۶– ۲ –رقابت تسلیحاتی در فضا و قوانین مخاصمات مسلحانه

استفاده از زور در فضا نه تنها به‌صورت حق برجنگ"jus ad bellum” بلکه به‌ صورت حق در جنگ"jusin bello” نیز مورد قضاوت و بررسی قرار می‌گیرد.^[۱۴۹] صرف‌نظر از اینکه این زور به چه عنوان در فضا بکار گرفته شده است و با کنار گذاشتن مسئله کیفیت یک درگیری نظامی، قوانین اندک اما مهمی به عنوان قوانین کاربردی در هر نوع درگیری‌های نظامی از جمله ضرورت نظامی، بشر دوستانه، تناسبی و تبعیتی اتخاذ شده است.^[۱۵۰] با این حال این اصل نمی‌تواند به عنوان یک پیش‌فرض درنظر گرفته شود که همین قوانین کاربردی در درگیری‌های فضایی به دلیل محیط بی‌نظیر و مشخصات عملیات فضایی قابل اعمال خواهد بود یا خیر؟ خوشبختانه، درگیری نظامی در فضا بدین درجه و در این زمان رخ نداده است. با این حال می توان پیش بینی کرد که یک روز فضاء ماوراء جو تبدیل به بُعد چهارم جنگ افزاری خواهد شد و در نتیجه به نظامنامه خاص خود از حقوق جنگ فضایی در فضا نیازمند خواهد بود. در عین حال برای در نظر گرفتن حقوق مخاصمات مسلحانه در فضا بهترین روش آن است که ابتدا قوانین موجود را اینچنین در نظر بگیریم:^[۱۵۱]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول، باید قوانین مخاصمات مسلحانه موجود در خشکی، دریا و هوا که می تواند قابل تعمیم به محیط فضا باشد در نظر داشت.
دوم، باید یاد آور شد که معاهده فضا به ‌طور اساسی در شکل دادن یک قاعده حداقلی اصرار می‌ورزد و بنابراین ممکن نیست تعلیق یا فسخ شود.^[۱۵۲]بنابراین می توان برخی قواعد مشخص را به طور خاص برای تأکید روی قوانین موجود، جهت قانونمند کردن فعالیت‌های نظامی در فضای خارجی مورد توجه قرار داد. به‌طور کامل اهداف برجسته در پیشرفت و توسعه یک حق در بلو فضایی نباید این گونه باشد که:"تخلف از قوانین یا در هر مسئله مهم دیگری از قوانین قبلی” حاکم بر گونه های دیگر جنگ می‌باشد، بلکه باید قوانین مورد قبول و حاکم را به گونه ای گسترش داد که درگیریهای نظامی در فضا را نیز در برگیرد.^[۱۵۳] بنابراین، قوانین رایج کنونی در درگیری‌های نظامی یک نقطه شروع مقطعی می‌باشد تا زمانیکه صدور فرمان یا قوانین بعدی بتواند به استفاده نظامی از فضا قابل تغییر باشد. یکی از این قوانین قابل کاربرد در فضا پروتکل ضمیمه اول (API) ژنو(۱۹۷۷)است. جالب است به بند ۳ماده‌ ۴۹ این پروتکل اشاره شود که تصریح می‌کند پروتکل ضمیمه اول سال ۱۹۷۷ در مورد تمام انواع جنگ‌های موجود که ممکن است روی جمعیت غیرنظامی، افراد غیرنظامی یا اهداف غیرنظامی تأثیر بگذارد به کار گرفته می‌شود. بند ۳ ماده ۴۹ پروتکل ضمیمه اول (۱۹۷۷) بیان می‌کند که جنگ زمینی، دریایی یا هوایی باید تابع قوانین وضع شده در بخش چهارم از این پروتکل باشد که مربوط به توجه و حفظ جمعیت غیرنظامی در مقابل تأثیرات جنگی می‌باشد. این موضوع ممکن است مورد بحث قرار گیرد که ابعاد ارائه شده در این پروتکل جامع نمی‌باشد ولی به هر حال این قوانین در درگیری‌ها، درهر بعدی از جنگ که مشمول فضا نیز هست و روی جمعیت غیرنظامی یا اهداف غیرنظامی تأثیر گذار باشد به کار گرفته می‌شود و قابل اعمال است.
حال باید دید که آیا قوانین موجود در مخاصمات مسلحانه، اگر تنها در مقام قیاس باشد مناسب برای به کارگیری در جنگ فضایی است یا خیر؟ البته این بدون غرض‌ورزی در قدم نخست نیاز به وضع قوانین جدید و سپس خارج نمودن قوانین غیر ضروری از طریق اقدام آینده دولت‌ها دارد. به عنوان مثال، این سند، پروتکل ضمیمه اول ۱۹۷۷، روی دو کاربرد مهم مقررات مخاصمات مسلحانه بازتاب دارد که می‌توان این دو کاربرد را در مورد مخاصمات در فضا اینگونه بیان کرد:
اول : محافظت از محیط فضایی.
دوم: قانون هدف‌گیری در فضا.

