- گاهی شخص بدون این که کوششی راانجام دهد به ثروت میرسد. معروف به ثروت باد آورده است که باد هم آن را میبرد.
n تَا چوماق ورزا سره نوخوره، خو رَچَه نشه. تا چماق نباشد گاو نر، روی ردیف خود راه نمیرود.
ta čumāq varzā sərə nuxurə xu račə nəšə.
آنچه که از این زبانزد استنباط میگردد، نوعی، اجبار و تحکم در آن مستتر است. از آنجایی که در زمان های قدیم به دلیل فقدان ماشین آلات کشاورزی، برای شخم زدن مزارع، از حیوان استفاده میکردند، قبل از این که حیوان را برای شخم زدن استفاده کنند، حیوان را برروی زمین خشک تعلیم میدادند، تا در فصل شخم زدن مشکلی برای آماده کردن مراتع نداشته باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از چوب برای تعلیم حیوان استفاده میکردند، از طرفی اراضی منطقه لشت نشاء به صورت ارباب رعیتی اداره میشد و مالک وارباب، حاکمانی بودند که سالها بر مردم حکومت میکردند. به دلیل این که رعیّت، بیشتر و بهتر کار انجام دهد، بهترین وسیله ارباب استفاده از زور و اجبارحتی به چوب بستن کشاورز (چوبِ فلکه) بود.
- واژه چماق، در اذهان عمومی مساوی با خشونت، زور و تحکم است.
- این زبانزد به نوعی بردگی را در ذهن تداعی میکند.
- در زمان های قدیم برای تعلیم از چماق استفاده میکردند.
- گاهی تحکم مثبت نیز باعث پیشرفت در کار میگردد.
ورزا : گاو نر را گویند این گاو برای مرد روستایی از تقدس ویژه برخوردار است، زیرا که عامل بسیار مهمی در کار تولیدی او محسوب میگردد. گاهی آن را به اندازه تمام زندگیاش دوست میدارد، چرا که اساس زندگی یک روستایی کار کشاورزی و زمین داری، با گاو نر است. گاو ممکن است تأثیر متقابل با جنسیت اعضاء خانواده داشته باشد، چرا که هر نوع جنسیت مذکر برای یک روستایی جلوه بیشتری میکند، لذا از تقدس بیشتری نیز برخوردار است.
n مُوقیه کَاره حَسن یارَه، مُوقیه مُزدَ حسن دُزدَه.
زمان کار کردن و جان کندن حسن یارست، زمانی که مزد میخواهیم دزد هستیم.
moqaye kārə hasan yārə moqaye mozdə hasan dozdə.
این زبانزد از نظر صنایع بدیعی دارای وزن و قافیه، ریتم و موسیقی خاصی است در ادبیات عوام کاربرد خاص خودش را دارد. در جامعه روستایی اساس جامعه بر پایه کار استوار است و در این کار تکتک اعضای خانواده به اندازه تواناییخود در پیشبرد اقتصاد خانگی سهم بزرگی را ایفا میکنند. آنچه که بیش از همه در زبانزدهای اقتصادی خودنمایی میکند واژه کار است. این واژه برتری خاصی نسبت به واژههایی چون ثروت، دخل و خرج، خریدن وغیره دارد.
نیروی کار در منطقه لشت نشاء زمان های قدیم بدین صورت بوده است که در فصل کشاورزی به عنوان روزمزد در مزرعه کار میکردند، مخصوصاً در فصل نشاء زنان به عنوان نیروی کار اصلی شناخته میشدند و در زمان درو برنج مردان نیروی اصلی بودند. بعد از فراغت از کار کشاورزی نیروی کار برای شخم زدن باغها و نگهداری دام استفاده میگردید، که اصولاً نیروی کار خارج از منطقه لشت نشاء و از اطراف استان گیلان و نقاط دیگر به این منطقه میآمدند و نوع قراردادشان اغلب به صورت روزمزد و یا فصلی ویا سالانه بوده است که پساز اتمام کار مزد خودشان را دریافت میکردند و در بعضی مواقع بین کارگر و کارفرما، نیز اختلاف پیش میآمد و گاه به زد و خورد و خونریزی نیز میانجامید که در نهایت با پا درمیانی کدخدای محل، یا خانه انصاف موضوع حل و فصل میگردید. این زبانزد نشان میدهد که گاهی اوقات کارگر، برای اینکه از حق و حقوق خود دفاع نماید و مزد خود را از کارفرما بگیرد تهمت دزدی بر وی میزدند تا این که مزدش را پرداخت نکنند.
n اسپ هر قَدَر تُوندتَر بشی، خُو جُویَ بیشتر کُونه.
