اندیشه های سینوت برگرفته از گافمن و مکتب شیکاگوست. اندیشه هایی که در مکتب شیکاگو پیرامون مفهوم “خود” شکل گرفت و همچنین تئوری نمایشی گافمن توسط سینوت دستمایه پردازش افکاری پیرامون مسئله آرایش و جراحی زیبایی شد. از نظر او آرایش دو فعالیت عمده را به انجام میرساند: ابراز وجود[۱۴۴] و خلق خود[۱۴۵] ؛ دو کارکردی که ظاهرا متناقضند چرا که در اولی فرض میشود خودی برای ابراز وجود دارد: من واقعی؛ در حالی که در دومی، مطابق نظر پارک[۱۴۶]، فرض میشود ما به عنوان خود های فراوانی هستیم که نقش هایی برای بازی کردن به عهده میگیریم. سینوت سپس بر مبنای تئوری نمایشی گافمن می افزاید: چنانکه گافمن پیشنهاد کرده است، اگر جهان تماما یک صحنه نمایش است، پس آرایش هم صرفا یک آرایش نمایشی است که ما را در نقش های متعددمان در زندگی حمایت میکند. دقیقا به این خاطر که ما بازیگر این صحنه نمایش هستیم، آرایش امر اجتماعی مطلوب، لازم یا مفیدی است که نه تنها صورت هایمان را تغییر میدهد بلکه خودمان را نیز تغییر میدهد … آرایش حامی نقشهای ماست (Synnott,1990a:62-61).
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
سینوت معتقد است که همانطور که پارک و دیگر صاحبنظران قدیم و جدید مکتب شیکاگو به درستی اشاره کرده اند، نمی توان خود را از جامعه جدا دانست. اگر آرایش و جراحی های زیبایی قرار است نمایشی باشند برای “دیگری” مسلما این دیگری نه بیرون از خود بلکه سازنده خود است. اگر نارضایتی از ظاهر، مبنای دستکاری های پزشکی بدن قرار میگیرد، مطابق الگوی “خود آیینه سان” کولی، این نارضایتی همزمان ناشی از تصویری است که فرد به واسطه تصویر دیگران از او، از خود دارد. به عبارت دیگر این رفتار ضمن آنکه ناشی از نارضایتی از بدن خود است، همزمان ناشی از عدم پذیرش بدن توسط دیگران است (Synnott,1990a:62-61). بنابر این نارضایتی از بدن خود باید ضرورتا با عدم پذیرش بدن توسط “دیگری” همراه باشد. اگر یکی وجود ندارد، دیگری هم ضرورتا نباید وجود داشته باشد و این امر می تواند به انحاء مختلف مورد آزمایش و امتحان قرار گیرد. که در جامعه کنونی ما این دیگری مهم برعهده رسانههاست و رسانه ها به عنوان بزرگترین دیگری ایفای نقش می کند.
۲-۴- پژوهشهای پیشین
نخستین گامی که در فرایند تحقیق برداشته می شود بررسی مدارک در حوزه مطالعه است. سود جستن از اندیشههای دیگران به پژوهشگران کمک می کند مسائلی را روشن می کند که ممکن است در یک طرح تحقیقاتی احتمالا مطرح میگردد و روشهایی ممکن است در پژوهش به کار برده شود. بررسی پیشینه تحقیق معمولا نقدی از دانش موجود در مورد موضوع پژوهش است. بررسی پیشینه تحقیق اگر به درستی صورت گیرد به بیان مسئله کمک می کند و یافتههای تحقیق را به پژوهش های قبلی متصل میسازد (سرمد،۱۳۸۸: ۵۶).
بررسی تحقیقات انجام گرفته، راهنما و راهگشا برای پژوهشگر است و او را قادر میسازد تا با دقت و اطمینان بیشتری به مطالعه موضوع مورد تحقیق بپردازد. چرا که می توان از نقاط قوت کارهای صورت گرفته بهره برده و از نارساییها و نقصهای احتمالی آن اجتناب ورزید و در پی جبران آن بر میآید. و همچنین از رویه موفقیتآمیز به کار گرفته شده استفاده نموده و از برخی دوباره کاریهای غیر ضروری پرهیز نمایند (اسماعیلی، ۱۳۹۱: ۶).
بررسی آثار و مطالعات انجام گرفته در ایران و خارج از ایران حکایت از آن دارد که با وجود ریشه تاریخی و تاثیرات عمیقی که استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی و مواد رژیمی بر جوامع بشری داشته است، اما چندان مورد توجه و علاقه اندیشمندان واقع نگردیده است. در دهه های اخیر چون به صورت یک مسئله دامنگیر خیلی از جوامع شده است، مطالعاتی بر روی آن صورت گرفته است که در اینجا به اختصار مرور خواهند شد.