۱ –۶– ۲ – حفاظت از فضا در هنگام بروز درگیری‌های نظامی

نگرانی قواعد کاربردی مخاصمات مسلحانه برای حفاظت محیط می‌تواند در ۲ مورد بررسی شود: ابتدا قوانین مخاصمات مسلحانه به تاثیر جنگ روی محیط می‌پردازد، دوم این که این قانون به کاربرد محیط به عنوان ابزاری برای جنگ نگاه می‌کند.^[۱۵۴] بند ۳ماده‌ ۳۵ وماده ۵۵ این قانون API^[155] جنبه‌ اول مداخله‌ قانون ستیز نظامی با محیط را بررسی می کند. صحیح است که فرض کنیم هر دو قانون متعلق به مفاد قوانین عرفی هستند.^[۱۵۶]بند۱ماده ۵۵ درباره‌ حفاظت از جمعیت غیرنظامی در زمین بحث می‌کند که کاربرد آن در جنگ زمینی محدود است. با این حال بند ۲ماده ۳۵ آنچنان محدود نیست و از این‌رو می‌توان این ماده را با یک تفسیر صحیح، به تمام انواع جنگ‌ها گسترش داد.^[۱۵۷]این امرکه این ماده همچنین مشمول جنگ فضایی می‌باشد می‌تواند از طریق تفسیر «محیط طبیعی» واژه‌ای که در دو ماده‌ قانونی ذکر شده اما بدون تعریف باقی مانده آشکار و روشن شود. همان‌طور که هر دوی این ماده ها به نظر می‌رسد نظریه‌های بومی را اتخاذ کرده باشند که در آنها، محیط طبیعی اغلب به «سیستم وابستگی حل نشدنی بین ارگان‌های زنده و محیط بی‌روح آنها» اطلاق می‌گردد.^[۱۵۸] در یادداشت کمیته‌ بین‌المللی صلیب سرخ آمده است که «مفهوم محیط طبیعی باید در حالت وسیع‌تری درک شود تا محیط زیستی که در آن طبیعی زندگی می‌کنند را پوشش دهد.^[۱۵۹]» منبع معتبر دیگری اظهار می کند که محیط، فضای زندگی، کیفیت زندگی و سلامت بشر، از جمله نسل های آتی را نیز پوشش می دهد.^[۱۶۰]
برخی بر این عقیده هستند که اگر این واژه در وسعت بیشتری درک شود «مفهوم محیط» می‌تواند این‌گونه تفسیر شود که «شامل مداری که بشر در آن حضور دارد» باشد.^[۱۶۱]برای وضع قوانین مشابه و قابل اجرا در همه ‌مدارهای اطراف اجرام آسمانی، این اصل باید مورد توجه قرار گیرد که در مکان‌هایی که نسل‌های آینده ممکن است در آن ساکن باشند یا حداقل در مدار اطراف اجرام آسمانی یا روی آن حضور داشته باشند اجرام و مدارها باید توسط قانونی که از محیط فضایی محافطت می‌کند پوشش داده شود. نهایتاً افراد نباید تعجب کنند اگر یک طرح پیشنهادی راه خود را از طریق میز مذاکره برای اظهار حفاظت از کل فضای خارجی به عنوان محیطی که روی پیشرفت بشریت مؤثر است، پیدا کند.^[۱۶۲]
قرارداد ۱۹۷۷ درباره‌ منع استفاده‌ نظامی از تکنیک‌های اصلاحی محیط ^[۱۶۳] که مربوط به کاربرد عمدی این‌گونه تکنیک‌ها می‌باشد، بحث می‌کند.^[۱۶۴]حائز اهمیت است که این قرارداد تنها به استفاده نظامی از تکنیک‌های اصلاحی محیط (ماده ۱) محدود شده است. این پیمان به‌صورت آشکار قابل استفاده برای فضاء ماوراء جو شده است.^[۱۶۵]اگر اینگونه باشد، کاربرد نیرو در فضا اثرات خود را پس از درگیری‌های نظامی به شکل مخروبه‌های فضایی بر جا می‌گذارد و تولید خرابه‌ها در فضا تنها یک مسئله‌ زیست محیطی نمی‌باشد خرابه‌های فضایی می تواند اثر مشابهی همانند یک سلاح داشته باشد.^[۱۶۶] تلاش زیادی لازم است تا آسیب خرابه های فضایی به محیط را به حداقل رساند و از آسیب رسیدن به دارایی‌های فضایی غیر جنگجویانه جلوگیری بعمل آورد. قانون مخاصمات مسلحانه در فضا باید برروی این موضوع بازتاب بیشتری داشته باشد.

