از طرفی دستیابی به اهداف تعیین شده استراتژیک بر اساس سند چشم انداز صنعت نفت، که ازجمله آن می توان به افزایش و یا حداقل، حفظ سهم ایران در بازار جهانی نفت با توجه به افزایش جهانی تقاضا برای نفت و گاز اشاره کرد، در عصر کنونی بر ضرورت اکتساب و به اشتراک گذاری دانش های ضمنی و آشکار (شامل سرمایه های فکری، دانش پروژه ها، استانداردهای کاری و…) تاکید می کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این درحالیست که با توجه به تجارب دیگر شرکت های بین المللی بزرگ نفتی مانند شل و بریتیش پترولیوم در زمینه مدیریت دانش، ولی متاسفانه تا کنون در وزارت نفت سیستم جامع مدیریت دانش انجام نشده و فقط در سطح ثبت تجارب در شرکت های نفت، گاز و پتروشیمی انجام شده است.
۸-۳٫ چالشهای فراروی پژوهش و فن آوری در صنعت نفت
الف) چالشهای سیاست گذاری
۱) نبود سیاست گذاری یکپارچه در حوزه پژوهشی صنعت نفت.
۲) فقدان متدولوژی مشخص و یکپارچه برای تعیین اولویت های پژوهشی.
۳) فقدان رویکرد یکپارچه در تعیین سبد پژوهش و فنآوری های مورد نیاز.
۴) فقدان تمرکز در بودجه بندی پژوهشی و واگذاری طرح های پژوهشی متناسب با اولویت های صنعت نفت.
۵) نبود ارتباط و یکپارچگی مؤثر میان موضوعات مهندسی ساخت و تولید و مهندسی طراحی پایه با مراکز پژوهش و فن¬آوری.
۶) مشخص نبودن چگونگی انتقال و ارزیابی تکنولوژی در صنعت نفت.
۷) خلاء وجودی یک مرکز جامع و یکپارچه برای رصد تکنولوژی به منظور تصمیم¬سازی مؤثر.
۸) عدم حضور مؤثر مراکز رشد و پارک¬های علم و فنآوری در فرایند تبدیل ایده به محصول و انتقال تکنولوژی.
۹) شفاف نبودن اهداف پژوهش درون صنعت در تعامل با مدیریت¬های پژوهش و فن¬آوری شرکت ها.
۱۰) فقدان متدولوژی مناسب در تجاری سازی محصول (فرایند ایده تا بازار).
۱۱) خلاء وجودی قطب های علمی” تخصصی در فعالیت های حوزه بالادستی صنعت نفت.
چالش های مقرراتی:
۱) دوگانگی تصمیم گیری برای جذب، ارتقاء و جبران خدمات شاغلین واحدهای مجری دورن صنعت به دلیل تبعیت دوگانه از مقررات حاکم بر دو وزارت¬خانه نفت و علوم.
۲) نبود مکانیزم¬های تشویقی مناسب در مقررات موجود برای جلب بخش خصوصی در انجام فعالیت های تجاری سازی.
۳) ناکارآمدی مقررات جذب و نگه داشت پژوهش ران.
۴) فقدان قوانین و مقررات مدون برای رعایت حق مالکیت فکری.
چالشهای اجرایی:
۱) کارآمد نبودن ساختار سازمان مدیریتها وواحدهای پژوهش و فن آوری در شرکت ها.
۲) فقدان یک بانک اطلاعاتی جامع و در برگیرنده عناوین و چکیده پروژه¬های انجام شده و در دست اقدام، مجریان، امکانات، نیازمندی ها و اولویتهای صنعت نفت.
۳) عدم استفاده مناسب از ظرفیتهای بالقوه مراکز مجری پژوهش در صنعت نفت.
۴) ضعف ارتباط و هماهنگی میان واحدهای پژوهشی و فن آوری با واحدهای طراحی، مهندسی و عملیاتی صنعت نفت.
۵) نبود نقش مؤثر پژوهش در توسعه و انتقال تکنولوژی.
۶) ارتباط ضعیف میان مهندسین مشاور در زمینه های مهندسی پایه با مراکز مجری پژوهش.
۷) کم علاقگی مهندسین مشاور کشور برای فعالیت در زمینه های مهندسی پایه.
چالش های نظارتی:
۱) عدم پیش بینی ساختار مناسب نظارتی در زمینه پژوهش و فن آوری.
۲) نبود نظارت اثربخش بر ارکان واحدهای پژوهشی.