۲-۴-۱- تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور
۲-۴-۱-۱- پایاننامهها
-
- کمال کوهی(۱۳۹۰) در رساله دکترای خود موضوعی با عنوان «تبیین جامعه شناختی مدیریت بدن در میان زنان شهر تبریز » انجام داده است. این پژوهش با روش تلفیقی، با تعداد نمونه ۷۳۸ نفر در بخش کمی (پیمایش) و ۲۰ نفر در بخش کیفی (گروه متمرکز) انجام شده است. روش نمونهگیری در بخش کمی، خوشهای چند مرحلهای توام با تصادفی ساده و سیستماتیک و در بخش کیفی هدفمند و در دسرس بوده و بهوسیله پرسشنامه و مصاحبه نامه اطلاعات لازم از زنان ۱۵ سال و بالاتر گردآوری شده است. در بخش کیفی نمونهگیری تا اشباع نظری تداوم داشت. پس از تجزیه و تحلیل دادههای کمی رساله، یافتهها نشان می دهد که: ۱) مدیریت بدن در میان زنان ۱۵ سال و بالاتر شهر تبریز از سطح متوسط به بالایی برخوردار بوده است. ۲) مدیریت بدن به تفکیک وضعیت شغلی، وضعیت تاهل و منشا اجتماعی متفائت بوده و اختلاف معنی داری بین گروههای مختلف متغییرهای مذکور وجود دارد. ۳) همچنین متغییرهای مقایسه اجتماعی بدن، گروههای اجتماعی، سن، تحصیلات، سرمایه فرنگی، اقتصادی و دینداری و رسانههای ارتباطی و اطلاعاتی بر مدیریت بدن زنان به صورت مستقیم و غیر مستقیم تاثیر معنی داری دارند. در مجموع ۲۶ درصد از تغیرات مدیریت بدن بهوسیله متغییرهای موجود در شکل معادلات ساختاری تبیین می شوند.
-
- مهسا زاهدی نژاد (۱۳۸۹) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود موضوعی با عنوان «بررسی جامعه شناسی عوامل موثر بر مدیریت بدن بین دانشجویان دختر دانشگاه باهنر و دانشجویان دختر علوم پزشکی » انجام داده است. که با بهره گرفتن از روش پیمایشی از مجموع تقریبا۹۴۵۰ دانشجوی دختر دانشگاه باهنر کرمان و ۳۰۰۰ دانشجووی دختر دانشگاه علوم پزشکی کرمان بر مبنای فرمول کوکران ۴۰۰ نمونه به روش اتفاقی انتخاب شده است. دیدگاههای نظری فیمینیسم رادیکال. نظریه گیدنز، گافمن، فستینگر، گروگن، روزنبرگ و نظریه مبادله اجتماعی راهنمای آزمون فرضیات تحقیق میباشد. همچنین برای سنجش روایی و پایایی سوالات از ضریب الفای کرونباخ و اعتبار صوری استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان می دهد، عوامل مستقیم موثر به مدیریت بدن عبارتنداز: رسانه، نگرش جنسیتی، تصویر از بدن که ۷۴۴% واریانس مدیریت بدن را تبیین کردهاند.
-
- سعید سلطانی بهرام (۱۳۹۰) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود موضوعی با عنوان «بررسی رابطه منابع هویت با مدیریت بدن در میان زنان متاهل شهر تهران » انجام داده است. در این مطالعه توصیفی تحلیلی رابطه منابع سه گانه هویت ( مدرن، ملی و دینی) و مدیریت بدن با روش پیمایشی مورد بررسی قرار گرفته است. حجم نمونه ۴۰۰ نفر از زنان متاهل شهر تهران هستند که با فرمول کوکران و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحلهای انتخاب شدهاند. در این تحقیق پیمایشی از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان می دهد که رابطه مثبت و معنیداری بین هویت مدرن و مدیریت بدن وجود دارد. لیکن دو منبع هویت، یعنی هویت ملی و هویت دینی رابطه معنی داری با مدیریت بدن ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد که چهار متغییر سطح تحصیلات، منطقه محل سکونت، هویت مدرن و هویت ملی در کل توانستهاند ۲۹ درصد واریانس مربوط به مدیریت بدن را تبیین کنند.
-
- غلامرضا میناخانی (۱۳۹۰) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود موضوعی با عنوان «مدیریت بدن و صورتبندی هویت فردی و اجتماعی » انجام داده است. برای این منظور متغییرهای مدیریت بدن، هویت اجتماعی، تصویر بدن کماگرایی، خودپنداره، سرمایه فرهنگی و مصرف رسانهای بر روی نمونهی ۳۸۵ نفری (۱۹۵ دختر و ۱۹۰ نفر دختر) از دانشجویانی که به صورت خوشهای چند مرحلهای از تمام دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان انتخاب شده بودند، به صورت کمی مورد آزمون و بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین مدیریت بدن و سبک هویت اطلاعاتی، خودپنداره مثبت، سرمایه فرهنگی و مصرف رسانهای ارتباط مثبت و معنادار و با هویت ملی و مولفههای تصویر بدنی ارتباط منفی معنادار وجود دارد و با کمالگرایی ارتباط معنادار وجود ندارد. همچنین یافتهها نشان داد که بین دو جنس، مقاطع مختلف تحصیلی، گروههای مختلف تحصیلی و قومیت در مدیریت بدن تفاوت معناداری وجود ندارد ولی بین دانشجویان مجرد و متاهل در میزان اهمیت به مدیریت بدن تفاوت معنادار وجود دارد. یافتههای این پژوهش بیانگر اهمیت مدیریت بدن در رفتارهای روزانه افراد در موقعیتهای مختلف است.
-
- امیر امیری (۱۳۹۰) در پایان نامه خود با عنوان «مدیریت بدن و مقبولیت اجتماعی» پژوهشی انجام دادهاند. تحقیق به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه و در میان دانشجویان علوم انسانی مقطع کارشانسی دانشگاه آزاد و پیام نور شهر زنجان انجام شده و روش نمونه گیری آن بصورت تصادفی سیستماتیک است که حجم نمونه براساس فرمول کوکران ۳۷۰ نفر انتخاب شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که میانگین مدیریت بدن برای دانشجویان دختر۴۶/۸۳ و پسر ۶۶/۷۲ درصد بوده که حاکی از مدیریت بیشتر دختران نسبت به پسران بر بدنهایشان میباشد. بر اساس نتایج، همهی فرضیهها معنی دار بوده و در مجموع ۷/۸۹ درصد از واریانس و پراکندگی متغییر بدن بوسیله متغییرهای مستقل تبین گردیده است.
