پاسخ
ارائه چند تعریف متداول و کاربردی فهم واژه تنیدگی را آسانتر می کند . “سیله” تنیدگی را مجموعه واکنشهای عمومی انسان نسبت به عوامل ناسازگار و غیرمنتظره خارجی یا به عبارت ساده ، اختلال در سیستم سازگاری و تطبیق بدن با محیط خارجی تعریف می کند(سیله ، ۱۹۷۴(. از دیدگاه وی هرگاه تعادل و سازگاری ارگانیسم به علت عوامل مخل خارجی از بین رود ، فرد دچار تنیدگی می گردد .
از دیدگاه “رابینز” تنیدگی حالتی پویا است که در آن فرد با موقعیتها و فرصتها ، موانع و محدودیت ها یا نیازها و انتظاراتی مواجه می گردد که نتایج حاصل از آنها برای او مهم است . اما امکان نتایج مذکور نامطمئن و غیرقابل پیش بینی دقیق می باشد(رابینز ، ۱۹۹۳) . بدین ترتیب احتمال نامشخص وقوع نتایج ناخوشایند و مهم بودن عوامل مذکور به وجود آورنده تنیدگی در فرد می باشد . به عنوان مثال زمانی که ارزشیابی برای یک کارمند بسیار مهم است و در ضمن او اطمینان ندارد که در آن موفق خواهد بود یا خیر ، دچار تنیدگی می شود .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

“ایوان سویچ” و “ماتسون” تنیدگی را به زبان ساده “تأثیر و تأثر ارگانیسم و محیط” تعریف می کنند ، ولی بلافاصله یک تعریف کاربردی تفضیلی بدین شرح به آن می افزایند: “این تأثیر و تأثر نوعی پاسخ انطباقی است که با میانجی گری ویژگیهای شخصی و یا فرآیندهای روان شناختی تحقق مییابد . یعنی معلول هر نوع عمل خارجی ، موقعیت یا واقعه ای است که شخص را در برابر تقاضاهای خاص جسمانی و یا روان شناختی قرار می دهد"(لوتانز ،۱۹۸۹ : ۱۹۵).
۲-۳-۱- فیزیولوژی تنیدگی
به نظر “سیله” تنیدگی ، عکس العمل نامشخص بدن در مقابل هرگونه تقاضای وارد شده به آن می باشد . پس از اینکه موجود زنده رویداد تنیدگی زا را دریافت کرد مثل هر دریافت دیگر یک رشته پاسخ را در دستگاه عصبی ایجاد می کند . مهمترین واکنشها در بخش بسیار مهمی از مغز به نام “هیپوتالاموس”^[۶۱] روی می دهد . “هیپوتالاموس” شامل مراکز کنترل بسیاری از اعمال گوناگون بدنی است . این مراکز گوناگون به طرق متفاوتی تحریک می شوند و در نتیجه مجموعه ای از واکنش های فیزیولوژیک در بدن به وقوع می پیوندد . “سیله” مجموعه تمامی این پاسخها را “نشانگان سازگاری کلی”^[۶۲] نام نهاد(اردوآبادی ، ۱۳۸۱) . “سیله” آن را “کلی” نامید . زیرا تنیدگی بر چندین عضو از اعضای بدن اثر می گذارند . کلمه “سازگاری” به تحریک نظام دفاعی بدن جهت برقراری تعادل مجدد آن اشاره دارد و “نشانگان” معین می کند که اجزای فردی عکس العمل کم و بیش با یکدیگر رخ می دهد و در واقع با یکدیگر بستگی دارند(ایوان سویچ و ماتسون ، ۱۹۸۰) . نشانگان سازگاری دارای سه مرحله است: “واکنش اخطار”^[۶۳] ، “مقاومت^[۶۴]” و “فرسودگی^[۶۵]“(سیله ، ۱۹۷۶) .
در مرحله واکنش اخطار یک عامل تنیدگی زای خارجی نظام درونی تنیدگی را تحریک می نماید . در این مرحله تعدادی واکنش های فیزیولوژیکی و شیمیایی نظیر افزایش ترشحات غده هیپوفیز ، آدرنالین و حساسیت شدید حواس به وجود می آید . اگر عامل تنیدگی زا تداوم یابد ،"نشانگان سازگاری کلی"وارد مرحله مقاومت می شود . دراین مرحله بدن ، اندام یا نظام لازم را برای مقابله با تنیدگی به یاری می طلبد . بالاخره اگر عامل تنیدگی زا به مدت طولانی ادامه پیدا کند احتمال دارد اندوخته مکانیسمهای سازگاری مرحله دوم به پایان برسد و انسان تحلیل برود . هنگامی که این حالت حادث می شود ممکن است شخص به مرحله “واکنش اخطار” بازگردد و دوباره این فرایند رابا یک اندام یا نظام دیگر آغاز نماید(لوتانز ، ۱۹۸۹) . تکرار چنین فرآیندی برای انسان سنگین می باشد و اثرات نامطلوبی را به همراه دارد .
“شفر”^[۶۶] توالی وقایع در نشانگان سازگاری کلی را در قالب نمودار نشان داده است (شفر ، ۱۳۷۲).