۲ –۶– ۲ –اهداف نظامی

برای تعریف اهداف نظامی، که امروز با وسعت بیشتری مورد پذیرش است، باید به بند ۲ماده ۵۲ از API رجوع کرد.^[۱۶۷]این ماده قصد دارد بین اهداف غیرنظامی و نظامی که در ماده ۴۸ (API) آورده شده است تمایز بگذارد. بند ۲ماده ۵۲ آزمایشی را بیان نموده تا یک هدف را به عنوان هدف نظامی شناسایی کند. ابتدا یک هدف نظامی باید، در طبیعت، موقعیت، هدف یا کاربری خود، کمک مؤثری به فعالیت نظامی کند. در پارامتر “طبیعت” ، یک هدف هنگامی نظامی بودن آن تصدیق می‌شود که در ساختار نظامی وارد شود. در پارامتر “موقعیت” اغلب به نحوه قرار گرفتن ساختار در نقطه استراتژی توجه می شود. جالب است که این تعریف می‌تواند شامل یک مدار شود.^[۱۶۸]در توصیف “کاربری"، معیارها اغلب استفاده دو گانه را نشان می‌دهند و از سوی دیگر تخریب قسمت یا کل هدف، تسخیر یا خنثی‌سازی آن، باید یک فایده‌ مطلق نظامی داشته باشد.^[۱۶۹]
سؤالی که مطرح می شود این است که آیا یک دارایی غیرنظامی که عملکرد‌های نظامی برای یک یا هر دو طرف متخاصم را اجرا می‌کند می‌تواند یک هدف نظامی در نظر گرفته شود یا نه؟^[۱۷۰]این سؤال مربوط به اهداف استفاده دوگانه می‌شود که اهداف مورد استفاده چه به‌صورت همزمان و یا به ‌صورت جایگزینی، همانند اهداف غیرنظامی در نظر گرفته می‌شوند. قوانین کاربردی مخاصمات به صراحت از چنین اصطلاحی (اهداف استفاده دو گانه) استفاده نمی‌کند بلکه تنها در باره ‌اهداف نظامی و غیرنظامی صحبت می‌کند و همچنین بیان می‌کند که یک هدف غیرنظامی ممکن است به یک هدف نظامی تبدیل شود. جالب است که از جانب دولت ها پیشنهاد شده است که ابزار خاص ارتباطی، مشمول بند ۳ماده ۵۲ (API) قرار بگیرند که در این ماده بیان شده است در مورد شک بین نظامی یا غیر نظامی بودن هدف، فرض بر غیر نظامی بودن آن است.^[۱۷۱]ماهواره‌ها گرچه به‌صورت آشکارا در این ماده ذکر نشده‌اند اما نقش مهمی در زیربنای ارتباطات امروز ایفا می‌کنند. با این حال، ماهواره‌ها دقیقاً شامل این ماده نشده اند، شاید به دلیل استفاده نظامی بسیار محتمل آنها در زمان جنگ باشد.این موضوع، همچنین تا حدودی مربوط به معیار “هدف” می‌شود. بنابراین بطور کلی بند ۳ماده ۵۲ (API)در مورد کاربری ابزار ارتباطی درمخاصمات مسلحانه نظامی به کار گرفته می شود.
علاوه ‌براین، تعداد زیادی مسائل تناسبی وجود دارد که هدف‌سازی را یک قانون بغرنج می‌کند. بند ۵ماده۵۱ وبند۱ماده۵۷ API))بیان می‌کنند که فواید نظامی حاصله نباید کمتر از آسیب های محیطی و غیر نظامی باشد.^[۱۷۲]این مطلب در مورد دارائی‌های غیرنظامی مورد استفاده برای اهداف نظامی، همین‌طور دارائی‌های نظامی که خدمات غیرنظامی را فراهم می‌کنند بکار گرفته می‌شود.^[۱۷۳] قضاوت در این موضوع، ممکن است به علت مالکیت چند ملییتی دارائی‌ها و همچنین دارایی های بی طرف، پیچیده‌تر شود.^[۱۷۴]در التزام به، به حداقل رساندن صدمات، در مخاصمات باید خرابه های فضایی نیز محاسبه گردند. باید یاد آور شد که تأثیرات پر انعکاس یا طولانی مدت قابل پیش‌بینی، قسمتی از موانع قانونی جاری در هدف‌سازی درنظر گرفته نمی‌شوند، اما به نظر می‌رسد با این حال کشورها را نگران کند.^[۱۷۵]این موضوع می‌تواند توسط جوامع پیشرفته از لحاظ فنی توضیح داده شود که این امر به سیستم‌های پیچیده و کامل (مدنی- نظامی) شبکه‌ها و زیر بناها نیازمند است.^[۱۷۶]با این حال، این سیستم‌ها اغلب از ماهواره‌هایی استفاده می‌کنند که احتمال می رود وسایل نظامی باشند. حمله به این ماهواره‌ها ممکن است بخش‌های اعظمی از جوامع دنیای مدرن (از جمله قابلیت‌های پاسخ ضروری پزشکی و دیگر قابلیت‌ها) که به داده های این ماهواره‌ها و ارتباط با آنها وابسته اند را دچار آسیب و مشکل جدی نماید.