-
- ندا گلبهاری (۱۳۹۱) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پژوهشی با عنوان “بررسی رابطهی بین سرمایه فرهنگی و مدیریت بدن در بین زنان و مردان ۲۰ – ۵۹ سال ساکن تهران و با تکیه بر نظریات آنتونی گیدنز و پیر بوردیو” انجام داده است. این پژوهش در واقع به دنبال یافتن پاسخ این سوال است که سرمایه فرهنگی، چگونه و طی چه مکانیسمی در ارتباط با مدیریت بدن قرار می گیرد و چه عوامل یا متغییرهای دیگری می توانند در جرح و تعدیل این ارتباط دخیل باشند. جمعیت نمونهی این کار تحقیقی بر اساس فرمول کوکران و با بهرهگیری از شیوه نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب گردیدند که شامل ۳۵۰ نفر می شوند. همچنین روش تحقیق در این پژوهش، پیمایش و ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در آن، پرسشنامه است. نتایج حاصل از آزمونهای همبستگی و تجزیه و تحلیل دادهها در این اثر، حاکی از وجود رابطه معنادار و مستقیم بین سرمایه فرهنگی و مدیریت بدن و عدم وجود رابطه معنادار بین تصور ذهنی از بدن و متغییر وابسته میباشند. همچنین یافتهها نشان میدهند که بین سن، جنس، وضعیت تاهل و دینداری و همچنین پایگاه اقتصادی (متغییرهای زمینهای) با مدیریت بدن ارتباط معنادار وجود دارد. نتایج بدست آمده از تحلیل رگرسیون چند متغییری نیز گویای آن است که متغییرهای پایگاه اقتصادی و اجتماعی و وضعیت تاهل در ترکیب با دیگر متغییرهای مستقل وارد شده در تحلیل، از قدرت لازم در پیشبینی میزان مدیریت بدن برخوردار نیستند و لذا از معادله رگرسیون حذف میگردند. ضمن اینکه پس از انجام تحلیل رگرسیون به تفکیک جنس، مشخص شد برای جنس مذکر، دو متغییر وضعیت تاهل و سرمایه فرهنگی به عنوان متغییرهای پیش بین در معادله رگرسیون باقی می مانند و برای جنس مونث نیز متغییرهای سرمایه فرهنگی، دینداری و جنس به ترتیب با بیشترین و کمترین وزن، به عنوان متغییرهای پیشبینی کنندهی میزان مدیریت بدن مطرح میگردند.
-
- آرش ضیاء پور (۱۳۸۹) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود موضوعی با عنوان «بررسی تاثیر سرمایه فرهنگی بر مدیریت بدن جوانان (مطالعه موردی جوانان شهر گیلانغرب) » انجام داده است. در این پژوهش از یک نمونه ۴۰۲ نفری از ساکنان ۱۵-۲۹ سال شهر گیلانغرب، استفاده شده است. چارچوب نظزی تحقیق بر اساس عقاید «بوردیو» و «گیدنز» شکل گرفته است. نتایج پژوهش با بهره گرفتن از آمارهای توصیفی و استنباطی نشان می دهد که میانگین سرمایه فرهنگی (۰۱/۳ از ۵) کمتر از میانگین مدیریت بدن (۱۰/۳ از ۵) است. مقایسه ضرایب همبستگی نیز نشان می دهد که قویترین متغییر «سرمایه فرهنگی عینیت یافته» (۳۲۴%=r) و ضعیفترین «سرمایه فرهنگی نهادینه شده» (۱۸۸%=r) با مدیریت بدن رابطه برقرار است. در مجموع نتایج تحقیق حاکی از آن است که بیشترین همبستگی سرمایه فرهنگی با رژیم لاغری (۳۷۴%) و جراجی زیبایی (۳۷۲%)، همچنین، نتیجه رگرسیون خطی چند متغییره متغییرهای مستقل با مدیریت بدن پسران و دختران نشان می دهد که از میان متغییرهای مستقل، چهار متغییر سرمایه فرهنگی عینیت یافته، سرمایه غرهنگی تجسم یافته، سن و پایگاه اقتصادی/ اجتماعی در مدل نهایی باقی ماندهاند مقایسه بتاها نشان می دهد که سرمایه فرهنگی عینیت یافته (۲۲۴/=beta) و سن (۱۰۴/=beta) به ترتیب، قویترین و ضعیفترین میزان تاثیر را بر متغییر وابسته مدیریت بدن پسران و دختران دارند. بطور کلی مدل ارائه شده در این پژوهش ۱۶٫۵ درصد تغییرات متغییر وابسته را توضیح می دهد.
-
- احمدی (۱۳۸۶) در پایان نامه خود با عنوان “بررسی فعالیتهای مرتبط با مدیریت بدن و هویت اجتماعی” صورت گرفته است. روش تحقیق خوشهای چند مرحلهای بوده است. نمونه این آماری تحقیق شامل ۴۰۰ نفر از ساکنان ۱۸ سال به بالای ساکن در شهر رشت میباشد. نتایج این تحقیق نشان داده است که بین سرمایه اقتصادی و مدیریت بدن هیچگونه رابطهای وجود ندارد. بهعلاوه نتایج نشاندهندهی آن است که سرمایه فرهنگی با مدیریت بدن رابطه معناداری دارد. همچنین بین زنان و مردان از نظر میزان اهمیت دادن به کنترل وزن خود تفاوت معناداری دیده می شود.
