مدیر مدرسه ‌به‌ عنوان‌ نماینده ‌آموزش‌ و پرورش‌ منطقه‌ مسئول‌ حسن‌ اجرای‌ فعالیت‌های آموزشی‌، پرورشی‌، مالی‌ و اداری‌ مدرسه‌ می‌باشد.^[۱۹۲]«مدرسه زیر نظر مدیر مدرسه اداره می‌شود^[۱۹۳]. مدیر مدرسه به عنوان نماینده آموزش و پرورش منطقه مسئول حسن اجرای فعالیّت‌های آموزشی، مالی و اداری مدرسه می‌باشد و در کلیه امور مدرسه مسئولیّت دارد…»^[۱۹۴]
هم چنین باید دانست نحوه‌ی اداره مدرسه بسیار مهم است. مدیران مدارس نقش بسیار مهمی در برقراری روابط انسانی در مدرسه و توفیق کارکنان و سلامت جسمی، روانی و اخلاقی دانش‌آموزان دارند. مطابق با شرح وظایف مصوب معاونان مدارس در سطوح مختلف، وظایف و مسئولیّت‌هایی را از جمله: رسیدگی و مراقبت مستقیم و مستمر بر نحوه رفتار و حرکات دانش‌آموزان، کنترل و نظارت بر حضور و غیاب آنان و بررسی علت غیبت آن‌ها و اطلاع‌رسانی به والدین به عهده دارند.
مشاوران مدرسه نیز وظیفه شناسایی دانش‌آموزانی که دارای مشکل و ناهنجاری‌های رفتاری هستند را بر عهده دارند و کوشش در انجام مشاوره و آشنا کردن دانش‌آموز و اوّلیای آنان با آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و در صورت لزوم ارجاع دانش‌آموزان دارای مشکلات و ناهنجاری حاد به مراکز تخصصی و در نهایت در پیشگیری از مشکلات اخلاقی و رفتاری دانش‌آموزان را عهده دار هستند.
بند چهارم) معلم و مربی
در تعریف معلم، اگر بگوییم که به تعداد دانش‌آموزان هر جامعه می‌توان تعریفی برای معلم بیان کرد به دور از ذهن نمی‌باشد. چون هر آموزنده‌ای به آموزگار خود یک نگاه خاص و منحصر به خود را دارد. با این وصف عنوان شد که:«معلم و مربی به فردی اطلاق می‌شود که رسالت خطیر تربیّت دانش‌آموزان را در نظام تعلیم تربیّت رسمی عمومی بر عهده دارد.»^[۱۹۵]موضوع مادّه ۱۲ قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش مصوب فصل اوّل سند وظایف معلمان در شرح وظایف مصوب در سه حیطه آموزشی، پرورشی و اداری می‌باشد. از جمله نظارت کامل بر رفتار و کردار دانش‌آموزان و ارشاد آنان با توجّه به اصول و شیوه تربیّت اسلامی، حضور در کلاس و نظارت لازم در برقراری و حفظ نظم در کلاس مسئولیّت‌هایی را به عهده دارند.«مسئولیّت‌مدنی آموزگار نیز از یک منظر تابع قواعد عمومی مسئولیّت‌مدنی است.»^[۱۹۶] چنان چه به مباشرت سبب خسارت دانش‌آموزی شود طبق م ۳۲۸ ق.م و اگر به تسبیب باشد طبق م۳۳۱ و مادّه ق.م.م مسئول می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مربیان نیز مطابق با شرح وظایف مصوب نظارت بر نحوه رفتار دانش‌آموزان، شناسایی ناهنجاری‌های رفتاری و مشکلات خانوادگی دانش‌آموزان را به عهده دارند. درخصوص مربیان ورزش، مربیان کارگاه، آزمایشگاه، مربی و سرپرست اردویی و وظا یف هریک در مباحث بعدی بدان خواهیم پرداخت.
گفتار چهارم) فضا‌های آموزشی و انواع آن
اجرای برنامه‌های آموزشی و پرورشی، مستلزم تهیه و تدارک تسهیلات و تجهیزات لازم می‌‌باشد . کلیه فضاها نظیر: ساختمان، تأسیسات مدرسه، آزمایشگاه، کارگاه، کتابخانه، زمین ورزش، نمازخانه، سالن غذا خوری وخوابگاه در فضاهای شبانه روزی دستشویی آبخوری که به اقتضای کار آموزشی متعلق به مدارس است ؛ جز فضای آموزشی محسوب می‌شود.