۳ –۶– ۲ – تدابیر پیشگیرانه از نظر حقوق بین الملل

موضوع دیگری که ممکن است رعایت قوانین درگیری‌های نظامی در جنگ فضایی را پیچیدهتر کند مربوط به اتخاذ تدابیر پیشگیرانهمی‌باشد. در جنگ‌های زمینی و هوائی، طرف‌های مخاصمه وظیفه دارند تدابیر پیشگیرانه ‌لازم درهنگام حمله ماده۵۷API))و در مقابل تأثیرات حمله ماده ۵۷ API اتخاذ نمایند .مادهAPI 57 در کنار قوانین دیگر متذکر می‌شود که اهداف حملات نباید هدف‌های غیرنظامی ‌باشند. ماده API58 شامل لزوم جدا کردن اهداف غیرنظامی تحت کنترل از اهداف نظامی است.^[۱۷۷] در حالی که وظیفه پیشین ممکن است توسط قرارداد ثبتی تسهیل گردد^[۱۷۸]، این حقیقت که یک بخش نسبتاً بزرگی از دارائی‌های فضایی از کاربرد دوگانه و یا پتانسیل آن برخوردارند موضوع را پیچیده و بغرنج می‌کند. این طبقه‌بندی از دارائی‌ها، جدا کردن عملکردهای نظامی از غیرنظامی را واقعاً غیر ممکن می‌سازد. به علاوه این احتمال نمی‌تواند کنار گذاشته شود که یک روز جنگ فضایی ممکن است به همان صورتی که جنگ دریایی پیشرفت کرده پیش رود.
کتاب راهنمای سن رمو^[۱۷۹]وارد کردن لزوم تدابیر پیشگیرانه در مقابل تأثیرات حملات در جنگ دریایی را مشخص نکرده است.^[۱۸۰]این نکته بصورت بحث ‌برانگیز نشان می‌دهد که وزن بیشتری روی طرف حمله کننده در اتخاذ تدابیر پیشگیرانه گذاشته شده و احتمال دارد به یک قانون مشابه برای جنگ فضایی (با توجه به تعداد زیاد دارائی‌ها که کاربرد دوگانه دارند) ختم شود. طبق قوانین کاربردی مخاصمات مسلحانه اگر در نبرد فضایی، بی طرفی یکی از دارایی های فضایی به هر نحو زیر سوال برود و خلاف آن ثابت شود آن دارایی محکوم به خیانت است و طرف مقابل می تواند به آن به چشم یک هدف نظامی نگاه کند.^[۱۸۱]برای نمونه می توان وضعیت غیرنظامی که به طور مستقیم دربند۳ ماده ۳۷ (API) ذکر شده است را بیان نمود. مثالی که در این باره توسط اسمیت آورده شده به این مسئله می پردازد که ممکن است دارائی های نظامی که به عنوان غیرنظامی ثبت شده به دشمنی ها دامن زده و آنها را تشدید کند.^[۱۸۲]از این‌رو وضعیت غیرنظامی فی‌نفسه پیمان‌شکن نمی باشد اما یک قانون جدید لازم است تا پیمان‌ شکنی را تفسیر کند. اسمیت از معیار «تسهیلات حمله» استفاده می‌کند تا به این موضوع ماهیت ببخشد. با این حال دولت‌ها باید دقت کنند که مسئله علیت را به طور افراطی دنبال نکنند.^[۱۸۳]هنوز باید یک نتیجه‌ قطعی از کشتن و صدمه رساندن به عنوان یک نتیجه (مستقیم) از عمل پیمان‌شکنی وجود داشته باشد تا مشمول منع ماده ۳۷ شود. بعنوان مثال می‌توان از ایجاد یک سیگنال مختل کننده غیرقانونی توسط یک غیرنظامی ثبت شده نام برد.

۷– ۲ – آیا الزامی برای استفاده از سلاح فضائی وجود دارد؟

برخلاف ممنوعیت یا محدودیت‌های ابزار و اهداف جنگ، این موضوع باید بررسی شود که آیا سلاح‌هایی فضایی خاص مطابقت بیشتری با قانون درگیری های نظامی نسبت به ‌بکارگیری سلاح‌های دیگر دارند یا خیر؟ آیا استفاده از آنها مجاز می باشد^[۱۸۴]؟ از آنجا که ماهواره‌هایی که برای اهداف نظامی استفاده می‌شوند در عملکرد بسیار مفید بوده و خنثی‌سازی آنها جداً پتانسیل دشمن را ضعیف می‌کند بر طبق آن به یکی از اهداف اصلی جنگ با نام “ناتوان ساختن بیشترین تعداد افراد” کمک می‌کند^[۱۸۵]. پیشرفت‌های فنی در سلاح‌سازی فضایی ممکن است مطابقت زیادی با قانون درگیری‌های نظامی (برای مثال از طریق حملات دقیق) را نشان دهد. برخلاف قانون درگیری‌های نظامی، هیچ التزامی برای استفاده از سلاح‌هایی با قابلیت حملات دقیق درهر لحظه وجود ندارد. سلاح‌های فضایی نمی‌توانند و نباید بعنوان نوش‌داروی برای به حداقل سازی صدمات و به صفر -رساندن تلفات و در نتیجه ضمانتی جهت جنگ دیده شوند. طرف حمله کننده باید تدابیر پیشگیرانه لازم را ببیند و در انجام چنین کاری مجبور است بهترین وسیله‌ها و شیوه‌ها را با اهداف نظامی وفق دهد. تنها اگر روند وفق دادن نیازمند کاربرد سلاح‌های فضایی بود یک لزوم خاص به استفاده از آنها وجود خواهد داشت. بنابراین اگر فضا قرار باشد تسلیحاتی شود نباید یک لزوم کلی به استفاده سلاح‌های هسته‌ای در نظر گرفته شود.