-
- مرتضی شعبانی (۱۳۹۱) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پژوهشی با عنوان “بررسی وضعیت سبک زندگی و ابعاد آن شامل: اوقات فراقت، مصرف فرهنگی و مدیریت بدن در بین جوانان شهر رودسر” انجام داده است. در این پژوهش، از رویکرد تقلیلگرایانه بوردیو استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق، جوانان ۱۵- ۲۹ سالهی شهر رودسر میباشد و تعداد نمونه برابر ۲۷۱ نفر است که به روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدهاند. روش تحقیق پیمایش و ابزار آن پرسشنامه میباشد. نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه فرهنگی بر روی بر روی سبک زندگی تاثیر گذار است. ولی تاثیر سرمایه اقتصادی بر روس سبک زندگی مورد تایید قرار نگرفت. همچنین تاثیر سرمایه فرهنگی بر چگونگی گذران اوقات فراقت و مصرف فرهنگی تایید و بر روی مدیریت بدن رد شد. ولی سرمایه اقتصادی تاثیری بر هیچ کدام از ابعاد سبک زندگی نداشت.
-
- سمیه ورشوی (۱۳۸۹) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “عوامل اجتماعی موثر بر انجام جراحی زیبایی زنان"انجام داده است. روش مورد استفاده روش علی- مقایسهای بوده که بر پایه آن نمونه مورد نظر که شامل ۸۰ نفر از زنان ۱۸ الی ۴۵ ساله است به دو گروه تقسیم شده است (زنانی که جراحی زیبایی انجام دادهاند و زنانی که جراحی زیبایی انجام ندادهند) این دو گروه برحسب متغییرهای تاهل و منطقه محل سکونت همگن شدهاند. یافتههای حاصل از پژوهش نشان می دهد متغییرهای سرمایه فرهنگی، فشار هنجاری، و پایگاه اجتماعی/ اقتصادی با احتمال انجام جراحی زیبایی رابطه مثبت و معنادار و متغییرهای تصور از بدن و روابط اجتماعی با احتمال انجام جراحی زیبایی رابطه منفی و معنادار دارد.
-
- مهدی ژیانپور درپایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر انجام جراحی های زیبایی در شهر اصفهان ” (۱۳۸۶) که به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه اصفهان ارائه شده است به بررسی متغییرهای زمینه ای و پایگاه اجتماعی- اقتصادی و نیز مدیریت بدن پرداخته است. حجم ۱۴۰ نفری نمونهی تحقیق شامل افرادی است که بدون داشتن نقص یا مشکل پزشکی، در مقطع دو ماهی این بررسی اقدام به عمل جراحی کرده بودهاند. ابزار گردآوری دادهها در این پیمایش پرسش نامه بوده است. یافتههای تحقیق نشان می دهد اکثریت افرادی که به جراحی زیبایی اقدام کردهاند زن، غیرمتاهل، و متعلق به طبقات و پایگاه متوسط روبه پایین و پایین جامعه بوده و این واجد سطح متوسط بالا و بالایی از مدیریت بدن هستند. و براساس نظرات راهنما و نتایج این تحقیق می توان گفت: (۱) انجام جراحی زیبایی به عنوان یک رفتار مصرفی منزلت بخش مختص به اقشار ممتاز جامعه نیست و در میان اقشار پایینتر جامعه نیز فراگیر شده است. (۲) اکثریت یافتن اقشار پایین تر از متوسط در بین متقاضیان زیبایی کلینیکی می تواند بیانگر اهمیت اجتماعی زیبایی و تمایل این افراد جهت کسب موقعیت بالاتر و دستیابی به احترام بیشتر باشد؛ (۳) رفتارهای معطوف به زیبایی و جذابیت بدنی به عنوان بخشی از یک سبک زندگی می تواند تمایزبخش اقشار مختلفی باشد واجد تعلق طبقاتی و پایگاهی واحد هستند.
-
- حمیده فرزانه در پایان نامه ای با عنوان “زنان و فرهنگ بدن: عوامل موثر بر گرایش به جراحیهای زیبایی” (دانشگاه علامه طباطبایی سال ۱۳۸۵) به بررسی متغییرهای مستقل موثر بر گرایش زنان به جراحی زیبایی پرداخته است. این متغییرها چنین اند: متغییرهای سن، تحصیلات، وضعیت تاهل. بقیه متغییرهای او عمدتا از بعدی روانشناختی برخوردارند و میل به برتر بودن و دستیابی به اعتماد به نفس بیشتر و همین طور نارضایتی و بیگانگی نسبت به بدن را در بر می گیرند. مورد اخیر که در قالب تصور ذهنی از بدن مورد بررسی قرار گرفته می تواند با ابعاد اجتماعی وسیعتری ارتباط یابد و در سطحی جامعه شناختی مورد بررسی قرار گیرد. در تحقیق حاضر این کار به واسطه بررسی ابعاد اجتماعی هویت و به ویژه تاثیر رسانهها در عصر جهانی شدن انجام پذیرفته است.
-
- سحر آقایاری در پایان نامه “بررسی گرایش زنان به جراحی پلاستیک ” (۱۳۸۲)، که به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران ارائه شده است به بررسی متغییرهای زمینه ای و همینطور متغییرهای پایگاه اجتماعی– اقتصادی و نیز متغییرهای روانشناختی اعتماد به نفس و تصویر بدن پرداخته است. ابزار گردآوری دادهها در این پیمایش پرسش نامه بوده است. در این تحقیقی گرایش زنان به جراحی های زیبایی در شهر تهران را متاثر از عقیده شوهران آنان می داند و بیان می کند که تمایل صاحبان کار در به کارگیری افراد زیبا و خوش اندام برای تصدی برخی مشاغل در اعمال مدیریت بدن زنان موثراست.