بند اوّل) مدرسه و انواع آن
الف) تعریف مدرسه
مدرسه، محلی است که کودکان نیازهای دانشی و اطلاعاتی خود را از افرادی مجرب و صاحب دانش و آشنا به اصول کلاس‌داری و تدریس می‌آموزند. در کنار آن، به ایجاد ارتباط با هم‌کلاسی‌های خود پرداخته ؛ از این طریق به مهارت‌های اجتماعی دست پیدا می‌کنند.«مدرسه جایی است که بچه‌ها در آن طرز معاشرت با دیگران را فرا می‌گیرند.»^[۱۹۷]
ب) انواع مدرسه
با توجّه به تعریفی که برای مدرسه ارائه شد، هم اکنون برای آموزش و پرورش دانش‌آموزان و در بعضی موارد برای افراد بزرگسال مدارس و دوره‌های تحصیلی مشخصی وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود.
۱) مدارس دولتی: مدارس دولتی به مدارسی گفته می‌شود که کلیه امور آموزشی و پرورشی و اداری و مالی این مدارس به وسیله دولت و کارگزاران آن صورت می‌گیرد.
۲) مدارس شاهد: مدارس شاهد نیز از مدارس دولتی هستند که درصدی از دانش‌آموزان این مدارس را فرزندان خانواده شهدا تشکیل می‌دهند.
۳) مدارس نمونه دولتی: مدارس نمونه نیز طبق شرایطی شاگردان مستعدتری را می‌پذیرند.^[۱۹۸]
۴) مدارس استثنایی: مدارسی که برای دانش‌آموزان روشندل، ناشنوا، عقب مانده ذهنی تأسیس می‌شود.
۵) مدارس غیردولتی: مدارسی که از طریق مشارکت مردم مطابق با اهداف، ضوابط و برنامه‌ها و دستورالعمل‌های عمومی وزارت آموزش و پرورش تحت نظارت آن وزارتخانه تأسیس واداره می شود.^[۱۹۹]
۶) مدارس خارجی: مدارسی هستند که سفارتخانه‌های کشورهای خارجی برابر مقررّاتی خاص و به منظور تدریس به فرزندان اتباع خود تأسیس می‌کنند.
۸) مدارس تطبیقی: مدارس تطبیقی مدارسی هستند که برای آماده شدن دانش‌آموزانی که به زبان فارسی نمی‌دانند و مایل به ادامه تحصیل در مدارس ایرانی هستند تأسیس می‌شوند.
۹- مدارس هیات امنایی: حسب مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در راستای کمک به اجرای ماده ۱۳ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۱۴۴ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و به منظور ارتقای کیفیّت برنامه‌های آموزشی و تربیّتی مدارس، جلب و توسعه مشارکت‌های مردمی و خیرین در اداره امور مالی و اجرایی مدارس، مدارس دولتی واجد شرایط به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند.
خلاصه، می توان گفت؛در مدرسه است که فرد یاد می‌گیرد چگونه ساعاتی را از افراد خانواده خود دور بوده و حس استقلال طلبی و استفاده از اراده خویشتن برای مواجهه با انواع مسایل و مشکلات را تجربه کرده و از این طریق بتواند«خوداتکایی» را تمرین کرده و به دست آورد.
بند دوّم) فضای کارگاه
برخی از آموزش‌ها در کارگاه تحت نظر مربی انجام می‌گیرد که در آن افراد به منظور یادگیری و یافتن راه حل مسایل دور هم جمع شده و در جریان حل مساله و نتیجه‌گیری مشارکت می‌نمایند.
الف) فضای استاندارد کارگاه
فضای مناسب برای این که تمام مخاطبان بتوانند به صورت میزگرد استقرار یابند به طوری که امکان تعامل چهره به چهره وجود داشته باشد. فضای مناسب برای اینکه مخاطبان بتوانند در گروه‌های ۳ تا ۵ نفری گرد هم آیند. وسایل کمک آموزشی(وایت برد، کامپیوتر، شبکه، ویدئو پروژکتور و…) در دسترس باشد.
حتی المقدور با پوستر، تابلوهای نمایشی، نشریه‌ها، پیام‌های ترویجی، نمودار، اطلاعیه‌ها و بخشنامه‌های مختلف در رابطه با موضوع آراسته شود.
ب) ظرفیت استاندارد کارگاه
ظرفیت گنجایش فضای اصلی کارگاه‌ها باتوجّه به نوع کارگارگاهی و نوع انجام فعالیت‌ها تعیین می‌شود . بر مبنای نوع فعالیّت نیز امکانات و تجهیزات استقرار صحیح ماشین آلات، وسایل کارگاهی و سخت‌افزاری فراهم می‌شود.
