• سرمایه انسانی نمایانگر ذخیره دانش سازمان است که توسط کارکنان تجلی می یابد. همچنین سرمایه انسانی، توانایی های جمعی یک سازمان در استخراج بهترین راه حل ها از دانش افراد است (۲۴)

• • • کارکنان یک سازمان سرمایه فکری را از طریق شایستگی ها، طرز فکرها و زیرکی فکری خود خلق می کنند. این شایستگی ها شامل مهارت ها، تحصیلات و طرز فکر کارکنان است که اجزای رفتاری آنها را تحت پوشش قرار می دهد. زیرکی فکری، فرد را قادر می سازد تا عملیات را تغییر داده و راه حل های نو آورانه ای را برای حل مشکلات سازمانی ابداع نماید (۵۹).

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• هودسون^[۴۷] سرمایه انسانی را به صورت ترکیبی از وراثت، تحصیلات، تجربه و طرز فکر کارکنان درباره زندگی و کسب و کار معرفی می کند (۲۲)

• سرمایه های انسانی در قالب پتانسیل های بالقوه و اساسی سازمان نیز تعریف شده است (۶۲).

ب) ارزش آفرینی از درون سرمایه های انسانی
همان گونه که پیش از این ذکر گردید، در بسیاری از مقالات و کتاب ها بحث سرمایه های فکری با دانش و مدیریت دانش در کنار هم آورده می شود. دلیل این امر این است که اگر چه این دو بحث از هم مجزا هستند اما هم پوشانی و تلاقی هایی با هم دارند. می توان گفت سرمایه های فکری و مدیریت این سرمایه ها بر دو حوزه مختلف تحقیقاتی متمرکز است:

• تمرکز بر بحث دانش و مدیریت دانش

• تمرکز بر بحث ارزش و خلق درآمد برای سازمان

این دو جریان مختلف منجر به ارائه شیوه های متفاوتی در بحث مدیریت سرمایه های فکری گردیده اند:

• متمرکز بر دانش و فعالیت های یادگیری (خلق ارزش برای سازمان)

متمرکز بر کسب و کار فعالیت های مالی (استخراج ارزسش از دل داشته ها و تبدیل آن به دارایی‌های مالی). نمودار ذیل تلاش می کند تا با زبان ساده این دو مفهوم مختلف را یکجا گرد هم آورده و نقش هم پوشانی میان آنها را در ادبیات علمی مشخص نماید.
۲) سرمایه های رابطه ای
سرمایه‌های رابطه‌ای (سرمایه مشتری) عبارت است از مجموع تمامی دارایی هایی که روابط شرکت با محیط برون سازمانی را مدیریت می نماید. این سرمایه شامل روابط با مشتریان، سهامداران، عرضه کنندگان، رقبا، دولت، موسسات قانونی و جامعه است. اگرچه مهم ترین قسمت سرمایه های رابطه ای، روابط مشتری است لیکن نباید تنها بر این دسته از روابط متمرکز گردید. سرمایه های رابطه ای در اصل بازتابی از عملکرد بلند مدت شرکت ها است و سرمایه های رابطه ای با میزان انطباق سازمان با محیط اطراف خود مرتبط است و شامل میزان وفاداری مشتری، شهرت شرکت و رابطه آن با عرضه کنندگان و در نهایت سیستم های باز خور مشتری است (۳۱).
مکنا^[۴۸] معتقد است سه گام برای برقراری روابط با محیط برون سازمانی وجود دارد:

• درک محیط

• همگام شدن با محیط

• بر قراری روابط با محیط

در زنجیره ارزش، سازمانها متعهد به ایجاد روابط با کلیه بخش های محیط (مشتری، عرضه کننده، شرکا، و…) هستند. تحقیقات نشان می دهدکه توجه به بازار تاثیر مستقیمی بر نرخ سود آوری و سهم بازار شرکت دارد (۳۱).
الف) سایر تعاریف سرمایه های رابطه ای

• سرمایه رابطه‌ای دانش متمرکز بر خلق ارزش از روابط سازمان با مشتریان فعلی و آتی خود است و بیانگر پتانسیل سازمان در استفاده از نا مشهود های برون سازمانی است. (۲۴).

• سرمایه بازاری (سرمایه رابطه ای) به شایستگی سازمان برای مدیریت و ادغام روابط خارجی با سهام داران بیرونی اطلاق می شود (۶۲).

۳) سرمایه های ساختاری
بعد سازمانی در سرمایه فکری تحت عنوان سرمایه سازمانی ( ساختاری) معرفی می گردد. سرمایه سازمانی مجموعه دارایی هایی است که توانایی خلاقیت سازمان را ممکن ساخته و بهبود می بخشد. ماموریت سازمان، چشم انداز، ارزش های اساسی ، راهکارها، سیستم های کاری و فرایندهای درونی سازمان می تواند در زمره این نوع دارایی ها محسوب شود. سرمایه سازمانی یکی از اصول زیر بنایی خلق سازمان های یادگیرنده است. حتی اگر کارکنان یک سازمان دارای توانایی ها و قابلیت های کافی باشند؛ در صورتی که ساختار سازمانی مرکب از قوانین و سیستم های ضعیفی باشد نمی توان از این قابلیت ها و استعداد های کارکنان در جهت خلق ارزش و دستیابی به عملکرد برتر سازمانی استفاده نمود. توجه به این نکته ضروری است که اگر سازمان، سرمایه گذاری کلانی بر فناوری نماید اما کارنان توانایی استفاده از این فناوری را نداشته باشند این سرمایه و به تبع آن سرمایه سازمانی، مفید و موثر نخواهد بود (۲۴).
الف) سایر تعریف سرمایه های ساختاری

• سرمایه ساختاری شامل همه مخازن دانش غیر انسانی در سازمان است که شامل پایگاه داده ها، چارت های سازمانی، دستور العمل های فرایندی، راهکارها و هر آن چیزی است که به سازمان ارزشی بیشتر از دارایی های مشهود آن می دهد (۲۲).