فصل سوم

اهداف و چگونگی به کارگیری موشک های ضد ماهواره و نظامی گری در فضا

۱ – ۳ – فن آوری فضایی^[۱۸۶]
به مجموعه دانش ها، فنون و تجهیزات مرتبط به فضای کیهانی واطراف کره زمین و بررسی های عوامل موجود در زمین از طریق فضا را فن آوری فضایی گویند. امروزه فضا و فن آوری فضایی به واسطه کارکرد گسترده و ایفای نقش کلیدی درحل مشکلات جهانی، یک منبع عظیم برای تولید قدرت قلمداد می شود. قدرت های جهانی از فضا وفن آوری فضایی جهت دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و افزایش اقتدار بین المللی خود استفاده می کنند. یکی از زمینه های راهبردی فضا وفن آوری فضایی درمورد مسائل نظامی و جنگ افزارهای فضایی می باشد. قدرت های برتر جهت تداوم سلطه و نفوذ خود درجهان به منظور دست یابی به قدرت برتر نسبت به رقیب ، سرمایه گذاری های کلانی را دراجرای طرح های نظامی مانندطرح دفاع موشکی بالستیک، ماهواره های مجهز به لیزر و …. می کنند. در این راستا کشور آمریکا که همواره سعی می کند تا برتری خود را درعرصه فضا، نسبت به کشورهای دیگر حفظ کند، پیشرو است. بی شک عقب ماندگی در گسترش فن آوری های فضایی و عدم اعمال حاکمیت در عرصه فضا امنیت ملی و اقتدار حاکمیت کشورها را مخدوش خواهد کرد و آسیب ها و پیامدهای منفی بسیاری درابعاد امنیتی و دفاعی، سیاسی و فرهنگی، اقتصادی و صنعتی، علمی و پژوهشی متوجه این کشورها خواهد بود. شاید مهمترین پیامد عقب ماندگی در علوم و فن آوری فضایی ، پیامد های منفی دفاعی و امنیتی باشد.

۲ – ۳ – ماهواره مهمترین فن آوری فضایی

واژه انگلیسی sate llite به معنی ماهواره از کلمه لاتین sate lles به معنی همراه، دنباله رو یا محافظ شخصی گرفته شده است. لغت ماهواره طبق تعریف به ابزاری گفته می شود که درمداری مشخص به دور یک سیاره درحال گردش باشد. ماهواره ها و فضا پیماها(سفینه فضایی) مهمترین دست آورد بشر، در فن آوری فضایی هستند. سفینه های فضایی به منظور کشف سیاره های دیگر ومطالعات کیهانی و فضایی به فضا پرتاب می شوند. ماهواره ها به خاطر کاربرد گسترده تر نسبت به فضا پیماها از اهمیت استراتژیکی بیشتری برخوردارند. امروزه ماهواره ها باگردش به دور زمین انبوهی از اطلاعات متنوع را دراختیار کشورها قرار می دهند. ماهواره ها درفرآیند بهره برداری دولت ها از فضا ، نقش بسزا و انحصاری را ایفا می کنند و دست یابی به ساخت و فن آوری ماهواره های با کارایی بیشتر اصلی ترین قدم در بهره برداری و پژوهش های فضایی است. ماهواره ها را براساس مأموریت و نوع کاربردشان به هفت نوع اصلی طبقه بندی می کنند که عبارتنداز:۱-ماهواره های ارتباطی و مخابراتی^[۱۸۷] ۲-ماهواره های هواشناسی^[۱۸۸] ۳-ماهواره های موقعیت یاب، GPSو ناوبری،^[۱۸۹] ۴- ماهواره های تحقیقاتی^[۱۹۰] ۵ - ماهواره های نظامی^[۱۹۱]۶- ماهواره های جاسوسی^[۱۹۲] ۷- ماهواره های شناسایی^[۱۹۳] که دراین مبحث تنها به ماهواره های نظامی و نقش برجسته آنها درامنیت ملی و بین المللی پرداخته می شود.
۱ – ۲ – ۳ – ماهواره های نظامی
ماهواره های نظامی شامل ماهواره های هواشناسی، ارتباطی، ردیاب و مشاهده زمین می باشند که برای مقاصد نظامی به کار می روند. برخی از این ماهواره ها که به ماهواره های جاسوسی نیز شهرت دارند، قادر به تشخیص پرتاب موشک ها، حرکت کشتی ها در مسیرهای دریایی و جا به جایی تجهیزات و ادوات نظامی در روی زمین می باشند. این ماهواره ها شبیه انواع تجاری آنهاست. با این تفاوت که داده های رمزداری را که فقط گیرنده خاصی بتواند آنها را کشف نماید، ارسال می نمایند. ماهواره های جاسوسی و نظامی همانند سایر ماهواره های تصویر بردار زمینی که کار عکسبرداری را به عهده دارند اما دوربین های بکار رفته درآنها از قدرت تفکیک بالاتری برخوردارند^[۱۹۴] . ماهواره های نظامی وجاسوسی می توانند آرایش های جنگی در هر منطقه ازجهان را تشخیص دهند. چنانچه استفان ترنر درکتاب « پنهان کاری و دموکراسی» می نویسد درسال ۱۹۷۸ توانستیم به راحتی کشف کنیم که نیروهای کوبایی همراه با قوای اتیوپی آماده شده اند تا علیه سومالی وارد نبرد شوند. درسال ۱۹۷۹ قبل از حمله شوروی سابق به افغانستان مقامات مسئول را آگاه ساختیم که نیروهای شوروی آماده تهاجم به افغانستان شده اند درهمان سال به تجمع نیروهای چینی درمرز ویتنام پی بردیم و نیز درسال ۱۹۸۰ مشاهده کردیم که قوای شوروی سابق برای تهدید لهستان دست به تحرکاتی درمرز دو کشور زده اند. وی همچنین می افزاید سیستم فنی پیشرفته این ماهواره ها این امکان را به ما می دهد که اگر برخوردی بین دوکشور به وجود آید بتوانیم از جزئیات حرکات واقدامات نظامی طرفین آگاه شویم. همچنین درمورد کنترل تعهدات مربوط به توافقنامه های تسلیحاتی با چنان دقتی عمل می کنیم که درگذشته هرگز امکان آن وجود نداشته است. به خصوص راجع به توافقنامه های تسلیحاتی شوروی، که با مراقبت های دائمی از عملکرد آن ها می توانستیم بطور مرتب از وفاداری شوروی سابق به مفاد توافقنامه آگاه شویم. چنانچه به همین وسیله درسال ۱۹۷۹ به دومورد تخطی شوروی سابق از اجرای یک توافقنامه تسلیحاتی آگاه شدیم و با بهره گرفتن از عکسبرداری ماهواره ای وسیستمهای استراق سمع توانستیم ثابت کنیم که شوروی سابق به فاصله چند دقیقه در یک روز، دست به آزمایش یک موشک بالستیک و یک موشک ضد بالستیک زده است.

