده نمایند ؛ ترجیحاً از پذیرش درخواست استراحت و مرخصیهای اضافی خودداری نمایند و تلاش کنند که از قوانین و مقررات سازمانی حتی در صورتی که با شخصیت و روحیات آنها سازگار نباشد و در شرایطی که کسی نظاره گر آنها نیست، پیروی نمایند ؛ معلوم خواهد شد که این افراد در سازمان حس وظیفه شناسی بالایی دارند. (ایوبی راد ۱۳۸۸) باید توجه نمود که پژوهش گران مختلف ، وجدان کاری را معادل وظیفه شناسی به کار برده اند .
نوع دوستی :
نوع دوستی به معنای کمک به همکاران در تکمیل کارها در شرایط غیر معمول می باشد (جرج و رینو۲۰۰۶؛به نقل از ایوبی راد ۱۳۸۸) .این حالت به رفتارهای مفید و سودبخش ، از قبیل ایجاد صمیمیت ،همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد که خواه به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم به کارکنانی که دارای مشکلات کاری هستند کمک می کند . البته برخی از صاحب نظران رفتار شهروندی ، مانند پادساکف، ابعاد نوع دوستی و وظیفه شناسی را در یک طبقه قرار می دهند و از آنها به عنوان ((رفتارهای کمکی )) نام می برند (اسلامی و سیار ،۱۳۸۷) این قابلیت عموماً در جهت یاری رساندن به دیگران می باشد و با بهبود عملکرد افراد ، منجر به افزایش اثربخشی سازمان می گردد ؛ یعنی اگر کارکنان به طور داوطلبانه به همکارانی که حجم کاری سنگینی دارند کمک کنند ؛ وظایف همکارانی که غیبت موجه دارند را انجام دهند و در صورتی که نسبت به رفع مشکلات روحی همکاران در واحد سازمانی خود اهتمام ورزند ؛ دارای قابلیت بالای نوع دوستی هستند. (ایوبی راد ۱۳۸۸).
فضیلت شهروندی :
فضیلت شهروندی یا مدنی شامل رفتارهایی از قبیل حضور در فعالیت های فوق برنامه و اضافی (آن هم زمانی که این حضور ضروری نباشد ) ، حمایت از توسعه و تغییرات ارائه شده توسط مدیران سازمان ، تمایل به مطالعه کتاب ، مجلات و افزایش اطلاعات عمومی و اهمیت دادن به نصب پوستر و اطلاعیه در سازمان برای آگاهی دیگران ، می شود (ارگان ، ۱۹۹۸) . بر این اساس یک شهروند سازمانی خوب نه تنها باید از مباحث روز سازمان آگاه باشد بلکه باید درباره آن ها اظهار نظر کند و در حل آنها نیز مشارکت فعالانه داشته باشد (رامین مهر و همکاران ۱۳۸۸) . این مفهوم را اخلاق شهری یا آداب اجتماعی نیز نامیده اند . اخلاق شهری یا آداب اجتماعی می تواند به عنوان مشارکت در فرایندهای سیاسی سازمان ، ابراز عقاید ، پرداختن به مسائل کاری در وقت شخصی کارکنان ، مشارکت در رویدادهای سازمان ،حضور داوطلبانه در جلسات و درگیر شدن با مسائل سازمانی و غیره در نظر گرفته شود (کرنودل ۲۰۰۳ ؛ به نقل از ایوبی راد ،۱۳۸۸) . این که فرد از بهبودها و تغییرات سازمانی با خبر باشد . در جلسات سازمانی نه تنها حضور داشته باشد ، بلکه مشارکت فعالانه داشته باشد و این که فرد در بیرون و داخل سازمان تصویر بهتری از سازمان خود ارائه دهد ؛ نشانگر فضیلت شهروندی بالای اوست. (ایوبی راد۱۳۸۸)
جوانمردی:
تاکید برجنبه های مثبت سازمان به جای جنبه های منفی آن را جوانمردی در سازمان اطلاق میکنیم ؛که عبارت است از تمایل به شکیبایی در مقابل مزاحمت های اجتناب ناپذیر و اجحافهای کاری بدون اینکه گله و شکایتی صورت گیرد (اسلامی ۱۳۸۷) .لذا جوانمردی تحت عنوان توانایی کارکنان در وفق دادن خود با سختیها و ناسازگاریهای محیط کار بدون اینکه به طور شفاهی یا رسمی اعتراض و یا شکایتی داشته باشد ، تعریف میشود و شامل عدم ابراز شکوه ها و گلایه مندیهای جزئی ، عدم عیبجویی و ایراد گرفتن از آنچه سازمان در حال انجام آن است ، عدم ابراز رنجش و دلخوری نسبت به هر گونه تغییری که مدیریت مطرح می نماید ، می باشد . این که فرد تنها به مشکلات کاری خود نیندیشد و دیگران را نیز مد نظر داشته باشد، نشان دهنده جوانمردی او است. (ایوبی راد ۱۳۸۸)
احترام و تکریم :
این بعد شامل تمام دور اندیشی ها از طرف فرد به منظور جلوگیری از وقوع مشکلات کاری در ارتباط با دیگر کارکنان است. احترام به حقوق و امتیازهای دیگران ، مشورت با کسانی که ممکن است تحت تاثیر تصمیم یا اقدام فرد قرار گیرند و مطلع ساختن دیگران قبل از انجام هر اقدام مهمی ، میتواند نشان دهنده احترام و نزاکت باشد. (ایوبی راد ۱۳۸۸) این مفهوم مبین نحوه ی رفتار افراد با همکاران ، سرپرستان و مخاطبان سازمان (ارگان ، ۱۹۹۸) و انجام کارهایی که در سازمان ضروری نیستند ، اما انجام آنها به سود سازمان است ، می باشد (کاسترو وهمکاران ۱۶۹،۲۰۰۴) افرادی که در سازمان با احترام و تکریم با دیگران رفتار میکنند دارای رفتار شهروندی مترقی هستند. (اسلامی ۱۳۸۷)
ارگان بعد از برشمردن این ابعاد ، یادآوری می کند که هر پنج بعد رفتار شهروندی ممکن است همزمان ظهور پیدا نکنند ، مثلا افرادی که ما فکر می کنیم دارای بعد وظیفه شناسی هستند ممکن است همیشه نوع دوست و فداکار نباشند و یا اینکه برخی از این ابعاد، مانند نوع دوستی و وظیفه شناسی تاکتیکی برای تحت فشار قرار دادن مدیران سازمان باشد. (کاسترو و همکاران،۲۰۰۴)
۲-۴-۵- انواع رفتار شهروندی سازمانی :
گراهام معتقد است رفتار شهروندی در سه حالت مختلف بروز می یابد ؛ که شامل اطاعت سازمانی ، وفاداری سازمانی و مشارکت سازمانی می شود :
اطاعت سازمانی : این واژه توصیف کننده رفتارهایی است که ضرورت و مطلوبیتشان شناسایی و در ساختار معقولی از نظم و مقررات پذیرفته شده اند . شاخص های اطاعت سازمانی رفتارهایی نظیر احترام به قوانین سازمانی ، انجام وظایف به طور کامل و انجام دادن مسئولیت ها با توجه به منابع سازمانی مانند حاضر شدن به موقع در محل کار و یا پیروی از قوانین ، مقررات و دستورالعمل های موجود در محل کار است .