اسب هر قدر تندتر برود احتیاج به جوی بیشتری دارد.
āsp har qadər ton’tər biši xu juye bištər konə.
در این زبانزد اسب نماد قدرت و تلاش و کوشش معرفی شده است. از آنجا که زبانزدها به دنبال سادگی و ملموس بودن هستند لذا برآنند تا آنچه که انسانها همیشه با آن سروکار دارند آن چیز را مورد خطاب قرار دهند تا اثر پذیری بیشتری داشته باشند.
جُو، بعنوان غذای اسب معرفی گردیده است تا به واسط خوردن آن قدرت و نیرو بگیرد و تلاش و کوشش خود را دوچندان نماید. این زبانزد عامه پسند بوده چرا که در ادبیات عوام سریع در ذهن مخاطب جای میگیرد به واسط همان دلایلی که در آغاز بحث بیان گردید. ما حصل کلام این که انسان هر چقدر بیشتر تلاش و کوشش نماید به همان اندازه موفقیت و زندگی بهتر میتواند کسب نماید.
۴-۶-۴ زبانزدهای اقتصادی با رویکرد ستمهای اجتماعی
n به نام عیسا ، بهِ شکمِ موسا . به اسم عیسی ، به شکم موسی.
bənāmə eisā be šekəmə musā .
- گروهی زحمت میکشند و گروهی دیگر از ِقبل آن ارتزاق میکنند، در لایه پنهانی این زبانزد به زورگویان و اربابان و مالکانی که به زور و جور در منطقه حکم فرمایی میکردند اشاره دارد.
- هم چنین به نوعی جنبه انتقادی مردم رنجیده را بیان میکند همان طوری که جامعه شناسان مارکسیتی چون لوکاچ و گُلدمن معتقدند که ادبیات باید تقابل فرادست و فرودست را نشان دهد. از این رو، روحیه ستیزهگری و انتقامجویی در نهانگاه این زبانزد نیز به چشم میخورد.
- از این زبانزد نوعی سوء استفاده از شهرت و آوازه دیگران نیز متصّور میگردد، چرا که بعضی از اشخاص برای اینکه بتوانند مشکلات خودشان را حل و فصل نمایند از این دست آویز نیز استفاده میکنند.
- با نام دیگری پلههای ترقی را طینمودند یک نوع خیانت در امانت نیز در خود نهفته دارد.
n پول ، ایمام حُوسینَ سَرَا واوه. پول ، سر امام حسین (ع) را بریده است.
pu
l imām hoseynə səra vāve.
- همان طوری که قبلاً نیز اشاره گردید گاهی پشت هر زبانزدی قصه واره، داستان، و تاریخی نهفته است این زبانزد نیز اشاره به واقعه تاریخی دارد که از تقدس والایی برخوردار است، نه تنها تمام مسلمانان جهان، بویژه شیعه، بلکه تمام آزادیخواهان دنیا را متأثر کرده است بازگویی این حقیقت تاریخی در این وجیزه نمیگنجد، و کس را گویای بیان حادثه تلخ کربلا نیست، هرچند که بنویسند و بسرایند و به سینهها بکوبند و پیراهن ها چاک کنند باز نمیتوان قطرهای از دریای پرتلاطم این واقعه را بیان نمود، شکلگیری قیام امام حسین(ع) را میتوان در سه عامل جست وجوکرد.
۱- عامل اول دعوت مردم کوفه از امام حسین(ع).
۲- عامل دوم بیعت خواستن از امام حسین(ع).
۳- عامل سوم، امر به معروف و نهی از منکر است که از همه عوامل دیگر برتر است، زیرا اگر بیعت با امام نمیکردند باز امام آرام نمینشست چرا که همه جا را فساد فرا گرفته بود، حلال خدا حرام و حرام خدا حلال شده بود، و بیت المال مسلمین در اختیار افراد ناشایست قرار گرفته بود.