۳ – ۳ – سیستم های فضایی

با توضیحات فوق، اهمیت کاربرد فضا درمسائل نظامی، دفاعی و امنیتی به خوبی درک می شود. درمجموع کاربرد نظامی فضا را می توان به دو بخش عمده تقسیم کرد: اول آنکه فضا، به منظور حمایت و تقویت عملیات و برنامه ریزیهای نظامی عمده در روی زمین مورد استفاده قرار گیرد. دوم فضا را می توان به عنوان عرصه ای برای فعالیت های مستقیم نظامی در نظر گرفت. که این کاربردها را می توان تحت عنوان سیستم فعال و سیستم غیرفعال درنظر گرفت.

۱ – ۳ – ۳ –سیستم فعال

هرسیستم فعال فضایی، یا به صورت جنگ افزار و یا به صورت جزء تفکیک ناپذیر سیستمهای جنگ افزاری به حساب می آید. این سیستم به طور مستقیم در جنگ های نظامی، دفاعی و امنیتی مورد استفاده قرار می گیرد و خود جزء مهمی از سیستم دفاعی به شمار می آید. ماهواره های جاسوسی استراق سمع، ناوبری و سیستمهای دفاعی برای مقابله با آنها ازجمله ضد ماهواره ها^[۱۹۵] بخشی از سیستمهای فعال فضایی قلمداد می شوند در حقیقت در سیستم فعال فضایی، محیط ماوراء جو به صورت بخش مهمی از میدان جنگ محسوب می شود.

۲ – ۳ – ۳ – سیستم غیرفعال

درسیستم غیرفعال، فضا به خودی خود یک جنگ افزار نیست، بلکه به منظور حمایت از فعالیت های نظامی مورد استفاده قرار می گیرد، یا به بیان دیگر، دراین سیستم فضا بطور غیرمستقیم در اختیار برنامه ریزیهای نظامی قرار می گیرد. در هر دو مورد فوق (سیستم فعال و سیستم غیرفعال) ماهواره ها نقش کلیدی دارند و کاربری نظامی فضا، براساس ماهواره هاست.