۳) عدم به کارگیری شاخص های مناسب برای نظارت بر اجرای پژوهش ها.
۸-۴٫ کلیات نظام جامع راهبری پژوهش، فنآوری و نوآوری وزارت نفت
باتوجه به مواد اشاره شده، دستیابی به اهداف چشم انداز بیست ساله کشور در عرصه صنعت نفت از طریق نظام نامه سابق پژوهش امکان¬پذیر نبود. بهمین دلیل باعنایت به سیاست¬های کلی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در صنعت نفت که بر گسترش پژوهش¬های بنیادی، کاربردی و توسعه ای و ایجاد پتانسیل جذب، ایجاد و توسعه فنآوری و صدور دانش و خدمات فنی و مهندسی انرژی در سطح بین المللی و ارتقای فن آوری در صنایع یاد شده تأکید فراوانی داد و همچنین باتوجه به اهداف برنامه راهبردی وزارت نفت که دست یابی به فن آوری های پیشرفته در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی را برای نیل به جایگاه اول علم و فن آوری منطقه در افق ۱۴۰۴ پیش بینی کرده و با رویکرد بررسی راه کارها و ایجاد هماهنگی های لازم در پژوهش، فنآوری و نوآوری وزارت نفت و شرکت های تابعه، نظام جامع پژوهش، فن آوری و نوآوری وزارت نفت در اجرای ماده ۱۰ قانون تأسیس این وزارتخانه، بازآرایی و ابلاغ گردیده است.
این نظام نامه به پیشنهاد معاون پژوهش و فن آوری وزارت نفت در تاریخ ۲۴/۳/۸۹ در ۸ بند و ۲۱ تبصره به تصویب رسیده و آئین نامه های اجرایی آن توسط معاونت یاد شده ابلاغ و جایگزین آیین نامه¬ها و نظام نامه های پژوهشی قبلی گردید.
در این نظام نامه اهداف کلی، اصول و مبانی، ارکان نظام و حدود وظایف حوزه معاونت پژوهش و فن آوری، مدیران پژوهش و فن آوری شرکت های اصلی و تابعه و ترکیب کارگروه های تخصصی و مجریان سطوح مختلف به گونه ایی تعریف شده است که با اجرای آن، برای تحقق اهداف نظام پژوهش، فن آوری و نوآوری در سطح وزارت نفت بستری مناسب آماده شده و امکان رقابت پذیری صنعت نفت در سطح فن آوری های بین المللی حاصل می گردد.
نظام جامع پژوهش، فن آوری و نوآوری صنعت نفت با بهره گرفتن از رویکرد ترکیبی “نظام نوآوری بخشی” و “نظام مدیریت فن آوری” طراحی شده است. این نظام مشتمل بر مجموعه ای از کارکردها یا فعالیت ها است که در نهایت، شرایط را برای خلق، انتشار و بهره برداری از دانش و فن آوری به گونه ایی که منجر به اثربخشی در سازمان میگردد، فراهم می نماید.
نقش آفرینان این نظام، وزارت نفت، شرکت های اصلی و تابعه و نهادهای علمی و پژوهشی موجود در صنعت نفت مانند پژوهشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعت نفت، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی، پژوهشکده ازدیاد برداشت و شرکت پژوهش و فن آوری پتروشیمی می باشند که در رابطه تعاملی با یکدیگر و نیز با قطب های علمی کشور بصورت همگرا، موجبات تحقق اهداف صنعت و اجرای راهبردهای توسعه پژوهش و فن آوری، مطابق با سیاست ها و روندهایی که شورای سیاست گذاری و نظارت راهبردی پژوهش و فن آوری در سطح صنعت نفت اتخاذ می نماید، همه ساله ارزیابی و در دوره های معین مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.