بند سوم) فضای آزمایشگاه
یکی از این مکان‌های مهم مدرسه آزمایشگاه‌ها هستند. به طور معمول انجام آزمایش در آزمایشگاه صورت می‌گیرد. بنابراین فعالیت‌های آزمایشگاهی باید طوری سازماندهی شوند فرصت‌های زیادی به منظور مشاهده، طرح سوال و کشف حقایق به وجود آید. در خصوص فضای آزمایشگاه عنوان شد که:
ساختار فیزیکی آزمایشگاه باید به نحوی طرح‌ریزی گردد که برای کارهای گروهی یا انفرادی دانش‌آموزان مناسب بوده و تمامی ابزارها و مواد شیمیایی پس از انجام آزمایش در جای اوّلیه خود قرار گیرند. باید توجّه ویژه‌ای به فضا، مهندسی ساختمان و شیوه چینش سکوها و میزهای کار آزمایشگاهی نمود. تبدیل انبارهای تاریک به آزمایشگاه یکی از خطاهای جبران‌ناپذیر مسئولین مدارس می‌‌باشد که بدون آگاهی از اهمیت محیط آموزشی آزمایشگاه، به این اقدام دست می‌‌زنند.^[۲۰۰]
با توجّه به گسترش استفاده از فعالیت‌های آزمایشگاهی و نوسازی و ساخت مدارس جدید، در این بخش ویژگی فیزیکی یک آزمایشگاه شیمی از لحاظ فضا، ظرفیت، امکانات مورد بررسی قرار می‌گیرد
بند چهارم) فضای ورزشی و تفریحی
بخشی از فضاهای آموزشی به فضاهای ورزشی اختصاص دارد.با توجّه شرایط سنی و جنسی برای دانش‌آموزان فعالیّت‌های ورزشی برنامه‌ریزی می‌شود فضاهای ورزشی در مدارس به طور عمده به دو دسته، فضاهای ورزشی روباز و فضای ورزشی روپوشیده تقسیم می‌شود.زمین ورزشی، حیاط مدارس فضاهای روبازی هستند که عمده فعالیّت‌های معلم تربیّت‌بدنی و دانش آموزان در این فضا ها انجام می‌گیرد. وجود فضاهای روباز در مدارس نه فقط از جنبه حرکتی و ورزشی سازنده است، بلکه از نظر تربیّتی و عاطفی اجتماعی نیز فواید مثبتی دارد.^[۲۰۱] سالن‌های ورزشی متعلق به آموزش و پرورش فضاهای روبسته‌ای هستند که به طور معمول برای تمرین تیم‌های ورزشی منطقه یا ناحیه و هم‌چنین سایر فعالیّت‌های آموزشی مربوط به کانون‌های ورزشی استفاده می‌شودند این سالن‌ها برای استفاده دانش‌آموزان در کلاس‌های عادی تربیّت‌بدنی ساخته نشداند.^[۲۰۲]
با توجّه به گرایش عمومی جامعه به ورزش سالن‌های ورزشی سرپوشیده امروزه از اهمیّت بالایی برخوردار هستند. هم‌چنین در طول سال تحصیلی به منظور ایجاد شور و نشاط برای دانش‌آموزان و عملیاتی کردن برخی از اهداف پرورشی و تربیّتی برنامه‌های درسی و فوق‌برنامه در خارج از کلاس درس و مدرسه در فضاهای تفریحی نظیر ۱) استخرها ۲)اردوگاه‌ها ۳)سالن‌های نمایش اجرا می‌شود.
نتیجه این مبحث باتوجّه به وسعت معنایی آموزش و پرورش هرچند تعیین هدف‌های آموزش و پرورش امر ساده و آسانی نیست ، این مهم در سند تحوّل راهبردی نظام تربیّت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران تبیین گردید، بنا به ضرورت تحوّل در نظام آموزشی کشوری اصلاح ساختار تشکیلات و نظام مدیریت آموزش و پرورش با رویکرد تمرکززدایی و مشارکت‌جویی و تقویت و کارآمد کردن شوراهای آموزش و پرورش مناطق و تحققّ مدرسه محوری به عنوان یکی از راهکارها مطرح گردید. با تعیین چارچوب و با وجود قوانین و مقررات مربوط متأسفانه در مقام اجرا بعضاًاز«دست خوش» اعمال نظرات و خواسته‌ی اشخاص مصون نبوده است. کلیه عوامل آموزشی، اعم از معلم های عادی و معلمان فنّی نیز علاوه بر رسالت خطیر معلمی مسئولیّت‌مدنی ناشی از شغل خود را عهده‌دار هستند و در مواقع بروز حوادث در صورت انتساب مسئولیّت باتوجّه به میزان نقش و میزان تأثیر هر یک در ورود خسارت، مسئول می‌باشند و مکلف به جبران خسارت خواهند بود.