نمودار ۲-۲-۴ توالی وقایع در نشانگان سازگاری کلی
عامل تنیدگی زا
حادثه داخلی یا خارجی
ادراک و ارزیابی شناختی
نبرد یا گریز
سالم
مرحله اول:واکنش اخطار
G.A.S
متوقف می شود
خطرناک
رفتار موفق
بی تاثیر
موثر
G.A.S
نقصان می یابد
متوقف می شود
مرحله سوم::فرسودگی
مرحله دوم::مقاومت
تصمیم گرفته شده
۲-۳-۲-استرس یا فشار روانی
استرس واژه ای است در اصل به معنی فشار و نیرو که از علم فیزیک گرفته شده و امروزه برای بیان فشار روانی– تنی کاربرد عام یافته است. در جهان فیزیکی هرگاه فشاری بر چیزی وارد شود کنشی بر آن وارد می کند ، ثبات اجزای درونی آنرا بر هم می زند و تنشی در آن پدید می آورد بر می آشوبد و سرانجام آن شی را به واکنش می اندازد. در مهندسی گفته می شود که هرگاه فشار وارده از مقاومت شی درگذرد آن شی متلاشی می شود و از وضعیت موجودش در می آید.
به عبارت بسیار کلی و ساده استرس حالتی است در روان و تن که ناشی از وارد شدن فشارهای روانی یا جسمی به فرد می شود(جی ، مورهد و گریفین ، ۱۳۸۹).
فشار روانی را عکس العمل فرد به عوامل جدید یا تهدید کننده در محیط کاری تعریف کرده اند(آرنولد و فلدمن ، ۱۹۸۸)
فشار روانی را پاسخی دانسته اند که فرد برای تطبیق با یک وضعیت خارجی متفاوت با وضعیت عادی به صورت رفتاری ، روانی و یا جسمانی از خود بروز می دهد.
روانشناسان و دیگر صاحب نظران استرس نیز می گویند ، روی هم جمع شدن رویدادهای زندگی که سازگاری فرد را با وضع موجودش بر هم می زند موجب موجب استرس می شود(راندل و التمایر).
فشار روانی شرایطی است که در آن یک فرد با یک فرصت و محدودیت در مورد آنچه مورد نظرش است مواجه می شود و نتیجه کار نامطمئن ولی با اهمیت است. فشار روانی ، وضعیتی است که در آن محیط نوعی تقاضا دارد که بیم آن می رود خارج از توانایی های فرد و منابع موجودش باشد^[۶۷].
استرس از کلمه لاتین استرینگر مشتق شده است که به معنای در آغوش گرفتن ، فشردن و باز فشردن است. در علم پزشکی امروز معادلات و برداشت های مختلفی از آن می شود “اضطرار"و “اجبار” نسبت به محرک ها ، هیجان نسبت به واکنش های روانی که ایجاد می گردد ، اضطرار و اجبار نسبت به تغییرات فیزیولوژیک ناشی از آن این برداشت ها هستند^[۶۸].
۲-۳-۲-۱-سندروم سازگاری عمومی
طبق نظر هانس پاسخ فردی که در معرض استرس قرار می گیرد از الگوی عام و یکسانی پیروی می کند و این الگوی معین را سندروم سازگاری عمومی می گویند.این الگو سه مرحله دارد که عبارتند از:
مرحله هشدار : در این مرحله بدن پاسخ اولیه ای در برابر عامل استرس زا از خود نشان می دهد. این مرحله زمان کوتاهی را در بر می گیرد که درآن بدن مقاومت کوتاهی از خود نشان می دهد ، در این مرحله تغییراتی در بدن رخ می دهد تا آنرا برای پاسخگویی فوری آماده کند. ضربان قلب تند می شود ، فشار خون بالا می رود و قند آزاد می شود تا انرژی لازم برای عمل فراهم کند.
مرحله مقاومت:در صورتی که عامل استرس زا بقوت خود باقی بماند مرحله دوم یا مقاومت فرا می رسد ، در این مرحله پاسخ های اولیه که در مرحله هشدار ظاهر شده بودند جای خود را به ناسازگاری طولانی تر می دهند ، در این مرحله تلاشی مداوم از جانب فرد صورت می گیرد تا با عامل استرس زا سازگاری برقرار کند یا با آن خو بگیرد .
مرحله از پا درآمدن: این اصطلاح بدین معنی است که بدن نمی تواند به مبارزه خود با عامل استرس زا ادامه دهد ، انرژی لازم برای سازگاری تمام می شود و فرد از توان می افتد . بنابراین وجه مشخصه مرحله سوم عبارت است : از دست دادن مقاومت در برابر عامل استرس ، فرسودگی و از پا در آمدن.
نمودار ۲-۳-۲-۱-سندروم سازگاری عمومی^[۶۹]
مرحله سوم
مرحله دوم
مرحله اول
فرسودگی
مقاومت
اخطار
سطح مقاومت
معمولی فردی
عکس العمل
در برابر وقایع
۲-۳-۲-۲-عوامل سازمانی موثر در ایجاد فشار روانی