شرح اجمالی مندرجات نظام نامه:
در ابتدای نظام نامه، واژگان و مفاهیمی چون پژوهش پایه، پژوهش کاربردی، پژوهش توسعه ای، فنآوری، محصول، انتقال فنآوری، مستندسازی فنآوری، محصول، انتقال فنآوری، مستند سازی فنآوری، نظام مدیریت فنآوری، نوآوری بخشی، مدیریت دانش، توسعه دهندگان فنآوری یا مراکز انباشت دانش (هاب)، قطبهای پژوهش و فنآوری، شرکتهای توسعه دهنده (Developer) و سبد پژوهش و فنآوری تعریف و تعیین حدود شده اند. سپس اصول، فروض و رویکرد مبنای آن با عناوینی چون سیاستگذاری متمرکز و اجرای غیر متمرکز، نظام تفکیک شده و تعاملی سه سطحی، سیاستگذاری و نظارت راهبردی، هماهنگی و برنامه ریزی و اجرا، بهره برداری وارزیابی پروژه ها، ضرورت تغییر و تحول از صنعت نفت منابع پایه به صنعت نفت دانش پایه، چابک سازی، توانمندی سازی، اثربخش نمودن و سازمان دهی نقش آفرینان نظام پژوهش، فنآوری و نوآوری صنعت نفت و بهره برداری از برون سپاری فعالیتهای پژوهش و فنآوری به شبکه های ملی و بین المللی و تعامل مؤثر با نهادهای نظام ملی نوآوری و نهادهای بین المللی مطرح شده است.
اهداف استقرار نظام نامه:
اهداف استقرار نظام نامه عبارت است از پایش و رصد هوشمندانه تحولات علم و فنآوری و آینده نگاری در صنعت نفت به منظور افزایش بهره وری (کارایی و اثربخشی) در حوزه پژوهش، یکپارچه سازی و همسوسازی اولویتهای پژوهش و فنآوری صنعت نفت درعرصه مدیریت دانش و کارکردهای خلق، انتقال، انتشار، بکارگیری و بهره برداری از دانش و فنآوری، افزایش توانمندیهای نقش آفرینان پژوهش، فنآوری و نوآوری صنعت نفت و جهت گیری یکپارچه در عرصه های پژوهش، آموزش و توسعه فنآوری مستندسازی تجربیات فنی و دانش مدیریتی و علمی موجود در صنعت نفت، تغییر در چگونگی شکل گیری توانمندهای پژوهش و فنآوری صنعت نفت از رویکرد مبتنی بر خرید فنآوری به رویکرد یادگیری فنآوری، توسعه درون زا و ارتقای توان فنآوری داخلی، تقویت تقاضامحوری و پاسخ گویی پژوهش و فنآوری به نیازهای علمیاتی و طرحهای توسعه ای صنعت نفت، توسعه همکاریهای همه جانبه با نهادهای صنعتی و علمی و فنی کشور مؤسسات بین المللی به منظور کاهش تهدیدها و چالشهای بالقوه و بالفعل صنعت نفت، تقسیم کار و واگذاری نقشهای مناسب به نقش آفرینان پژوهش و فنآوری صنعت نفت، فراهم کردن زیرساختهای نظام پژوهش و فنآوری با تقویت منابع انسانی ماهر و متخصص، تأمین منابع مالی مورد نیاز و ایجاد زیر بناهای مورد ئیاز و ایجاد زیربناهای مورد نیاز توسعه فنآوری، تقویت و حمایتاز پژوهشگراان، مخترعان، نوآوران و کارآفرینان بویژه در بخشهای خصوصی و غیردولتی در جهت اهداف و نیازهای صنعت نفت.
۸-۵٫ سطوح تفکیکی نظام جامع راهبری پژوهش، فنآوری و نوآوری وزارت نفت
همانگونه که شرح آن رفت، این نظام در سه سطح “سیاستگذاری و نظارت راهبردی"، “هماهنگی و برنامه ریزی” و “اجراء، بهره برداری و ارزیابی پروژه ها” تفکیک شده است.
به رغم این تفکیک، سطوح یاد شده به شرحی که در ادامه می آید در تعامل و هماهنگی کامل با یکدیگر قرار دارند.
سطح یک: سیاستگذاری و نظارت راهبردی:
این سطح که در برگیرنده نقشهای معاونت پژوهش و فنآوری وزارت نفت و شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی پژوهش و فنآوری این وزارتخانه میباشد، ایفای نقشهای حاکمیتی و سیاستگذاری را بشرح ذیل برعهده دارد:
۱) تعیین سیاستها و برنامه های کلان صنعت نفت در حوزه پژوهش، فنآوری و نوآوری.
۲) تعیین سبد پژوهش و فنآوری شرکتهای اصلی و اعتبارات آن.
۳) تعیین پروژه های مشترک صنعت نفت و اعتبارات آن.
۴) تجمیع سبد پژوهش و فنآوری شامل سبد شرکتهای اصلی و پروژه های مشترک و اعتبارات آن از طریق راه اندازی پایگاه اطلاعاتی پروژه ها.