۴ – ۳ –آشنایی با موشک ضد ماهواره

سیستم های ضدماهواره یک اصطلاح گسترده است که شامل سیستم های سلاحی با توانایی زمین به فضا وفضا به زمین است^[۱۹۶]. موشک های ASAT به طور کلی موشک های بالستیکی بادامنه متوسط(۱RBM) هستند که می توانند هم پایه زمینی و هم پایه هوایی داشته باشند و برای تخریب ماهواره های در راستای اهداف نظامی طراحی شده اند. اخیرا دولت های محدودی توانایی ساختن چنین سلاح های را دارا می باشند. این دولت ها عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، روسیه و جمهوری چین. همچنین کشور هند نیز درسال ۲۰۰۹ خبر دستیابی خود به این سلاح را اعلام نمود. درطول جنگ سرد، دو ابر قدرت آمریکا و روسیه اعتماد زیادی به توانایی ها ودارایی های خود در فضا داشته و ماهواره ها درآن دوره نقش بزرگی در توسعه و پیشرفت راهکارهای امنیتی ملی این دولت ها ایفا کردند. توسعه و پیشرفت سلاح های ماهواره ای توسط هر دو کشور تا اوایل دهه ۶۰ مصرانه مورد استفاده قرارگرفت. زیرا آنها آگاه بودند که ASAT پیشرفته موجود درانبار اسلحه و مهمات هرکدام سبب ایجاد یک جنگ روانی علیه رقیب آنها خواهد بود. ایالات متحده نیز با ایجاد برنامه ی ضد ماهواره ای خود که شامل ساخت موشک های ضد ماهواره ای پیشرفته بود خود را وارد عرصه رقابتی تازه نمود. اگرچه دراین زمینه تاریخ شفافی در دسترس نیست، اما عقیده براین است که آزمایش و توسعهASAT اتحاد جماهیر شوروی سابق ممکن است در اوایل سال ۱۹۶۲ آغاز شده باشد. توافق نامه محدودیت سلاح های استراتژیک (SALT)^[197] موقتا آزمایش این سلاح ها را به تعویق انداخت ولی تاریخ دقیقی از شروع مجدد این آزمایش ها در دست نیست.
درسال ۱۹۸۲ به نظر می رسید که هردو ابرقدرت مجهز به سیستم پیشرفته سلاح های ASATبودند .ازآنجا که مسائل مبهم بسیاری در استفاده از فضا تا به امروز باقی مانده است، دیگر استفاده های نظامی از فضا برای ابرقدرت ها به یک امر عادی تبدیل شده است و رقابت های ناحیه ای فزاینده ای در فضا توسط سیستم های نظامی مورد استفاده قرار می گیرد. در سال ۲۰۰۷ پکن توانایی سلاح ASAT خود را توسط تخریب ماهواره هوایی خود با موشک بالستیک به دنیا نشان دادند تا سومین کشور دارای تولید چنین سلاحی شوند. این آزمایش به دنبال عدم موفقیت چین، جهت کشاندن آمریکا به میز مذاکرات و همچنین پاسخ چین به نظریه برتری ایالات متحده در سیاست عملکرد فضایی انجام شد. این باور وجود دارد که اکثر فعالیت های نظامی فضایی چین در کشور تایوان هدایت می شود که این کشور نیز مشکوک به فراهم کردن توان نظامی –فضایی خود توسط تصاویر به دست آمده از ماهواره تحقیقاتی چین (Farma sat -2) می باشد^[۱۹۸]. این فصل برروی مشروعیت یا امکان آزمایش های ASAT با توجه به مکانیسم های قانونی(منشور سازمان ملل) و به طور خاص تر پیمان فضا (۱۹۶۷) تمرکزدارد.