-
- محمد روحانی (۱۳۷۹) در رساله ی دکتری خود با نام “مقایسه ویژگی های شخصیتی مراجعه کنندگان جهت عمل رینوپلاستی به درمانگاه ENT بیمارستان امیر اعلم با گروه شاهد بر اساس پرسش نامه شخصیتی MMPI ” با بررسی یک نمونه ۶۰ نفری از مراجعه کنندگان جهت عمل رینوپلاستی به درمانگاه گوش و حلق و بینی، که با یک نمونه ۶۰ نفری از همراهان دیگر بیماران کنترل می شد و از نظر سن، جنس و تحصیلات با نمونه اول همسان شده بود نتیجه می گیرد که از ده ویژگی شخصیتی نابهنجار که از پرسشنامه شخصیتی چند وجهی مینه سوتا استخراج شده است، سه ویژگی در بین افراد گروه رینوپلاستی به طور قابل ملاحظه ای از گروه شاهد بیشتر است. این سه ویژگی عبارتند از: شخصیت نابالغ و رشد نیافته، تمایل به گوشه گیری، مردم گریزی و اشکال در برقراری روابط اجتماعی، هیپوکندریازیس.
۲-۴-۱-۲- مقالهها
-
- رضایی، اینانلو و فکری (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان «مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی» پژوهشی انجام دادهاند. در این تحقیق عوامل اجتماعی موثر در این پدیده بررسی شده است و با بهره گرفتن از روش پیمایشی از مجموع ۶۰۰۰ دانشجوی دختر دانشگاه مازندران بر مبنای فرمول کوکران ۴۰۰ نمونه به روش خوشهای چند مرحلهای انتخاب شده است. دیدگاهای نظری فمنیسم سوسیال، نظریه فوکو، گیدنز و گافمن راهنمای آزمون فرضیات تحقیق میباشد، برای سنجش روایی و پایایی سوالات از ضریب الفای کرونباخ و اعتبار صوری استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان می دهد عوامل مستقیم موثر در مدیریت بدن عبارتند از: مصرف گرایی (r=0/56) فشار اجتماعی (r=0/61) و مصرف رسانهای (r=0/42). این سه عامل ۸۳ درصد تغییرات متغییر وابسته را تعیین مینمایند.
-
- مهدوی و اسفنجیر(۱۳۸۹) پژوهشی با عنوان « بررسی میزان تمایل به مدیریت بدن و کنترل اندام و عوامل موثر بر آن» را انجام دادهاند. این تحقیق با هدف بررسی میزان تمایل به مدیریت بدن و کنترل اندام و عوامل موثر بر آن صورت گرفته است. به این منظور از میان ۳۵۰ نفر از دانشجویان دختر دانشگاه غیر انتفاعی سبزآمل ۲۰۰ نفر به روش تصادفی انتخاب شدند. تحقیق به روش توصیفی از نوع زمینهیابی انجام شد. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه است. نتایج تحقیق نشان داد که: ۱) در تمامی ابعاد هشت گانه تشخص طلبی، تاثیر دوستان و همسالان، تنوع طلبی و نوگرایی، مقاصد جنسی، همانندسازی، معرف طبقه اجتماعی و داشتن هویت بالاترین تاثیر را در تبین متغییر وابسته میزان تمایل به مدیریت و کنترل اندام و بدن دارند.
-
- فاتحی و اخلاصی(۱۳۸۷) تحقیقی با عنوان ” مدیریت بدن و پذیرش اجتماعی بدن” در شهر شیراز با جامعه آماری زنان آن شهر انجام دادند بیان میکنند که براساس یافته هایشان میانگین مدیریت بدن ۸/۶۲% بوده که نشان از میزان توجه بالای زنان به بدن در همه ابعاد گوناگون آن دارد و پذیرش اجتماعی، دینداری، مصرف رسانهای، سرمایه ی فرهنگی، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و سن به ترتیب با ۲۷%، ۳۸%، ۱۶%، ۰۷/۰%، ۲۳%، ۲۳%، از واریانس مدیریت بدن را تبیین میکنند و بیان می کند که مدیریت بدن زنان توأم با پذیرش و تائید اجتماعی است.
-
- خواجه نوری و روحانی و هاشمی (۱۳۹۰) تحقیقی با عنوان «سبک زندگی و مدریت بدن» انجام دادهاند. دادههای پژوهش با بهره گرفتن از روش پیمایشی و با تهیه پرسشنامه خود گزارشی در شهر شیراز نمونهای ۵۰۸ نفری از زنان ۱۵ تا ۶۴ ساله با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحلهای انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان دادند که در سطح تحلیل دو متغییره تمامی سبکهای زندگی با مدیریت بر ظاهر و همچنین تغییر شکل اندام رابطه داشتهاند، اما در تحلیل چند متغییره مشاهده شد که سبکهای مدرن ورزشی- موسیقی، فراغتی، مشارکتهای جدید، مذهبی و در نهایت، موسیقی سنتی روی هم توانستهاند مدیریت زنان در ظاهرشان را با ۴۵ درصد تبیین کنند و متغییرهای سبک مشارمتی جدید، ورزشی- موسیقی جدید، موسیقی قدیمی و در نهایت فراغتی روی هم ۳/۳۰ درصد تغییرات مدیریت تغییر شکل اندام زنان ر تبیین کنند.