مبحث دوّم: مسئولیّت‌مدنی اشخاص در برابر فعالیّت دانش‌آموزان
در این مبحث به بررسی مسئولیّت‌مدنی اشخاص در برابر فعالیّت دانش‌آموزان پرداخته خواهد شد. این مبحث در چهار گفتار ارائه می‌گردد گفتار اول مسئولیّت مقامّات اداری در آموزش و پرورش، گفتار دوم مسئولیّت معلمان گفتار، سوم مسئولیّت سرپرست یا محافظ صغیر و مجنون(ماده ۷ قانون مسئولیّت‌مدنی) و گفتار چهارم مسئولیّت‌مدنی دولت در برابر دانش‌آموزان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
گفتار اوّل: مسئولیّت مقامات اداری در آموزش و پرورش
بند اوّل) مسئولین اداری آموزش و پرورش در وزارت
در جهت تحققّ وظایفی که وزارت آموزش و پرورش بر عهده دارد، علاوه بر دفاتر و ادارات کل ستادی که در مرکز(تهران) دایر می‌باشد. وزیر آموزش و پرورش در کنار شورای عالی آموزش و پرورش که ریاست آن با رئیس جمهور می‌باشد^[۲۰۳] وزیر، مدیریت و رهبری امورآموزش و پرورش را برعهده دارد.
«در هر سازمان هرشخص به نوبه‌ی خود مسئولیّت دارد . اصل سلسله مراتب افراد را چون حلقه‌های زنجیر به هم مرتبط می‌سازد. وظایف از طریق دوایر بین اعضای سازمان تقسیم می‌شود.»^[۲۰۴]
به طور خلاصه اصل مسئولیّت را در اداره آموزش و پرورش می‌تواند در سطوح زیر مشاهده نمود.
بند دوّم) مسئولین اداری آموزش و پرورش در ادارات کل
مدیریت اجرایی و اداره امور آموزشی ادارت کل آموزش و پرورش، زیر نظر یک مدیرکل صورت می‌گیرد. مدیر کل از سوی وزیر آموزش و پرورش به این سمت منصوب می‌گردد و عهده‌دار امور در چهارچوب قانون و اجرای دستورالعمل‌های وزارت متبوع می‌باشد.
بند سوم) مسئولین اداری آموزش و پرورش در مدیریت‌ها
مدیر اداره آموزش و پرورش عهده‌دار نظارت دقیق و مستمر بر نحوه ی رفتار، کردار کارکنان و دانش‌آموزان و نظارت بر حسن انجام وظایف و کوشش در ایجاد هماهنگی بین آن‌ها. مدیریت اجرایی و اداره امور آموزشی هر شهرستان زیر نظر مدیر صورت می‌گیرد. اداره آموزش و پرورش، به تناسب گستردگی فعالیّت‌های اداری، مالی و آموزشی دارای معاونانی است که به طور معمول همان وظایف آموزش و پرورش استان را در سطح محدودتری انجام می‌دهند.هر یک از ادارت آموزش و پرورش در شهرستان و نمایندگی به تناسب جمعیت دانش‌آموزان گستردگی خدمات آموزشی و اجرایی، دارای واحدهای اداری، مالی و آموزش و پرورشی است که در زمینه ارائه خدمات به واحدهای آموزشی فعالیّت دارند. هم‌چنین آن‌ها امور مربوط به کارکنان، برقراری آموزش ضمن خدمت برای معلمان و مدیران، گسترش فضای آموزشی، تدارک تجهیزات مورد نیاز واحدهای آموزشی را بر عهده‌دارند.^[۲۰۵]
در مجموع مدیریت‌های آموزش و پرورش شهرستان و مناطق شخصیت‌های حقوقی مستقلی نیستند بلکه شخصیت آنان وابسته به آموزش و پرورش می‌باشد.
بند چهارم) اولیای آموزشی و مسئولیّت‌های شغلی آنان
اولیای آموزشی در مدارس اعم از مدیر، معاونین آموزش و پرورش، مدیر، معاون و معلم مدرسه افرادی هستند که برحسب سمت و شغل دارای صلاحیت لازم بوده و به موجب ابلاغ و مطابق باشرح وظایف پست سازمانی انجام وظیفه می‌کنند که به طور اختصار به هریک پرداخته می‌شود.
الف) مسئولیّت مدیر
در سال ۱۳۷۹ شورای عالی آموزش و پرورش نخستین‌بار آیین‌نامه ی اجرایی مدارس را به تصویب رساند. بر اساس مادّه ۱ این آیین‌نامه مدرسه مهم‌ترین نهاد تربیّتی و آموزشی و نیز اصلی‌ترین رکن نهاد تعلیم و تربیّت معرفی شد.«ارکان مدرسه را به این ترتیب معرفی کرد:^[۲۰۶]
۱- مدیر مدرسه ۲- شورای مدرسه ۳- انجمن اوّلیا ۴- شورای معلمان ۵- شورای دانش‌آموزی.»