شکل گیری قیام امام حسین(ع) از مدینه شروع شد «نامههای مردم کوفه در مکه به دست امام حسین رسید، یعنی وقتی که امام تصمیم خود را بر امتناع از بیعت گرفته بود و همین تصمیم خطری بزرگ برای او به وجود آورده بود… بنابراین دعوت مردم کوفه عامل اصلی در این نهضت نبود بلکه عامل فرعی بود، و حداکثر تأثیری که برای دعوت مردم کوفه میتوان قائل شد. این است که این دعوت از نظر مردم و قضاوت تاریخ در آینده فرصت به ظاهر مناسبی برای امام به وجود آورد»(مطهری،۱۳۷۶: ج۲ ،۳۰)
سپس هجده هزار نامه برای امام حسین(ع) میفرستند و امام را به کوفه دعوت میکنند و کوفیان به امام میگویند اگر به کوفه بیائید ما شما را یاری میکنیم.
« اینجا امام حسین بر سر دوراهی تاریخ است، اگر به تقاضای اینها پاسخ نگوید قطعاً در مقابل تاریخ محکوم است و تاریخ آینده قضاوت خواهد کرد، که زمینه فوق العاده مساعد بود ولی امام حسین(ع) از این فرصت نتوانست استفاده کند یا نخواست یا ترسید.»(همان ، ج۱ ، ۱۸۸)
در این زمان بود که یزیدبن معاویه به امام پیغام داد یا با من بیعت کن یا این که باید با من جنگ بکنی، امام به تنهایی در مقابل درخواست های نامشروع یزیدبن معاویه ایستاد و حاضر نشد که عقیده خودش را بفروشد « چرا که بعدها تاریخ نخواهد گفت حسین به زور و جبر بیعت کرد. همینهایی که بیعت را به جبر میگیرند، تاریخ را هم به زور پول میسازند، همان طور که ساختند معاویه راویهای بی بندو بار، بی عقیده و بیایمان را با زور پول میفریبد و آنها احادیث پیغمبر را تغییر میدادند»(همان ، ج۲ ،۴۱)
- ماحصل این زبانزد بیان کننده این نکته است چنانچه مال و ثروت ، پول، در مسیر اصلی خود به کار گرفته نشود گاهی اوقات عوارض جبران ناپذیری را به بار میآورد که حتی ائمه و معصومین نیز از آن مصون نماندند.
۴-۶-۵ زبانزدهای اقتصادی با رویکرد حساب وکتاب (برنامه ریزی)
n اسبَ نیهه، پالونَ بیهِه. اسب را نخریده ، پالان آن را خریده است.
aspə nihə pālonə bihə.
- موضوع اصلی این زبانزد این است که آدمی باید در هر کاری سنجیده عمل نماید، چنانچه بدون تأمل و تدبّر به کاری همّت گمارد، فرجام آن جز خسران چیز دیگری نیست. این زبانزد انسان را از بی برنامگی و بدون حساب و کتاب بودن برحذر میدارد.
۴-۶-۶ زبانزدهای اقتصادی با رویکرد محصولات بومی
n آشَ تَا دراستَان، پَلا تا خُوراستان.
با خوردن آش میتوانی تا درگاه راه بروی، ولی با خوردن برنج میتوانی تا خراسان نیز بروی.
āš tā dərāstān plā xurāstān.
جوهره هر انسانی کار و تلاش است چرا که این عنصر در روستاها بسیار پررنگ تر است و زندگی هر انسانی با کارش ظهور پیدا میکند.«در جامعه روستایی گروه کار و گروه خانگی درهم ادغام شده، اجتماع متشّکل و بهم پیوستهای را به وجود میآورند که اعضای آن به منظور تأمین معاش خانواده فعالیت اقتصادی مشترکی دارند و همگی در ادامه حیات خانواده سهیماند»(نیک خلق، ۱۳۵۸: ۸۷)
مهمترین شاخص اقتصادی در گیلان از جمله در منطقه لشت نشاء برنج است. چرا که اساس حیات و معیشت کشاورزان این منطقه وابسته به برنج است. کشاورز با فروش مازاد محصولات زراعی خود از نظر اقتصادی هم به عنوان یک منبع درآمد برای وی محسوب میشود.
برنجکاری درصد زیادی از زمینهای زیرکشت کشاورزان این منطقه را به خود اختصاص داده است، به طوری که در قدیم روستائیان این منطقه علاوه بر این که ناهار، شام، از برنج استفاده میکردند حتی موقع صرف صبحانه از برنج، سَردَه پلا با چای شیرین، استفاده میکردند، و نان و چای که امروز متداول است به عنوان صبحانه نمیپذیرفتند و اعتقاد داشتند اگر آش بخوری تا آستان َدر، هم نمیتوانی بروی، ولی با خوردن برنج میتوانی تا خراسان هم بروی. در همین راستا نیز آذریها ضربالمثلی دارند.