-
- رسولی در پژوهشی (۱۳۸۲) به بررسی شاخص های سبک زندگی و نحوه پرداخت آنها در آگهی های بازرگانی تلویزیون ایران پرداخته است. روش به کار رفته در این پژوهش، تحلیل محتوا و پرسشنامه معکوس بوده است. سوال اصلی این بوده است که آیا تبلیغات تجاری در تلویزیون سبک و شیوه خاصی از زندگی را به مخاطبان معرفی میکنند؟ نتایج حاکی از آن بودده است که سه نوع تبلیغات مطرح شده است: الف ) سبک زندگی مبتنی بر نمایش الگوها و ارزشهای مبتنی بر طبقات اجتماعی. ب ) سبک زندگی مبتنی بر مصرف کالاهای فرهنگی و اقتصادی) سبک زندگی مبتنی بر الگوهای مدرن و سسنتی. بدین ترتیب بیشتر الگوها و ارزشهای مربوط به زندگی مدرن طبقات متوسط و مرفه جامعه در تبلیغات عرضه شده است.
-
- میرزایی و امینی ( ۱۳۸۵ ) در پژوهشی با عنوان “تحلیل محتوای پیام های بارگانی تلویزیونی با تأکید بر طبقۀ اجتماعی و سبک زندگی” به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که پیام های بازرگانی در ایران چه نوع الگو و سبک زندگی را تبلیغ میکنند؟ آنها با بیان اینکه پیام های بازرگانی کارکردهای چندگانه ای ایفا میکنند؛ از یک سو به معرفی محصولات و کالاهای مورد نیاز پرداخته و از سوی دیگر جنبۀ گسترش مصرف گرایی را با خود به همراه دارند، به تحلیل آنها در یک مقطع زمانی پرداخته اند. نتایج این پژوهش که با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا انجام شده و جامعۀ آماری آن، پیام های بازرگانی پخش شده قبل و میان پربیننده ترین برنامه ها و سریال های تلویزیونی در شش ماه اول ۱۳۸۴ بوده است، حاکی از آن است که پیام های بازرگانی در ایران به مثابۀ زبان، تولید کنندۀ معانی مصرف است و نمایش دهندۀ سبک زندگی طبقۀ متوسط رو به بالاست. به طوری که این تبلیغات حاوی نمایش ورزش های متعلق به طبقۀ بالا، خیابان های شمال شهر، منازل ویلایی دارای حیاط و استخر و همچنین نمایش برج های بلند و اتومبیل های بالای پانزده تومان در آگهی های بازرگانی است. از سوی دیگر مقولۀ دیگری که نمایانگر ترویج مصرف گرایی به واسطۀ پیام های بازرگانی است اختصاص بیشترین درصد پیام ها به تبلیغات مواد غذایی است.
-
- خواجه نوری و مقدس (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان “رابطه بین تصور از بدن و فرایند جهانی شدن ” انجام داده اند. مطالعه شامل ۲۲۰۰ زن در شهرهای تهران، شیراز و اصفهان است. در ابتدا مطالعات انجام شده را بررسی میکرده، و سپس با بهره گرفتن از نظریه ترکیبی که عمدتا مبتنی بر آرا گیدنز و سپس رابرتسون و همچنین پژوهشهای پیشین بوده است. ۹ فرضیه به آزمون گذاشته شدند. برای جمعاوری اطلاعات روش پیمایش بهکار گرفته شده و با بهره گرفتن از پرسشنامه مقیاس تصور بدن دادههای مورد نیاز جمع آوری شدند. شیوه نمونهگیری مطالعه تصادفی نظاممند بوده است. یافتههای تحقیق نشان دهنده آن است که مدل نهایی تحقیق به ترتیب با بهره گرفتن از شش متغبر نوگرایی، آگاهی نسبت به جهانی شدن، شیوه زندگی، گفتگو در خانواده، سرمایه فرهنگی و وضعیت تاهل نزدیک به ۴۰ درصد از تغییرات تصور بدن در زنان شهرهای تهران، شیراز و اصفهان را تبیین می کند.
-
- بلالی و افشارکهن (۱۳۹۰) در تحقیقی با عنوان «زیبایی و پول، آرایش و جراحی» انجام داده است در این مقاله مفهوم زیبایی به صورتی مختصر کنکاش شده و سپس با استدلالی در خصوص اینکه به باور مردم زیبایی را می توان با پول و تلاش فردی به دست آورد به بحث آرایش و جراحی زیبایی و تاریخچه این دو مقوله درجهان و ایران پرداخته شده است. در بحث ایران به نقش رسانهها و مطبوعات در خصوص ورود فرهنگ زیبایی غربی به ایران صحبت شده است و سپس به آمار مصرف لوازم آرایشی و نیز اقدام به اعمال جراحی در جهان و ایران و روند رو به رشد آن اشاره شده است. در بخش نظریات، سه رویکرد در ارتباط با فرهنگ مصرف لوازم آرایشی مطرح شدهاند. در نهایت نتیجهگیری از بحث ها ارائه شده است.