• سرمایه ساختاری هر آن چیزی است که شب هنگام زمانی که افراد به خانه های خود می‌روند در سازمان باقی می‌ماند (۵۹).

• سرمایه ساختاری عبارت از سخت افزار ها و نرم افزار ها، پایگاه داده ها، ساختار سازمانی، حق اختراع ها، مارک‌ها تجاری و سایر توانایی های و قابلیت ها سازمانی است که بهره‌وری کارکنان را مورد حمایت قرار می‌دهد (۳۴)

ب) مالکیت های معنوی و سرمایه های ساختاری
مالکیت های معنوی در بسیاری از شرکت ها به عنوان جزئی از سرمایه های ساختاری شناخته می شوند. سرمایه های ساختاری شامل فرایندهای اجرایی و اداری، روش شناسی های تکنیکی و فنی، فرایند ها، رویه ها و همچنین ساختار سازمانی هستند. به بیان دیگر سرمایه های ساختاری روابط گزارش دهی، قدرت، وظایف و نقش ها را در میان سرمایه های انسانی سازمان مشخص و تعریف می کنند. مالکیت ها معنوی نیز شامل حقوق انحصاری و امتیازات خاص هر سازمان هستند که بنیان تمایز میان هر شرکت و رقبا را شکل می دهند.
یکی از مدل های اولیه نشان دهنده رابطه تنگاتنگ میان سرمایه های ساختاری و سایر عناصر سرمایه های فکری در سازمان های دانش محور است.
۲-۲-۶- ۴-تحقیقات انجام شده در مورد سرمایه‌های فکری
بونتیس (۱۹۹۸) تحقیقی را به عنوان سرمایه های فکری با مطالعه اکتشافی و بررسی مدل ها و شاخص های سرمایه های فکری در کشور کانادا انجام داد. این تحقیق نشان داد که بین اجزای سرمایه های فکری روابط متقابلی وجود دارد و سرمایه های انسانی، ساختاری و رابطه ای بر عملکرد تجاری اثرات قابل توجهی دارند (۲۴).
بونتیس (۲۰۰۰) و همکارانش در صنایع خدماتی و تولیدی کشور مالزی تحقیقی را با عنوان بررسی رابطه بین سرمایه های فکری و عملکرد تجاری انجام دادند. این تحقیق نشان داد که میان اجزای سرمایه های فکری روابط متقابلی وجود داشته است و این سرمایه ها بر روی عملکرد تجاری تاثیر دارند (در حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد) (۲۲).
بونتیس(۲۰۰۴) و همکاران تحقیقی را در شرکت های نرم افزاری مصر با موضوع رابطه میان سرمایه های فکری و عملکرد سازمانی انجام دادند که متاسفانه به دلیل عدم وجود داده های مناسب جهت سنجش سرمایه های فکری، نتایج آن گزارش نشده است.
در تحقیق دیگری که توسط بوزبورا (۲۰۰۰) در صنایع کشور ترکیه انجام شد این نتایج به دست آمده: هر دو سرمایه انسانی و رابطه ای بر ارزش دفتری و بازاری شرکت ها دارای تاثیرات مستقیم و مثبت هستند. در این تحقیق به دلیل عدم وجود داده های دقیق، ارزش دفتری و بازاری شرکت ها به صورت کیفی و پرسش نامه ای سنجیده شده است. در ضمن رابطه قوی میان سرمایه های رابطه ای و انسانی در زمره نتایج این تحقیق ارائه گردید.
در سال ۲۰۰۰ تحقیقاتی درکشورهای مختلفی همچون دانمارک، سوئد و… با هدف شناسایی و اندازه گیری سرمایه های فکری انجام گرفته است.
پروژه مریتورن^[۴۹]: این پرژه در سال ۲۰۰۰ به وسیله کمیسیون اروپایی تامین مالی شد. هدف این پروژه بلند مدت ۱۰ ساله، ارائه رهنمود برای اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری به منظور بهبود تصمیم گیری مدیران و سهامداران بود (۶۱).
در سال ۲۰۰۵ نیز تحقیقی مشابه با تحقیق مالزی در کشور تایوان و در صنعت فناوری اطلاعات صورت گرفت و روابط میان سرمایه های فکری و عملکرد در برخی مدل های علی موردد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج تحقیقات مالزی تایید گردید (۶۹).
مطالعات فراوانی توسط سازمان برای همکاری و توسعه اقتصادی از سال ۱۹۸۲ در زمینه سرمایه فکری در کشورهای اروپایی مانند هلند، نروژ، سوئد و دانمارک و ایرلند و… دراین حوزه صورت گرفته است (۴۶).