۵– ۳ –آزمایش موشک ضد ماهواره(بالستیک)چین

بعداز جنگ سرد یکی از رقبای اصلی ایالات متحده آمریکا درحوزه رقابت بر فضا کشور چین می باشد. چین درسال های اخیر پس از رقابت با آمریکا درعرصه های مختلف اقتصادی و تجاری، اکنون وارد عرصه فضا شده و دراین عرصه در برابر آمریکا قدرت نمایی می کند.
پرتاب موشک بالستیک چین به فضا زنگ خطری برای آمریکا بود. اگر چه این بار پرتاب این موشک با هدف انهدام یک ماهواره هواشناسی خود دولت چین انجام شد ا ما این احتمال وجود دارد که بار دیگر این پرتاب به هدف انهدام ماهواره های آمریکایی تکرار شود.
درخصوص اقدامات چین درفضا کمیته بررسی روابط آمریکا باچین بیان داشت که : موفقیت نظامی و فضایی چین بسیار فراتر از برآوردهای واشنگتن پیش می رود. این حادثه و موفقیت چین در این آزمایش نگرانی هایی را در واشنگتن به وجود آورد. عده ای درآمریکا که به وقوع یک جنگ واقعی بین آمریکا و چین (برسرتایوان یاهرموضوع دیگر) معتقد هستند دسترسی چین به کسب قدرت برتر فضایی را یک چالش برسرراه خود می دانند.^[۱۹۹]
چین در۱۱ژانویه سال ۲۰۰۷ با استفاده ازموشک ضدماهواره(ASAT)،یکی از ماهواره های هواشناسی خود را در مدار جو به علت فرسودگی و عدم قابلیت ادامه کاربری های مفید، باموفقیت، منهدم ساخت . بدین ترتیب این کشور به همتایان روسی وآمریکایی خود درعرصه قدرت برتر فضائی پیوست.
۶– ۳ –اهداف پکن از آزمایش موشک ضد ماهواره^[۲۰۰]
چین اولین کشوری است که بعداز سال ۱۹۸۵ اقدام به انهدام ماهواره درفضا کرده است و پس از آمریکا و روسیه، سومین کشوری است که به فن آوری موسوم به جنگ ستارگان مجهز شده است. جالب است که این اقدام چین با انتقاد معدودی کشورها، درعرصه بین المللی روبروشده است. سخنگوی وزارت امورخارجه چین در پاسخ به اعتراض برخی از کشورها (ازجمله آمریکا، ژاپن، روسیه…)اعلام داشت:
هدف ما کشاندن آمریکا به میز مذاکره در زمینه جلوگیری از ورود تسلیحات نظامی به فضا بود. سخنگوی وزارت امورخارجه چین همچنین بیان داشت که پکن به شدت با نظامی سازی فضا مخالف است و ما نیز به شدت از انجام مسابقات تسلیحاتی درفضا جلوگیری می کنیم. این اقدام چین هرگز کشورهای آسیایی و غربی را تهدید نمی کند. اهداف دولت چین از چنین آزمایشی عبارتنداز:
اقدام برای از رده خارج کردن ماهواره فرسوده هواشناسی درشرایطی که این ماهواره قابل اعاده به سرزمین چین درشرایط امن نبود، ترغیب فعالیتهای بین المللی برای منع استفاده نظامی از فضا، تضمین امنیت ملی چین از طریق مقابله با هرگونه ماهواره جاسوسی که بدون موافقت قبلی چین از قلمرو جو یا ماوراء جو به عنوان وسیله کسب اطلاعات امنیتی ازاین کشور مورد استفاده قرارگیرد و حق دولت چین برای انهدام این گونه ماهواره ها درجهت دفاع ازتمامیت ارضی و امنیت ملی و همچنین شکست قدرت آمریکا و روسیه به لحاظ در انحصار داشتن قدرت فضایی برتر.
۱ –۶– ۳ –ترغیب اقدام بین المللی برای منع تسلیحاتی کردن فضا^[۲۰۱]
افسرارتش چین، سرهنگ یائو یانزو داووس، اعلام داشت: شواهد موجود حاکی از آن است که کشورهای حاضر درفضا دراندیشه تسلیحاتی کردن آن هستند. پکن همانند گذشته خواهان آن است که در فضا صلح حاکم باشد ودیگر کشورهای جهان فقط به منظور استفاده صلح آمیز وارد فضا شوند. اما آمریکا و روسیه به دلیل توان برتر نظامی و فضایی، تاکنون ازروند انعقاد ترتیبات بین المللی برای تضمین صلح آمیز بودن کلیه فعالیت های فضایی و منع استقرار هرگونه سلاح درفضا حمایت نکرده اند. درنتیجه با این اقدام پکن کشورهای مذکور و همچنین جامعه بین المللی بیش از پیش با تهدیدهای فراروی امنیت فضا ودرنتیجه امنیت بین المللی آگاه شده وانتظار می رود که روند انعقاد یک پیمان خلع سلاح جامع وکامل تسریع شود. لازم به ذکراست که سیاست پکن تاکنون مبنی براستفاده نظامی وتسلیحاتی کردن فضا نبوده است. اما این نگرانی برای پکن وجود دارد که اندیشه کاربری نظامی درقرن بیست ویکم از سوی دیگر قدرت های فضایی در جنگ های آینده دنبال شود ودراین صورت ، چین از این نظربه دلیل عدم فعالیت های نظامی فضایی خواه تهاجمی یا تدافعی آسیب ببیند. درهمین راستا آزمایش موشکی خود را انجام داد تا قدرت خود درمقابله با جنگ های فضایی محتمل آینده را ارزیابی کند و ضمن اینکه زنگ خطری برای کشورهایی که خود را قدرت برتر فضایی می دانند، باشد.
۲ –۶– ۳ –شکستن انحصار موشکهای ضد ماهواره^[۲۰۲]
تاکنون تنها آمریکا و روسیه ازقدرت نظامی ضدماهواره برخوردار بودند. آزمایش اخیرنشان دادکه نسل جدید موشک های بالستیکی چین قادر است هرگونه اجسام فضایی اعم از ماهواره ها و سفینه ها یا موشکهای مستقر درمدار را منهدم سازد. بدین ترتیب چین باشکستن انحصار قدرت موشکهای ضدماهواره درآمریکا و روسیه، سومین کشور دارای این فن آوری نظامی درجهان است. با توجه به اهمیت فضا درحوزه امنیت ملی ، ورود پکن به قدرت های برتر فضایی- نظامی، نه تنها اعتباری برای پکن است بلکه مانعی مهم و اساسی برای ادامه برنامه های جاسوسی آمریکا ازطریق استفاده ازماهواره های اطلاعاتی است، بنابراین پکن از وزنه مهمی درمعادلات بین المللی آتی با تکیه برفضا برخوردار شده است. درنتیجه دیدگاه این کشور درهرگونه برنامه فضایی بین المللی، به ویژه انعقاد ترتیبات بین المللی و منع نظامی کردن فضا نیز باید مورد توجه جدی قرارگیرد چرا که این کشور دراین خصوص صاحب قدرت و درنتیجه حقی ویژه و مکتسب از نظر راهبردی است.