-
- گلمراد مرادی (۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان ” نقش عوامل جامعه شناختی موثر بر استفاده دختران جوان از لوازم آرایشی” انجام داده است. این پژوهش با روش پیمایش انجام و دادههای آن از طریق پرسشنامه جمع آوری شدند. جامعه آماری کلیه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد واحد اسلامآباد غرب بود. تعداد جامعه آماری برابر ۷۸۴ نفر است. از این تعداد ۴۰۰ نفر براساس نمونهگیری تصادفی ساده برای مطالعه انتخاب شدند. یافتههای پژوهشی نشان می دهد بین متغییرهای، تمایل به جلب توجه، تشخصطلبی، میزان نوگرایی، میزان گرایش دینی و تحصیلات پدر و مادر با بهره گرفتن از لوازم آرایشی رابطه معنیدار وجود دارد. نتایج ضریب رگرسیونی نشان می دهد که شش متغییر متمایل به جاب توجه، میزان تشخصطلبی، میزان نوگرایی، میزان درآمد، وضعیت شغلی و وضعیت تاهل، به ترتیب میزان اهمیتی که در تبین متغییر وابسته داشتهاند، وارد معادله شده و در مجموع مقدار ۵۱ درصد از واریانس متغییر وابسته را تبین نمودهاند.
۱۰- آزاد ارمکی و چاوشیان (۱۳۸۱) تحقیقی با عنوان « بدن به مثابه رسانه و هویت » انجام داده است. این تحقیق به بررسی تجربی فرضیه گسسته شدن شکلهای هویت از موقعیت ساختاری میپردازد. روش تحقیق خوشهای چند مرحلهای بوده است. نمونه این تحقیق شامل ۸۲۵ نفر از ساکنان ۱۸سال به بالای شهر تهران میباشد. یافتههای این تحقیق حاکی از آن است که سطوح گوناگون مدریت بدن رابطه معناداری با متغییرهای که آشکارا ریشه در فرهنگ جامعه (سن، جنس، تحصیلات، سرمایه فرهنگی، دیانت و نگرش سنت به خانواده) دارند، به علاوه نتایج تحقیق نشان می دهد که بین مدیریت بدن و متغییرهای ساختاری مثل پایگاه اقتصادی و شغل رابطه معناداری وجود ندارد.
۱۱-شیرین احمدنیا نیز در مقاله ای با عنوان جامعه شناسی بدن و بدن زنان در سال ۱۳۸۵ در فصلنامه زنان ضمن این که از اهمیت بدن و ضرورت توجه داشتن بر بدن از سوی زنان اشاره دارد به فشارهای فرهنگی اجتماعی موثر بر بدن زنان نیز توجه دارد و معتقد است اساساً الگوی فرهنگی غربی در سطح بین المللی که از طریق رسانههای جمعی و تکنولوژی های نوین ارتباطی تشدید و تسهیل می گردد ارزش های خاصی مرتبط با اشکال و اندازه های بدنی ایده آل و مطلوب مورد تأکید قرار می گیرد به طوری که این گونه ارزش ها به عنوان ایده آل و اهداف عینی بر رفتارهای افراد به ویژه در جوامع مختلف برای هماهنگ کردن یا نزدیک تر کردن خصوصیات بدن خود با این ارزش ها مورد توجه قرار می گیرند. نمونه مشخص که از این ارزش ها مورد توجه قرار می گیرند. نمونه مشخص از این ارزش ها که امروزه در مورد زنان در اکثر جوامع مورد توافق قرارگرفته باریک اندامی است. او همچنین به پیامدهای سوء رژیم های لاغری برای روانی و جسمانی زنان اشاره کرده است. و از نظر جسمانی مشکلاتی که در اثر رژیم های لاغری ممکن است در رشد بدنی آنان اثر بگذارد و در رابطه با مسائل روانی رژیم های لاغری نوعی وسواس خوردن را نیز ایجاد میکنند، به طوری که اگر افراد بیش از مقدار لازم بخورند دچار احساس گناه می شوند
۱۲-محمود بلوچی در تحقیقی که پیرامون جراحی زیبایی بینی انجام داده است (۱۳۷۶)، با بررسی ۸۷ مورد از افرادی که تحت عمل جراحی زیبایی بینی قرار گرفته اند، به این نتیجه رسیده است که ۹۶% علت انجام عمل مزبور به خاطر زیبا شدن بینی و نهایتا زیبا شدن صورت بوده است. سن ۱۸ تا ۳۵ سالگی بیشترین سن انجام عمل بوده است و ۷۵% افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، قبل از عمل جراحی علاوه بر خودشان، پدر، مادر یا همسرشان از وضع بینی آنها ناراضی بودند که در ۶۴% از آنها، این نارضایتی پس از عمل از بین رفته بود. بر اساس نتایج این تحقیقات میزان تحصیلات ۶۳% افراد در این مطالعه، زیر دیپلم بوده است.
۱۳-همچنین علی اصغرسعیدی در مقاله ویژگی های مصرفی که در سال ۱۳۸۴ منتشر نمود در ابتدا از فرهنگ مصرفی و پس از آن به روند این که چگونه شد که بر بدن پرداخته شد و شاخه ای به عنوان جامعه شناسی بدن شکل گرفت صحبت می کند. او در مقاله اش معتقد بود که بدن به عنوان اُبژه در نظریه های جامعه شناسان شناخته شده است و بدن را به مثابه ماشین می داند که در امر رژیم گرفتن و ورزش کردن چنان باید تحمل کند که در حقیقت با انواع وسائل به اندازه گیری آن می پردازد. او معتقد است تبلیغات هم ایده ای خاص از نوعی بدن و شکلی مطلوب ازبدن ارائه می کند و آن را توسعه می دهد و افراد را مجبور می کند که اگر می خواهید این لباس را بپوشید باید این شکل بدن را داشته باشید.
۲-۴-۲- تحقیقات انجام گرفته در خارج کشور
-
- تن (۱۹۷۹) تاثیر تبلیغات رسانه ای بر ملاک های زیبایی را مورد بررسی قرار داد. او با قرار دادن عده ای از افراد در معرض پیام های رسانه ای در مورد زیبایی، نشان داد افرادی که در معرض این پیام ها بودند به نسبت افرادی که در معرض آنها نبودند، ویژگی هایی چون جذابیت جسمی، صورت زیبا و تناسب اندام را با اهمیت تر تلقی می کردند. این تحقیق با بهره گرفتن از مدل آزمایشی کلاسیک صورت گرفت و تاثیر پیام های رسانهای درباره زیبایی بر افراد مواجه با این پیامها را تایید نمود. با این وجود این تحقیق، گروه های مختلف افراد متاثر از رسانهها را از یکدیگر متمایز نکرد و به عبارت دیگر افراد را بر حسب میزان و نوع تاثیر پذیری از این پیامها در دسته های مختلف قرار نداد (امیدی ۱۳۹۰: ۱۴)
-
- رابینسون[۱۴۷] (۲۰۰۳) در تحقیق با عنوان “شیوه پوشش، تاثیر گذاری بدن و مدیریت بدن” دریافت که شرکت در برنامههای کاهش وزن با بالا رفتن جذابیت بدن رابطه دارد. زنان بیشتر آن نوع لباسهایی میپوشند که آن قسمت از بدنشان را نشان دهد که از آن راضی هستند. آنها (زنانی که در برنامه کاهش وزن شرکت کرده بودند) لباسهایی را نمیپوشند که آن قسمت از بدنشان را نشان دهد که از آن رضایت ندارند. از طرف دیگر یافتههای این تحقیق نشان داد که شیوه پوشش با سن و وضعیت تاهل در ارتباط است. زنانی که برای کاهش وزن شرکت میکنند از لباسهایی استفاده میکنند که ظاهر آنان را بهتر سازد و تصور آنان را از بدنشان بهبود بخشد. آنان به مرور که در برنامه کاهش وزن شرکت میکنند اگر تصور و رضایت آنان از بدنشان افزایش پیدا کند با جدیت برنامهها را دنبال میکنند و در کاهش وزن موفقتر عمل میکنند.
-
- راد و لنون[۱۴۸] (۲۰۰۰) در تحقیق با عنوان “تصور از بدن و مدیریت ظاهر[۱۴۹]” به این امر میپردازد که زیبایی در تمامی فرهنگها به عنوان یک ارزش محسوب می شود و آن ممکن است به خودی خود برای بعضی افراد خصوصا برای زنان یک هدف باشد. صورتی زیبا، اندامی باریک و تناسب اندام امروزه معیاری برای زیبایی زنان محسوب می شود. جمعیت مورد مطالعه شامل دانشجویان دختر ۹۹ کالج در آمریکا، بین سنین ۱۹-۲۴ سال است. ابزار تحقیق پرسشنامه بوده و نمونه آماری تحقیق نیز ۲۰۸ نفر بوده است. آنان در نتایج خود دریافتن زنان خیلی سریع یاد میگیرند که ظاهر خود را جهت رسیدن به ایدهآلهای فرهنگی مدیریت نمایند که نوعا شامل تنظیم وزن و تمیز نگهداشتن خود جهت برآوردن هنجارهای مورد انتظار میباشد. چنین انتظارات فرهنگی قویا ما را درمورد اینکه راجع به بدن خود چگونه احساسی داشته باشیم تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین آن میزان از مدیریت ظاهر از جمله رژیم غذایی، ورزش، استفاده از وسایل آرایشی، جراحیهای زیبایی و انتخاب پوشش را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، بهعلاوه نتایج یافتههای تحقیق نشان داده که بعضی بر این باور بودند که داشتن تناسب اندام، بدنی باریک و ظاهری آراسته، شادی و موفقیت را به همراه خود دارد. در ضمن یافتهها حاکی از این است، زمانی تصور از خود تحت تاثیر ظاهر قرار می گیرد که آزمودنیها خود را با افراد دیگر مقایسه میکردند. همچنین زمانی که این مقایسه با افرادی بود که لحاظ ظاهر از آزمودنیها بالاتر بودند تصور آنان از خود منفی و در غیر این صورت تصور آنان از خود مثبت بود.
- لنون و راد (۱۹۹۴) در تحقیق دیگری تحت عنوان ” رابطه بین نگرش به نقشهای جنسیتی، رضایت از بدن، عزت نفس و مدیریت ظاهر در زنان” به بررسی این موضوع در بین ۱۹۴ نفر از دانشجویان دانشگاه با میانگین سنی ۲۱ سال پرداختهاند. ابزار این تحقیق پرسشنامه بوده است. یافتههای تحقیق نشان می دهد که: ۱- نحوه نگرش به نقش جنسیت و رضایت از بدن، با عزت نفس به صورت مثبتی در رابطه است ۲- رضایت از بدن همبستگی بیشتری با عزت نفس دارد تا نگرشهای سنتی به نقشهای جنسیتی. ۳- زنانی که دارای عزت نفس بالایی هستند نسبت به زنانی که دارای عزت نفس پایینی میباشند کمتر درگیر فرایند مدیریت ظاهر می شوند.۴- هم زنانی که دارای نگرش سنتی به نقشهای جنسی و هم زنانی که دارای نگرشهای غیر سنتی به نقشهای جنسی هستند به مدیریت ظاهر توجه دارند و ۵- اینکه توجه زیاد به مدیریت ظاهر با عزت نفس رابطه معکوس دارد